به گزارش خبرگزاری شبستان، در گذشته، فرهنگ صرفا به مجموعه ای از فعالیت های فکری و هنری محدود می شد، اما پس از مدتی تعریف نسبتا دقیقی از آن با تاکید بر جنبه های معنوی اش ارایه شد.
فرهنگ هر اجتماع دارای خصوصیات و ویژگی های خاص آن سرزمین است که تحت عناصر مذهبی، تاریخی، عقیدتی و جغرافیایی شکل می گیرد. حال از آنجا که مسجد به عنوان نماد تاثیرگذار بر الگوهای رفتاری افراد در زمینه مذهبی مطرح است، از این رو به صورت غیرمستقیم در شکل گیری فرهنگ و هویت افراد چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی نقش به سزایی ایفا می نماید. مسجد به عنوان مرکز فرهنگ سازی دینی با برخورداری پتانسیل برقراری ارتباط هرچه نزدیک تر با توده مردم به ویژه جوانان در ابعاد خردتر جامعه مانند محلات، پاسخگوی نیاز مردم بوده است، از این رو نقش آن را در شکل گیری، انسجام تقویت فرهنگ و هویت اسلامی محله های شهری حایز اهمیت بسیار است.
ضرورت حضور پررنگ تر مساجد، ورای کارکرد مذهبی آنها با بروز تغییرات فرهنگی در کلان شهری چون تهران، به یکی از پدیده های ضروری برای رویارویی با پدیده تاخر فرهنگی حداقل سطح محله ای مبدل شده است. در این برهه از زمان با توجه به مقابله با این پدیده نه چندان نوظهور، تعامل مسجد با فرهنگ سراها و خانه های فرهنگ محلات الزامی است چراکه بنا به نیازهای جامعه امروز کارکردهای گسترده مسجد فراتر از بناهای کنونی آن مطرح است.
هدف این نوشتار تاکید بر بعد فرهنگی و فرهنگ سازی دینی مسجد در فرایند برنامه های توسعه ای به دنبال شکست متعدد برنامه ها و سیاست های پیشین، تاثیر و نقش مسجد در بازیابی فرهنگ و هویت اسلامی محلات، توجه به رویکرد اخلاقی مسجد در شکل گیری محلات و شهرهایی با هویت و فرهنگ اسلامی و عاری از فرهنگ مبتذل بیگانه، نقش مسجد در غنای فرهنگ و هویت محله ای به واسطه اطلاع رسانی صحصح و به موقع فرهنگی و آسیب شناسی و چالش های فراروی نقش آفرینی مساجد در غنای هویت و فرهنگ محله ای است. این نوشتار بر این باور است که هویت و فرهنگ هر اجتماعی در ارتباط و تماس با سنت ها، باورها و ارزش های آرمانی و عقیدتی نو و غنی شده و تعالی شکوفایی فرد در وهله اول و شکوفایی و توسعه اجتماعی در وهله بعد را به دنبال دارد. از این رو توسعه و حفظ مساجد به عنوان کانون های فرهنگی منطقه ای و محله ای ضرورتی تام دارد چراکه چنین کانون هایی مطمئن ترین ضامن حفظ و توسعه فرهنگ و هویت منطقه ای و محله ای و تقویت هویت و فرهنگ شهری هستند.
با توجه به اهمیت به سزای عناصر مذهبی در ساختار فرهنگی یک اجتماع می توان اذعان داشت که توجه به مساجد به عنوان مراکز برخوردار از عناصر مذهبی و عقیدتی، همراه با شناخت فرهنگ غنی اسلام، در کنار دیگر الزامات نه تنها مایه تداوم تماس و تفاهم اجتماعی و تامین و تحکیم هویت و فرهنگ اجتماع می شود بلکه درخت تناور فرهنگ و تمدن ایران را نیز پربار تر از همیشه خواهد کرد.ساختار تشکیل دهنده هر فرهنگی متاثر از عوامل زیادی است که از مهم ترین آنها می توان به سه عامل دین، جامعه و طبیعت(جغرافیا) اشاره کرد.
این عوامل در عرض یکدیگر نیستند بلکه به ترتیب خاص در ساختار شکل گیری و تحول فرهنگی تاثر می گذارند. از میان عوامل فوق، طبیعت عامل ثابت و نسبتا و پایدار است که روش بهره برداری از آن متفاوت و متغیر است. عامل جامعه نیز تحت تاثیر خلاقیت و بستر فرهنگی از سویی و جغرافیا از سوی دیگر قرار گرفته و متحول می شود اما بنیاد دین همواره ثابت است و چون بر فطرت انسان منطبق است وجه تازگی و شادابی آن همواره محفوظ بوده و در هر شرایطی قادر به ایفای نقش کلیدی خود است، این چنین فیزیکی سبب می شود تا فرهنگ منتخب از دین، رابطه دایمی و حیاتی، چه به صورت آشکار و پنهان داشته باشد. این رابطه هنگامی که دین به عنوان عنصر شاخص اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... ایفای نقش می کند، آشکار بوده و به وضوح قوانین و اصول و مذهبی و حد و حدود تعاملات فرهنگی را نشان می دهد.
برگرفته از کتاب فروغ مسجد
نظر شما