خبرگزاری شبستان - محمد عزیزیان
« أيها الناس إنه لا يستغني الرجل و إن كان ذا مال عن [عشيرته] عترته و دفاعهم عنه بأيديهم و ألسنتهم و هم أعظم الناس حيطة من ورائه و ألمهم لشعثه و أعطفهم عليه عند نازلة إذا [إن] نزلت به و لسان الصدق يجعله الله للمرء في الناس خير له من المال [يورثه غيره] يرثه غيرهو منها ألا لا يعدلن أحدكم عن القرابة يرى بها الخصاصة أن يسدها بالذي لا يزيده إن أمسكه و لا ينقصه إن أهلكه و من يقبض يده عن عشيرته فإنما تقبض منه عنهم يد واحدة و تقبض منهم عنه أيد كثيرة و من تلن حاشيته يستدم من قومه المودة .
اى مردم! ، انسان هر مقدار كه ثروتمند باشد ، باز از خويشاوندان خود بى نياز نيست كه از او با زبان و دست دفاع كنند . خويشاوندان انسان، بزرگترين گروهى هستند كه از او حمايت مىكنند و اضطراب و ناراحتى او را مىزدايند ، و در هنگام مصيبتها نسبت به او، پر عاطفهترين مردم مىباشند . نام نيكى كه خدا از شخصى در ميان مردم رواج دهد بهتر از ميراثى است كه ديگرى بردارد . (قسمت ديگرى از همين خطبه) آگاه باشيد!، مبادا از بستگان تهيدست خود رو برگردانيد ، و از آنان چيزى را دريغ داريد ، كه نگاه داشتن مال دنيا، زيادى نياورد و از بين رفتنش كمبودى ايجاد نكند .آن كس كه دست دهنده خود را از بستگانش باز دارد ، تنها يك دست را از آنها گرفته اما دستهاى فراوانى را از خويش دور كرده است ، و كسى كه پر و بال محبت را بگستراند، دوستى خويشاوندانش تداوم خواهد داشت. » ( فرازی از خطبه 23)
حضرت امیر المومنین علی (علیه السلام) در این فراز از سخنان گوهربار خود توجه انسانها را به این موضوع مصروف میدارند که : در ارتباط خانوادگی و خویشاوندی متوجه عملکرد خود باشند، انسان هر مقدار هم که ثروتمند باشد باز هم بی نیاز نیست . حال این ثروت را به صور مختلف میتوان معنا کرد . ثروت مال ، ثروت علم ، ثروت ادب ، ثروت سلامتی جسم و .... در هر صورت ایشان اشاره به این مطلب دارند که هر قدر آدمی از ثروت دنیوی غنی باشد باز هم نیازمند ارتباط با خویشاوندان است ، ودر این ارتباط با خویشاوندان راه کارها و دستورالعمل هایی را ارائه می نمایند که سعی می کنیم به آن ببردازیم .
طبق فرمایش حضرت امیر المومنین علی (علیه السلام) انسان وقتی با خویشاوندان خود ارتباط خوب و مناسب داشته باشد ، در مواقع لزوم و اضطرار این خویشاوندان هستند که با دست و زبان از انسان دفاع خواهند کرد .
گروهی که بدون در نظر داشتن حاشیه ها در مواقع بحران از انسان حمایت می کنند خویشاوندان هستند ، و این زمانی رخ می دهد که انسان به دارایی و ثروت خود مغرور نشده و در ارتباطات خانوادگی تواضع را سر لوحه ز ندگی خود قرار دهد .
درادامه این فراز حضرت امیر المومنین علی (علیه السلام) آدمی را متوجه افراد تهیدست خویشاوند خود می کند و به این موضوع به طور اختصاصی می پردازد.
هنگامی که انسان در زمان خوشی و داشتن ثروت به فکر تهیدستان نزدیک خود باشد ، قطعا در زمان ناخوشی و ناراحتی این اقوام هستند که در نزدیک ترین زمان به فریاد انسان می رسند . چه تعبیر زیبایی دارند : هنگامی که انسان محبت را از نزدیکان خود دریغ می دارد در اصل با یک دست دریغ نموده و دست های زیادی را از خود دور ساخته است . بدین معناست که : هنگامی که انسان از دست گیری دیگران امتناع می ورزد بازتاب آن عمل ، این عکس العمل می شود که خویشاوندان از این عمل زشت او رنجیده شده و در ارتباط خود با او با احتیاط عمل می کنند و بسیاری از زمان ها انسان را تنها می گذارند .
می توان این فراز را از زاویه دیگری نیز مورد بررسی قرار داد . آنجا که حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) انسان را متوجه بستگان تهیدست خود می نماید و اشاره به بی توجهی به مال دنیا دارند که در این صورت این انسان است که با این عمل زیبا چند بعدی سود خواهد برد :
1. رضایت و خشنودی حضرت پروردگار را جلب خواهد کرد که این مهمترین منفعت خواهد بود و در ارتباط با خداوند متعال نقش بسیار اساسی را داراست.
2.رضایت و خشنودی خویشاوندان را به دنبال خواهد داشت که در مواقع گرفتاری این خویشاوندان و تهیدستان قوم ، در جهت برقراری ارتباط با انسان پیش قدم خواهند بود .
3.تربیت نفس و بی توجهی به دنیا که انسان در رسیدن به مقامات معنوی نیازمند آن است .
با توجه به عمق مطالب حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) درمی یابیم که ایشان تا چه اندازه به ارتباطات فی ما بین انسان با خانواده نظر ویژه دارند و چه تعبیر زیبایی می فرمایند که اگر انسان به کسی یاری رساند در اصل با یک دست کمک نموده ولی در زمان نیاز دست های بسیاری به فریاد او خواهد رسید ، و این بهترین الگو در برقراری ارتباط با انسان ها برای ما می تواند باشد .
حضرت امیر المومنین علی (علیه السلام) در این قسمت از خطبه اشاره به بستگان نیازمند می فرمایند ولی ما انسان ها این الگوی رفتاری را می توانیم در تمام عرصه های اجتماعی بکار برده و قطعا به نتیجه مطلوبی نائل خواهیم گشت .
*محقق و پژوهشگر نهج البلاغه و از اساتید دانشگاه های استان البرز
نظر شما