اطلاعات حکمت و معرفت در پله صدوبیستم

به گزارش خبرگزاری شبستان، شمارۀ 120 مجله اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «فلسفه عکاسی» منتشر شد.

نخستین دفتر فلسفه عکاسی در شماره 96 در فروردین ماه 1393 منتشر شده بود و اکنون  دو شمارۀ پیاپی 120 و 121 (یعنی شماره­های فروردین و اردیبهشت 95) به ترتیب دفترهای دوم و سوم این موضوع را به خود اختصاص می دهند.

منیره پنج­تنی، دبیر دفتر ماه این شماره، عکاسی را حوزه­ای توصیف کرده که از هنرمندان و عکاسانِ متخصص گرفته، تا دانشمندان، مهندسان و مردم عادی با آن سر و کار دارند. او همچنین فلسفۀ عکاسی را چنین تعریف کرده است:  «فلسفه عکاسی یا فلسفه عکس به عنوان یکی از فلسفه­های موضوعی- فلسفه­های مضاف- به بررسی و پژوهش دربارۀ عکس از منظری فلسفی می­پردازد. در واقع هدف از این بررسی فلسفی، شناخت و تحلیل مبانی فلسفی به­طور کلی، یعنی بررسی پیش­فرض­های هستی شناختی، معرفت شناختی و روش­شناختی این حوزه است؛ اما به­طور خاص و تخصصی در فلسفۀ عکس – عکاسی- موضوعاتی نظیر مبانی زیباشناختی تصویر، پیوند علّی و مادی عکس و موضوع یا تأثیر چگونگی علیت در عکاسی، تأثیر زمینه­های جامعه­شناختی در تولید عکس، روش­های تفسیر و شناختِ قواعدِ روشی برای شناخت عکس، عکاسی و بازنمایی، عکاسی و مفهوم صدق، بحث­های نشانه­شناختی و زبان­شناختی در عکاسی، عکاسی و کاربردهای گسترده در حوزه­های مختلف علوم، عکاسی و زندگی روزمره، مباحث انسان­شناختی و نقش عکاسی، بررسی و تحلیل می­شود.»

دبیر دفتر ماه این شماره از مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت، عمر فلسفۀ عکاسی را نسبت به دیگر فلسفه­های موضوعی کوتاه­تر می­داند و بر این نظر است که تلاش برای تدوینِ بخش­های مختلفِ روشی و محتوایی فلسفۀ عکاسی گام­های اولیه­اش را می­پیماید. حتی پرسش از این مسئله که آیا کسی که به بررسی مبانی فلسفی و جامعه­شناختی عکس می­پردازد، باید خودش هم عکاس باشد یا خیر، یکی از موضوعات فلسفۀ عکاسی است. شاید ما هیچ­گاه دربارۀ نقاشی نگوییم کسی که می­خواهد به مبانی فلسفی نقاشی بپردازد، باید حتما نقاش باشد؛ اما تفاوت ماهوی عکاسی با نقاشی، مجال طرح این پرسش را فراهم می­آورد. منیره پنج­تنی در نهایت اندیشیدن به عکاسی و فراتر از آن فرهنگ فراگیر دیدمانی را اجتناب ناپذیر می­داند.

این گزارش می افزاید: دفتر فروردین ماه 1395 از مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «فلسفه عکاسی 2» از شش مطلب تشکیل شده است. نخستین نوشتار گفت و گوی منیره پنج­تنی است با فرشید آذرنگ. در این گفت و گو به موضوعاتی نظیر رابطۀ فلسفه و عکاسی، عکاسی و زیباشناسی زندگی روزمره، رابطۀ عکس و شعر، عکاسی و نقاشی، عکاسی و واقع­گرایی و همچنین بازنمایی پرداخته شده است. نوشتار دوم، بخشِ نخست گفت و گویی با رهام شیراز است که منیره پنج­تنی و علی بابایی انجام داده­اند. تمرکز اصلی در این گفت و گو بر فرضیۀ «عکاس- مولف» است و مباحثی چون تعریف عکاسی، عکاسی به مثابۀ رسانه، واسطه­گری عکاسی بین ذهن و عین، رابطۀ عکاسی و هنرهای زیبا نیز مورد بحث قرار گرفته­اند. سومین نوشتار با عنوان «تاریخ مختصری از نظریۀ های عکاسی»، فصل نخست کتاب «نظریۀ عکاسی» به ویراستاری جیمز الکینز  که حسن خوبدل ترجمه کرده است. «این مقاله به معرفی و بررسی مهم­ترین آراء و نظریات انتقادی در زمینۀ عکاسی از نخستین روزهایش تا دهۀ 1980 می پردازد.

بخش دوم این مقاله که به آرا و نظریات انتقادی دربارۀ عکاسی از 1980 به بعد اختصاص دارد، در شمارۀ بعدی این نشریه به چاپ خواهد رسید.» چهارمین نوشتار به قلم دیرموید کاستلو و مارگارت ایورسن و ترجمۀ عباس نوری به ترسیم جایگاه ویژه عکاسی در هنر معاصر جهان می­پردازد و پیشنیۀ مباحث مربوط به عکاسی را در فلسفه به اختصار بررسی می­کند. مطلب پنجم مقاله­ایست با عنوان «ترجمه، عکاسی، بارت» به قلم سیامک حاجی­محمد. مولف با تمرکز بر بارت و نگاه او به عکاسی این دغدغه را پی می­گیرد که عکاسی در زبان ما چگونه اندیشیده می­شود. «عکس، حقیقت، آگاهی» مقاله­ای از هادی آذری ششمین و آخرین مطلب دفتر این ماه است. در این نوشتار علاوه بر تأکید بر تمایز میان عکاسی و دیگر اشکال بازنمایی تصویر، به چالش کشیده شدن جنبۀ اسنادی و عینی در دوران معاصر را شرح داده می­شود. دفتر ماه شماره 121 این نشریه (اردیبهشت 95) به فلسفه عکاسی 3 اختصاص دارد.

دومین بخش مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت «ادب و هنر» نام دارد و از دو مقاله تشکیل شده است. مقالۀ نخست با عنوان «رنگ و عرفان» به قلم سمیر محمود و با ترجمه سجاد باغبان ماهر و علی اصغر شیرازی است. مقالۀ بعدی در این بخش «نگاره های انسان پیکره در پیکره از منظر حکمت و عرفان اسلامی» نام دارد و آن را صدیقه نایفی نگاشته است.

سومین بخش مجله با عنوان «اندیشه و نظر» مشتمل بر سه نوشتار است که به ترتیب عبارتند از: «مطالعات قرآنی در غرب» گفت و گو با میشل کویپرس، «اخلاق، عینیت گرایی یا نسبیت گرایی؟» گفت گو با فیلیپا فوت و ریک لوئیس، «تمثیل در الهیات»  به قلم فردریک فره و ترجمه انشاءالله رحمتی. در بخش کتاب، ابتدا سید مسعود رضوی مقالۀ «طنز پردازی و اطوره سازی» را نگاشته است. منیره پنج­تنی کتاب «کافکا و عکاسی» را در گفت و گو با کریم متقی، مترجم اثر، بررسی کرده و در ادامه به نقد و بررسی مجموعۀ تماشا با حسن خوبدل، دبیر مجموعه، پرداخته است. مجموعۀ تماشا برگردان متون نظری مهم در عکاسی است و به همت نشر شورآفرین منتشر می­شود.

گفتنی است، آخرین بخش مجله به گزارش برخی از وقایع یک ماه اخیر در حوزۀ اندیشه اختصاص دارد.