برداشت بیش از حد توان طبیعت از عوامل ایجاد تغییر اقلیم در ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی شبستان، دکتر شاهرخ فاتح، رییس مرکز علمی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور در نشست نگاهی به مسئله تغییر اقلیم در ایران، مخاطرات طبیعی وابسته به تغییر اقلیم و کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل اظهار داشت به موضوع تغییر اقلیم از سه منظر می توان پرداخت.

وی افزود: تغییر موقعیت زمین در گردش به دور خورشید، افزایش یا کاهش چگالی گازهای اطراف زمین که در میزان دریافت انرژی خورشید تاثیرگذار است و دخالت بشر باعث تغییر اقلیم می شود.

فاتح با بیان اینکه دخالت بشر در تغییر اقلیم به پس از انقلاب صنعتی بازمی گردد، اذعان داشت: تغییر اقلیم با هر منشایی ناشی از برهم خوردن تعادل انرژی بین زمین و خورشید است.

وی با اشاره به عوامل طبیعی و انسانی در بروز تغییرات اقلیمی تصریح کرد: فعالیت های صنعتی و کشاورزی تغییر کاربری منجر به صدور گازهای گلخانه ای از عوامل انسانی تاثیرگذار در تغییرات اقلیمی است.

فاتح ادامه داد: طی 150 سال اخیر گازهای گلخانه ای شامل Co2‌ با 25 درصد و n2o‌ با 17 درصد و گاز متان با 150 درصد افزایش یافته است.

وی با بیان اینکه از 11 سال اخیر 10 سال گرم در دنیا داشته ایم، خاطرنشان کرد: دمای میانگین جهان تا سال 2100 با توجه به رشد جمعیت و شاخص اقتصادی بین یک و نیم و شش درجه افزایش دما نسبت به حال حاضر خواهیم داشت.

فاتح تصریح کرد: رویدادهای حدی و حرکات پاندولی طبیعت نظیر سیل و بارش های سنگین و خشکسالی، یخبندان و گرمای شدید هوا اجازه هر نوع برنامه ریزی گرفته و باعث ایجاد بحران می شود.

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور افزود: آسیب پذیری ناشی از بلایای طبیعی رو به افزایش است بنابراین باید در مدیریت مناطق شهری، حمل و نقل، انرژی و کشاورزی رویکرد جدیدی اتخاذ کنیم.

وی با بیان ضرورت لزوم حرکت به سمت مدیریت چندجانبه بلایای طبیعی خاطرنشان کرد: کاهش پوشش یخی، افزایش سطح آب های آزاد، زیر آب رفتن جزایر و سواحل کم ارتفاع، اسیدی شدن آب دریا، احیای بیماری های ریشه کن شده، افزایش نیاز آب و انرژی، وقوع سیل های ویرانگر، آتش سوزی جنگل ها، افزایش آفات کشاورزی و کاهش تولید مواد غذایی، خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها و افزایش چالش های اقتصادی اجتماعی از اثرات گرمایش جهانی زمین است.

فاتح با اشاره به تاثیر تغییر اقلیم بر سکونتگاه های روستایی اذعان داشت: کم آبی و خشکسالی، از بین رفتن فعالیت های کشاورزی، عدم تامین نیاز روستاییان، کاهش تولید در بخش مواد غذایی، مهاجرت به شهرها، افزایش ناامنی در مناطق خالی از سکنه و کاهش امنیت کشور به ویژه در مناطق مرزی از پیامدهای تغییر اقلیم در مناطق روستایی است.

وی با اشاره به آمار ارایه شده در خراسان جنوبی طی سال 1390 خاطرنشان کرد: 3555 روستا، 1850 روستای خالی از سکنه، آبرسانی با تانکر به 425 روستا، خشک شدن چشمه ها و قنات ها از جمله پیامدهای خشکسالی در این منطقه بوده است.

فاتح بزرگ شدن شهرها و شکل گیری حاشیه نشینی را از جمله اثرات تغییرات اقلیمی بر سکونتگاه های شهری عنوان کرد و افزود: افزایش مصرف سوخت و شکل گیری جزیره گرمایی، افزایش دمای شهرها به ویژه دمای کمینه، تولید گازهای گلخانه ای، افزایش مصرف آب، ترافیک، حمل و نقل، آلودگی هوا، بزهکاری و کاهش امنیت اجتماعی از پیامدهای تغییر اقلیم در مناطق شهری است.

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور با بیان اینکه هزینه نگهداری هر زندانی روزانه 50 هزار تومان برآورد شده است، خاطرنشان کرد: فروردین ماه سال 93، 210 هزار زندانی بر اثر بزهکاری وجود داشت که هزینه نگهداری آنها 4 هزار میلیارد تومان برآورد شده است که 75 درصد آنها حاشیه نشین بوده است.

وی با اشاره به فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور اذعان داشت: دشت ساوجبلاغ 22 سانتیمتر در سال و دشت ورامین 12 سانتیمتر در سال، دشت تهران 17 سانتیمتر در سال، دشت مشهد و نیشابور به ترتیب 20 و 12 سانتیمتر در سال دشت رفسنجان 30 سانتیمتر در سال و دشت قزوین 24 سانتیمتر در سال فرونشست دارند.

فاتح با اشاره به آثار و تبعات خشکسالی طی 30 سال اخیر در کشور خاطرنشان کرد: برای ایجاد توسعه ناپایدار از منابع آب های زیرزمینی بیش از حد توان طبیعت و اقلیم کشور برداشت کرده ایم.

وی با اشاره به خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان مصداق برداشت بیش از حد از منابع آب های زیرزمینی خاطرنشان کرد: ایجاد کشاورزی بیش از ظرفیت و توان منطقه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه باعث شده است تا با بارش سالانه 400 میلی متر در این منطقه بیش از حد از منابع آبی آنجا بهره برداری کنند.

فاتح با بیان اینکه سوءمدیریت در گسترش خشکسالی تاثیر زیادی دارد، افزود: برای بهره برداری از طبیعت عجله داریم که در خشک شدن تالاب ها و دشت ها و فرونشست زمین تاثیر زیادی دارد که همه اینها ناشی از سوء مدیریت است.

وی با اشاره به تغییر اقلیم در ایران ادامه داد: کاهش لایه ازن، خشکسالی، برف و سرمای شدید، وقوع سیل، آلودگی هوا و تنش های گرمایی، طوفان شن و گرد و غبار از آثار تغییر اقلیم در ایران است که پیامدهایی نظیر بروز بیماری های پوستی، سوء تغذیه، افزایش مرگ و میر، کاهش زاد و ولد، باران های اسیدی، شیوع بیماری های تنفسی، ریوی و قلبی شده است.

وی با بیان اینکه ایجاد طوفان شن و گرد و خاک ناشی از توسعه ناپایدار می شود، تصریح کرد: ایجاد سد توسط ترکیه در بالادست دجله و فرات باعث کاهش آب و پهنه این رودخانه ها شده است که در نهایت به گسترش خشکسالی در عراق منجر می شود.

فاتح با بیان اینکه عدم ثبات حکومت مرکزی در کشورهای عراق و سوریه باعث شده تا کشورهایی نظیر ترکیه از شرایط سوءاستفاده بکنند، افزود: دخالت عامل انسانی در تشدید بحران خشکسالی در منطقه کاملا مشهود است.

وی با اشاره به آثار منفی به هم خوردن موازنه بارش در مناطق مختلف کشور خاطرنشان کرد: توازن بارش مکانی و زمانی در حفظ طبیعت و محیط زیست و اقلیم منطقه موثر است و به هم خوردن این توازن باعث ایجاد تغییرات اقلیمی در منطقه می شود.

فاتح به اقدامات جهانی در زمینه تغیر اقلیم اشاره کرد و افزود: برگزاری نخستین کنفرانس اقلیم جهان در سال 1979، برگزاری جلساتی در کنگره آمریکا و مجمع سازمان ملل، تاسیس هیئت بین الدول تغییر اقلیم با همکاری برنامه محیط زیست ملل و سازمان هواشناسی جهانی از جمله این اقدامات بوده است.

وی با بیان اینکه ایران جزء 10 کشور اول منتشر کننده گاز CO2 در سال 2011 در دنیا بوده است، خاطرنشان کرد: متاسفانه در مقابل تولید گازهای گلخانه ای با این حجم در تولید ناخالص و توسعه پیشرفت چشمگیری نداشته ایم.

فاتح با اشاره به میزان سهم بخش های مختلف در انتشار گازهای گلخانه ای اظهار داشت: نیروگاه ها با 25 درصد بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه ای را داشته اند و بخش های حمل و نقل، کشاورزی، نیروگاه ها، پسماند، صنعت، اداری، تجاری، خانگی و پتروشیمی در جایگاه های بعدی قرار داشته اند.

وی یادآور شد: مجموع بارش سالانه کشور با روند کاهشی 1.2 میلی متر در سال مواجه بوده است که از سال 47 تا 93 این روند ادامه داشته است.

فاتح با اشاره به مصوبات cop21 و الزامات آن برای ایران ادامه داد: کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به نحوی که میانگین دما حداکثر 2 درجه افزایش یابد تا 4 درصد و در صورت رفع تحریم ها تا 12 درصد بوده است.

وی با اشاره به مشکلات کشورهای منطقه در رابطه با تغییرات اقلیمی اظهار داشت: در اولویت نبودن و عدم توجه کافی دولت ها به مسئله محیط زیست نبود ساختار منسجم و منظم در سطح ملی، هماهنگ نبودن فعالیت بیرونی نمایندگان ملی حوزه های مربوط در سازمان های مختلف بین المللی، نبود ارتباط تشکیلاتی و سیستماتیک بین دستگاه های دولتی و سازمان های مردم نهاد و بخش خصوصی از مشکلات این حوزه است.