پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران یکی از افتخارات موسسه دارالحدیث است/عضویت ۵۰۰ کتابخانه در پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث یکی از موسسه‌هایی است که به مدت 20 سال است که با ریاست آیت‌الله ری‌شهری در زمینه ترویج معارف اسلامی فعالیت می‌کند، این موسسه دارای بخش‌های مختلف از جمله دانشگاه قرآن و حدیث، پژوهشگاه قرآن و حدیث، معاونت فرهنگی، مرکز کنگره‌های علمی و ... است که از طریق آموزش، پژوهش و تولید آثار عمومی در موسسه دارالحدیث به ترویج معارف اهل بیت(ع) می‌پردازد.

یکی از بخش‌های موسسه علمی فرهنگی، مدیریت پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران است که پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران را با نشانی اینترنتی www.lib.ir مدیریت می‌کند، این پایگاه به عنوان برترین جستجوگر در جشنواره رسانه‌های دیجیتال سال 90 معرفی شد، همچنین تا کنون بیش از 12 ميليون رکورد اطلاعات در این پايگاه به ثبت رسيده است.

بر همین اساس خبرنگار خبرگزاری شبستان در قم گفتگویی با حجت الاسلام و المسلمین احسان سرخه‌ای، مدیر پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران داشته است که در ادامه می‌خوانید:

جناب سرخه ای از چه زمانی همکاری خود را با موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث آغاز کردید و درچه حوزه یا حوزه‌هایی فعالیت داشته اید؟

بنده از سال 1372 در موسسه علمی فرهنگی درالحدیث به عنوان پژوهشگر مشغول به فعالیت شدم و در تدوین و بازنگری دانشنامه جامع حدیثی و همچنین در گردآوری احادیث همکاری داشتم، بعدها به واسطه نیازی که به وجود آمد، در سال 1382 وارد بخش فناوری اطلاعات موسسه دارالحدیث شدم و تا سال 90 به عنوان مدیر فناوری اطلاعات موسسه دارالحدیث مشغول به فعالیت بودم که در این مدت، فعالیت‌هایی در حوزه فناوری مجموعه، تولید نرم‌افزارهای مختلف و راه اندازی سایت‌های متعدد مرتبط با مجموعه صورت گرفت، همچنین از سال 90 به بعد، در کنار بخش‌های پژوهشی، به عنوان مدیر پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران فعالیت می‌کنم.

پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران از چه زمانی راه اندازی شد؟

پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران از سال 1384 راه اندازی شده است و در ابتدا به صورت محدود فعالیت می‌کرد، افتتاح رسمی پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران از سال 88 صورت گرفت و در ابتدای کار با کتابخانه‌های محدودی در ارتباط بود، اما به مرور زمان، این کار توسعه یافت، اما این پایگاه امروز توانسته است که اعتماد اکثر کتابخانه‌های ایران را به خود جلب کند و هم اکنون کتابخانه‌های مهم کشور عضو این پایگاه هستند.

هم اکنون فهرست‌هایی از کتابخانه‌های مختلف در این پایگاه گردآوری شده است و جایگاه ویژه‌ای در کشور پیدا کرده است و به عنوان مرجع کسب اطلاع در حوزه کتاب و یکی از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی با رتبه برتر مطرح است.

پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران در موسسه دارالحدیث با چه هدفی راه‌اندازی شد و آیا این پایگاه با موضوع حدیث ارتباطی دارد یا نه؟

ایجاد و تأسیس پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران از زمانی آغاز شد که موسسه دارالحدیث در نظر داشت تا مجموعه ای از کتاب‌های حدیثی را در کشور شناسایی کند که در این مرحله نیاز به مراجعه به فهرست کتابخانه‌های مختلف ایران داشت و همین مسأله، ضرورت ایجاد چنین پایگاهی را برای موسسه به وجود آورد، اما این پایگاه در ادامه، بیشتر مخاطبین پژوهشگر را با همه گرایش‌ها و زمینه‌های پژوهشی پوشش داد، زیرا فهرست کتابخانه‌ها مشتمل بر همه منابع مورد نیاز محققین است.

کار پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران صرفا به کتاب‌های حدیثی محدود نمی‌شود، بلکه به عنوان یک پایگاه اطلاع‌رسانی در سطح ملی مطرح است که محدود به مخاطبان خاص نیست و همه محققین از جمله پژوهشگران علوم انسانی، تجربی و حتی پزشکی می‌توانند از این پایگاه استفاده کنند.

پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران تا کنون چند کتابخانه را در مجموعه خود قرار داده است؟

پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران تا کنون با پانصد کتابخانه ارتباط برقرار کرده است و بخش قابل ملاحظه‌ای از کتابخانه‌های مطرح کشور از جمله کتابخانه ملی ایران، کتابخانه‌های دانشگاه تهران، دانشگاه شریف، دانشگاه فردوسی، کتابخانه وزارت امور خارجه کتابخانه مجلس شورای اسلامی و همچنین کتابخانه‌های مهم قم از جمله کتابخانه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی عضو این پایگاه هستند و اطلاعات خود را در اختیار مخاطبان قرا داده اند.

موسسه دارالحدیث توانسته است که با گردآوری اطلاعات کتابخانه‌های مختلف ایران، بیش از 12 میلیون و سیصدهزار رکورد اطلاعات را کنار هم جمع کند که چنین کاری تا کنون در کشور محقق نشده است و می‌توان گفت که این یکی از افتخارات پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران است.

پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران از نظر پراکندگی جغرافیایی، کتابخانه‌های 28 استان در سطح کشور را پوشش می‌دهد که پژوهشگران می‌توانند به راحتی از این پایگاه استفاده کنند.

پس می‌توان گفت که پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران یکی از دستاوردهای مهم موسسه دارالحدیث است؟

با توجه به رویکرد‌های مختلف که در موسسه دارالحدیث وجود دارد، اعم از آموزش، پژوهش و اطلاع‌رسانی در حوزه‌های مختلف، این پایگاه یکی از زیرمجموعه‌های موسسه تلقی می‌شود، به طوری که در عرصه پژوهش می‌تواند نقش موثری در دسترسی محققین به منابع ایفا کند.

قابلیت‌های پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح بین‌المللی بی‌سابقه بوده است و این موضوع یکی از افتخارات موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث است.

پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران دارای چه ویژگی‌های خاصی است؟

در پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران کارهای جدیدی صورت گرفته است که بی‌سابقه و بی‌نظیر است، از جمله این که کتابخانه‌های کشور برای چیدمان کتاب‌های خود از دو استاندارد رده‌بندی کنگره آمریکا و یا استاندارد رده‌بندی ده دهی استفاده می‌کنند، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران این دو استاندارد را به صورت درختی مدل کرده است و ارتباط شاخه‌ای بین عناوین موضوعات برقرار کرده است.

این پایگاه برای هر کتابخانه این مدل درختی با عنوان «درختواره موضوعی کتابخانه» را ایجاد کرده است، به طوری که وقتی وارد بخش مرتبط یک کتابخانه می‌شوید، می‌توانید اطلاعات شناسنامه‌ای کتابخانه اعم از سال ایجاد کتابخانه، آدرس کتابخانه، مدیر کتابخانه، آمار منابع کتابخانه و ... را مشاهده کنید، همچنین متوجه می‌شوید که کتاب‌های هر کتابخانه مشتمل بر چه موضوعاتی است و ارتباط درختواره ای موضوعات کتاب‌های کتابخانه به چه صورت است، آمار پراکندگی موضوعات کتابخانه مشخص می‌شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران این است که امکان جستجو در منابع همان کتابخانه وجود دارد و فهرست الفبایی هر کتابخانه در دسترس محققین قرار داده می‌شود، همچنین یکی از ویژگی‌های مهم این پایگاه که از افتخارات پایگاه اطلاع‌رسانی بوده است، راه اندازی قفسه مجازی کتابخانه‌های عضو پایگاه است.

در واقع چیدمان کتاب‌ها که به صورت فیزیکی در فضای کتابخانه‌های وجود دارد، در این پایگاه به صورت مجازی و اینترنتی راه اندازی شده است، یعنی وقتی کتابی را در کتابخانه ای جستجو می‌کنید، متوجه می‌شوید که چه کتاب‌هایی در مجاورت این کتاب قرار گرفته اند.

چیدمان کتاب‌ها در کتابخانه مفهوم دارد و معمولا کتاب‌های هم موضوع و مرتبط در کنار هم قرار داده می‌شوند، بنابراین پژوهشگران و کاربران در قفسه‌های مجازی به منابعی دسترسی پیدا می‌کنند که درکنار منبع اصلی آنها گرد هم آمدند و کتاب‌های مجاور منبع خود را می‌بینند که این قسمت می‌تواند برای پیشبرد کار و هدف پژوهشی مفید باشد.

نرم افزارهای «فهرست‌یار» و «پژوهش‌یار» که در این بخش تولید می‌شود، دارای چه قابلیت‌هایی است و کاربرد آنها چیست؟

موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث در این بخش، خدمات دیگری نیز ارائه می‌دهد، از جمله این که اگر کتابخانه ای درخواست کند، مدیریت پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران می‌تواند نسخه قابل حمل اطلاعات آن کتابخانه با عنوان «فهرست‌یار» را تولید و در اختیار مسئولین آن کتابخانه قرار دهد.

یکی از خدمات مجموعه مدیریت پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران، تولید نرم افزار «پژوهش‌یار» است، به این صورت که اگر پژوهشگری منابع مرتبط با موضوع خود را در پایگاه جستجو کند، نرم افزار «پژوهش‌یار»، خروجی اطلاعات جستجوی پژوهشگر را دریافت کرده و پژوهشگر می‌تواند بعدها از این نرم افزار در دستگاه خود استفاده و پیگیری کند، این نرم افزار برای پژوهشگران و یا کتابخانه‌هایی که نیاز به مجموعه سازی دارند، مفید است.