حجت الاسلام محمدجواد نوروزی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) در گفت و گو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که آیا علوم انسانی غربی می تواند در جریان تزاحم خیر و شر، انسان را به خیر و کمالی که غایت خلقت او بوده است، برساند، اظهار کرد: علوم انسانی که امروز در غرب رایج است و به تبع آن به دنیای اسلام سرایت و گسترش پیدا کرده، محصول مدرنیته و جدایی دین از سیاست و رویکرد اومانیستی به انسان است.
وی با تاکید بر این که وقتی چنین نگرشی بر علوم انسانی غربی حاکم است، به طور طبیعی تنها بعُد مادی انسان را مورد توجه قرار می دهد و تبعا بر درک انسان شناسی صحیح مبتنی نیست، ادامه داد: بنابراین قاعدتا این علوم هیچ گاه نمی تواند در عرصه مدیریت کلان جامعه انسانی بهینه عمل کند به دلیل آن که به اصطلاح این خانه از پای بست ویران است!
این استاد حوزه و دانشگاه ابراز کرد: وقتی انسان شناسی تک بُعدی باشد و بُعد ملکوتی و روحانی و معاد انسان را مورد توجه قرار ندهد، طبیعی است نسخه هایی برای او می پیچد که به جای نزدیک کردنش به کمال و غایت، وی را از هدف دور کرده و امروز شاهد آن هستیم بسیاری از بحران هایی که جوامع انسانی دچار آن هستند یعنی از صد سال پیش به بعد، نتیجه کاربست این نظریه ها و تئوری هایی است که از علوم انسانی غربی برخاسته و موجب انحطاط جامعه و زمینه ساز بسیاری از جنگ های خون بار و منازعات فراوان و کشمکش ها بوده، هست و خواهد بود.
حجت الاسلام نوروزی علوم انسانی را فاقد هر گونه خیر و خیرخواهی برای بشر ارزیابی کرد و گفت: البته ممکن است برخی گذاره ها و تئوری ها در علوم انسانی غربی به طور نسبی صحیح و درست باشد، اما کلانِ این نظریه ها به هیچ وجه مطابق با واقع نیست و هم به لحاظ مبانی و هم به لحاظ هدف و روند، دارای مشکلات جدی است، بنابراین، اگر ما بخواهیم جامعه و بشریت به اهداف خود نائل شود، یعنی آن سعادت واقعی که ما آن را در تامین نیازهای واقعی مادی و ملکوتی که هر دو را به صورت متوازن، می دانیم، معتقدیم باید علوم انسانی متحول شود و بر یک سری پایه های واقع گرایانه استوار شود.
وی در ادامه توضیح داد: به عبارت صریح تر این علوم انسانی باید مبتنی بر توحید و غایت مداری و اعتقاد به جهان آخرت بنا شود و بر اساس تقسیم دقیقی از انسان تببین شده که معتقدیم این تاثیر دقیق را ما می توانیم از قرآن و آموزه های دینی و وحیانی و روایی اخذ کنیم، بدون تفسیر دقیق از مبدا و منتها، تفسیر هر گونه تئوری در عرصه های علوم انسانی ما را به ناکجا آباد می رساند و به جای نزدیک شدن به هدف و رفع مشکلات و معضلات، بر آنها می افزاید و البته شاید گاه به طور موضعی مشکلی را رفع کند اما در کنار آن مشکلات بسیاری زایش پیدا کرده و لذا اگر به طور علمی هم به تجربه کاربست های غربی بنگریم، متوجه می شویم در یک زمان مشکلی به طور موقت حل شده اما در کنار آن ده ها مشکل سر برآورده است و این مساله بدان دلیل است که بشر با دانش محدود خود نتوانسته مسائل بعدی را پیش بینی کند.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا اسلامی سازی علوم انسانی و ایجاد تحول در علوم غربی موجود می تواند زمینه ساز دوری از شر و نزدیک شدن به خیر را برای بشر فراهم کند، به شبستان گفت: اعتقاد من بر آن است که علوم انسانی بر اساس و پایه اندیشه اسلامی در سطح کلان، به طور قطع می تواند ما را به سمت خیر و سعادت واقعی رهنمون کند اما ممکن است در درون این سیستم، پاره ای از تئوری ها وجود داشته باشد که با کاستی رو به رو است.
مولف کتاب «سیاست و نظام سیاسی اسلام» اضافه کرد: در واقع ادعا این نیست که همه علوم انسانی اسلامی به صورت دربست صحیح بوده و هیچ گونه اشتباهی ندارد اما معتقدیم مبانی و جهت گیری این علوم کاملا درست است و بسیاری از نظریه های آن می تواند مطابق با واقع باشد اما به طور نسبی ممکن است برخی از نظریه ها، بخش هایی از حقیقت را ندیده و در نظر نگرفته باشد که این مساله نیز با تضارب آراء و بحث و گفت و گو می تواند به مسیر صحیح هدایت شوند.
عضو هیئت علمی موسسه علمی آموزشی امام خمینی (ره) ادامه داد: همان طور که رساله های علمیه برای سیر و سلوک انسان تعبیه شده اما در یک مساله ما شاهد فتاوای مختلف و متفاوت هستیم و معتقدیم همه آنها به صورت قطع صحیح نیست، اما کلیات و چارچوب و ضروریات مبانی آن صحیح است، و این خلاء ناشی از دوره ای است به نام عصر غیبت که ما در آن به سر می بریم، علوم انسانی اسلامی نیز ممکن است در پاره ای از موارد نظریات کاملا صحیح نداشته باشند اما جهت گیری و مبانی کلان آن قطعا صحیح است.
وی علت مساله یاد شده عدم دسترسی کامل به روایات ائمه معصومین علیهم السلام به منظور اجتهاد دقیق دانست و اذعان کرد: ضرورت بازتولید علوم انسانی بر مبنای آموزه های وحیانی بسیار مهم است و به هر حال لازمه استمرار انقلاب اسلامی بدون تردید تولید علوم انسانی است.
حجت الاسلام نوروزی در ادامه توضیح داد: به عبارت دیگر با توجه به تثبیت نظام جمهوری اسلامی، ما دیگر نمی توانیم نیازهای خود و جامعه را بر مبنای علوم سکولار و غیردینی غربی مدیریت کنیم؛ ما این ادعا را داریم که انقلاب اسلامی افق جدیدی در مقابل دنیای مادی بشر گشوده است که به طور طبیعی برای آن که این افق جدید معرفی شود، باید تا آخر برویم و لازمه پیمایش این مسیر آن است که در مبانی متوقف نشویم و مشتقات این مبانی که علوم انسانی اسلامی است را از متون دینی استخراج کنیم.
این کارشناس علوم سیاسی افزود: در این راستا تجربه عینی جامعه در حل مشکلات با این نسخه ها را می توان مورد ارزیابی قرار داد و این امر تجربه ای برای دنیای معاصر شود که می توان جامعه را با الگوهای دیگر نیز مدیریت کرد، همان طور که تجربه سه دهه انقلاب اسلامی در عمل نشان داد معضلاتی که در دنیای پیرامون ما وجود دارد و یک طرف آن غربی ها هستند و اساسا الگوهای ما با آن ها در حل مساله تفاوت دارد.
حجت الاسلام نوروزی در پایان خاطر نشان کرد: بنابراین، می توان رفتارهای موجود را تئوریزه و به عنوان الگو و نظریه به دیگران عرضه کرد تا آنها نیز مشکلات خود را بر اساس آموزه های دینی که در دل آن آرامش وجود دارد رفع کرده و آرامش را تجربه کنند.
نظر شما