چهارشنبه سوزی!

خبرگزاری شبستان – تبریز: هر سال با نزدیک شدن آخرین چهارشنبه سال، دلهره و اضطراب بر شهر حاکم می شود و نگاه‌ ها نگران این روز است، چرا که رفتارهای پرخطر بعضی از نوجوانان و جوانان نه تنها باعث آسیب های جانی به خودشان می شود بلکه باعث حوادث تلخ و جبران ناپذیری را رقم می زند.

هیچ کس با برگزاری آیین‌های سنتی و فرهنگی مخالف نیست، آنچه که باعث دلزدگی مردم و مخالفت کارشناسان و مسئولان می شود، رفتارهای پرخطری است که از سوی برخی انجام می‌ پذیرد.

ما درباره این رسم آخر سال، گزینه ای به نام نادیده گرفتن نداریم، تنها می توانیم نوع مواجهه با این سنت دردسرساز را انتخاب کنیم؛ همه هم می دانند که ترقه ها حتی کوچک ترین آن ها هم خطرناکند، اما باز هم به سراغ شان می روند، چهارشنبه سوری دارد به بیراهه می رود و چهارشنبه آخر سال مان را می سوزاند.

امروز دیگر کسی از روی آتش نمی پرد و شیرینی و آجیل نمی خرد، جشن قدیمی ها را صداها و انفجارهایی به محاصره در آورده اند که گاهی جان عزیزان مان را می گیرند؛ چهارشنبه سوری دیگر سفیر شادی نیست، حالا بلای جان ها شده است.

چهارشنبه سوری، هر سال درست قبل از شادترین لحظه ها مثل بختک به جان شهرمان می افتد، جان عده ای را می گیرد و می رود تا سال بعد درست در همین زمان برگردد، با این جشن قدیمی می توان طور دیگری کنار آمد؛ مثلا می شود بوته آتشی افروخت و با شوق از روی آن پرید و چیزی خواند:" چهارشنبه سوری می کنیم، دل رو بلوری می کنیم... گل چهارشنبه سوری، درد و بلا رو ببری..." می شود با یک خیز بلند از روی آتش پرید و خواند:" سرخی آتش مال ما ... زردی مال شما..."

حاجی فیروزهای امروز

«مرد که به احترام آتش، لباس قرمز بر تن کرده، پا به آتشکده می گذارد، او باید شعله ای از آتش برگیرد و به فرخندگی آمدن بهار، هفت آتش را روشن کند؛ چند دقیقه بعد، مرد با شعله آتشی که در دست دارد، از دود و دم داخل آتشکده بیرون می آید. سرو صورتش سیاه و دودی است، اما سرخی لباسش چشم ها را هم چنان خیره می کند،مردم با فریاد شادی به او که فیروز(نوید دهنده پیروزی) است خوش آمد می گویند و آمدن بهار را جشن می گیرند.»

این، معتبرترین روایت از فیروز یا همان حاجی فیروز امروزی است، حاجی فیروز سرخ پوش سیاه چهره ای بود که با برافروختن آتش، پیروزی اهورا را بر اهریمن و پایان سرما و ظلمت زمستان را نوید می داد.

در زمانی آن قدر دور که نه فقط تلویزیون و رادیو، بلکه نوشته و تقویمی هم موجود نبود، برافروختن آتش بهترین وسیله اعلام سال نو بود؛ از آن جا که آتشکده ها در بلندترین نقطه شهر قرار داشتند، همه مردم، آتش سال نو را می دیدند و روستاییان را هم کسانی که آتش را دیده بودند با خبر می کردند.

در فرهنگ نواحی مختلف ایران، رد پای این غریبه های آشنا را با نام پیک نوروزی یا نوروزی خوانی می شود دید که در نقش حاجی فیروز ظاهر می شوند.

حالا برای رفتن به یک آتشکده زرتشتی باید پول پرداخت و بلیت خرید، اما حاجی فیروزها را می توان پشت چراغ قرمزهای شهر هم دید که شلوار یا شلیته قرمز پوشیده اند و صورت شان را نه با دود آتش، که با خاک زغال و دوده بخاری سیاه کرده اند. این حاجی فیروزها کلاه شیپوری مقوایی بر سرشان می گذارند، در دست شان دایره زنگی می گیرند و با صدایی بین غم و شادی از آمدن نوروز می گویند:"همه میدونن/ عید نورزه/ حاجی فیروزه/ سالی یه روزه" یا " ارباب خودم سلام علیکم/ ارباب خودم سرتو بالا کن/ ارباب خودم بزبز قندی/ ارباب خودم چرا نمی خندی؟"

حاجی فیروزه را طبق همان روایت نخست می توان آورنده آتش و گرما دانست که لباس قرمزش زندگی و حیات دوباره است. اما در هر صورت، حاجی فیروز امروز خیابان های شهرما، انگار شادی چندانی با خود نمی آورد. شاید به همین دلیل وقتی با دایره و دنبکش نزدیک مان می شود، شیشه ماشین مان را بالا می کشیم.

چه باید کرد؟

تاریخ نشان می دهد شادمانی های نوروزی ایرانیان با "چهارشنبه سوری" آغاز و با مراسم "سیزده به در" پایان می یافت، ضمن این که چهارشنبه سوری یکی از طولانی ترین مراسم شادی مردم، پیش از آغاز سال جدید بوده است. اما پریدن از روی آتش های غول پیکر و استفاده از مواد محترقه در سال های اخیر تبدیل به مسأله ای مشکل آفرین برای خانواده های ایرانی شده و هر سال سوختگی و جراحات شدید شهروندان را در پی داشته است.

مهم ترین علت وجود برخی معضلات ناشی از چهارشنبه سوری در کشور ایران، آگاهی نداشتن مردم و کمبود فضاهای فرهنگی تفریحی است؛ انجام هر کار خوب، اگر به درستی مورد توجه قرار نگیرد تبدیل به زشتی می شود.

تخلیه انرژی نوجوانان و جوانان و ایجاد بازی‌ ها و سرگرمی ‌های هیجان ‌انگیز در طول سال برای آنها می ‌تواند از انباشت هیجان در آنها جلوگیری کند. به نظر می‌ رسد بهتر است نهادهای فرهنگی مثل شهرداری و سایر نهادها با تعیین و معرفی مراکز و پارک‌ های معین برای برگزاری جشن چهارشنبه ‌سوری موقعیت مناسبی برای خانواده‌ها فراهم کنند تا در کنار فرزندان خود چند ساعت شاد و سرگرم باشند.

نیروی انتظامی نیز باید با قاطعیت با سازندگان و عرضه ‌کنندگان اقلام غیراستاندارد که خیابان‌ ها را به میادین جنگ تبدیل می‌ کنند برخورد کرده و آنها را به مجازات برساند؛ همچنین نهادهای مسئول با تولید و عرضه اقلام استاندارد ضمن اینکه از ورود اقلام تقلبی و خطرناک و خروج ارز جلوگیری می ‌کنند، موقعیت مناسبی برای استفاده از اقلام ایمن فراهم سازند و خانواده‌ها و صداوسیما هر روز خطرات رفتارهای پرخطر را به نوجوان و جوانان یادآوری نمایند تا امسال کم‌ خطر‌ترین، آرام ترین و شادترین چهارشنبه‌ سوری را شاهد باشیم.

گزارش از بیت اله احمدی