«دکتر اکبر عالمی» مدرس و کارشناس سینما در گفت‌وگو با خبرنگار سینمایی شبستان، در خصوص بهترین محمل سینمای دینی از میان گونه های مختلف سینما، اظهار کرد: در ابتدا باید تاکید کنم که سینمای دینی از سینمای ایدئولوژیک متفاوت است، چرا که سینمای ایدئولوژیک ساخته روس‌ها بود که در نهایت هم به گل نشست اما نگاه دینی اندیشه‌ای است که تا انتهای جهان استوار می ماند. در تمام ادیان صاحب کتاب اعم از اسلام یا مسیحیت و یهودیت خداپرستی ثابت می ماند.
سه ژانر سینمایی محمل خوبی برای آموزه‌های دینی هستند
وی تصریح کرد: به نظر من هر سه گونه داستانی، مستند و انیمیشن می توانند محمل خوبی برای آموزه های دینی باشند. اما در گونه انیمیشن، دیده ایم که تاکنون در کشور ما فیلم‌هایی که درباره قصه های مذهبی درست شده اند، شخصیت پردازی ضعیفی داشته و همه شخصیت‌های مثبت و منفی ضعف طراحی داشته اند.
این مدرس سینما تشریح کرد: یعنی من به عنوان مخاطب، افرادی که سایه معصومین هستند را می خواهم افراد جذاب و یا به قول روانشناسان سمپاتیک(سیمپتتیک) ببینم، ولی چهره این ها به نوعی است که آنتی پتتیک (ضد جذابیت) یعنی «نچسب» می شود. در حالی که نسبت به چهره‌های سیمپتتیک تمایل پیدا می کنیم و دوست دارد که با آنها سر حرف را باز کند.
چهره معصومین را به حق نباید به نمایش گذاشت
وی با تاکید بر اینکه چهره معصومین را به حق نباید نمایش دهیم، گفت: من مبلغ دینی نیستم اما چون مدرس سینما هستم می دانم که در ادبیات وقتی از آبشار یا یک دشت وسیع با آسمانی آبی سخن به میان می‌آید و فردی این مناظر را در سینما به تصویر می کشد، ناگهان می بینیم که تخیل مخاطب را تخریب کرد و تمام آنچه که در ذهن خواننده شکل گرفته بود را با یک قاب مستطیل محدود کرد و تخریب شد.
عالمی افزود: به عنوان مثال حضرت عیسی(ع) را در نظر بگیرید که وقتی من مسلمان آن پیامبر خدا را که تخیل می کنم همانطور که دوست دارم ایشان را تخیل می کنم حال فرض کنید که نقش ایشان را بازیگرانی که شهرت هم دارند بازی کنند آن وقت تمام ذهن من تخریب می‌شود و به همین دلیل است که در اسلام توصیه می‌شود چهره معصومین را به تصویر نکشید و آنها را در هاله ای از نور قرار دهید یا از پشت سر نشان دهید.
الان نباید به آثار سینمایی بلند انیمیشنی حمله کنیم
وی همچنین در پاسخ به سوال خبرنگار شبستان در خصوص گرافیک اعمال شده در انیمیشن متفاوت «شاه‌زاده روم» و اینکه آیا می توان آن را به عنوان نسخه جایگزینی برای آثار انیمیشن ایرانی پیش از آن تجویز کرد، گفت: در این مقطع زمانی بله! یعنی ما نباید الان به آثاری که تولید می شوند و بویژه آثار سینمایی بلند انیمیشنی حمله کنیم؛ چرا که در آستانه ورود به این فعالیت هستیم.
این مدرس دانشگاه اظهار کرد: بر اساس روانشناسی تصویر، می بینیم که در انیمیشن هایی که ساخته می شود، کسانی که در خانه‌های معصومین رفت و آمد می کنند و همدم آنها هستند و اجازه ورود به منزل آنها را دارند، آنتی پتتیک یا نچسب و غیر دلنشین هستند و من آنها را دوست ندارم.
وی تصریح کرد: اگر من آثاری که در گذشته در استودیوی صبا بدون مطالعه عمیق روانشناسی تصویر ساخته شده را مورد سرزنش قرار می دهم در مورد فیلمی که شما نام بردید هرگز چنین کاری نمی کنم اما شاید ده سال دیگر، جواب متفاوتی بدهم.
همه مستنداتی که در مورد آیین دینی ساخته می شوند باید بازسازی شوند
این کارشناس سینما در ادامه سخنانش به فیلم‌های مستند پرداخت و گفت: مستند ترکیب دیگری دارد و به یک دلیل زیباست آن هم اینکه همه مستنداتی که در مورد آیین دینی ساخته می شوند باید بازسازی شوند، به همین دلیل از فیلتر ذهن کارگردان عبور می کند. در اینجاست که مخاطب از خود سوال می کند که این کارگردان کیست؟ آیا قائل به تبلیغ مستقیم است؟ آیا دانش و سواد و خلاقیت برای تولید این قبیل کارها که همه استنباط شخصی شما از تکه پاره های برجای‌مانده در تاریخ است و از آنها استفاده می‌کنید تا آن را به یک اثر نمایشی تبدیل کنید، دارید تا من تماشاگر بنشینم و با ولع آن را نگاه کنم؟ این بحث خیلی مفصل و پیچیده است.
وی اضافه کرد: به عنوان مثال شما می خواهید زندگی نامه ابن سینا یا امیرکبیر را بسازید. مجبورید تکه‌های برجای‌مانده بر تاریخ را بردارید بعد آن را در چارچوب قالب فیلمنامه دراماتیزه و به یک اثر نمایشی تبدیلش کنید. بعد یک آقای الف یا خانم ب را در نقش ها بگذارید، تازه بعد از آن هم معلوم نیست به دل می چسبد یا نه!
عالمی تاکید کرد: بزرگترین مشکل ما در این زمینه این است که ما تبلیغ مستقیم می کنیم و آن گونه که ولتر در دویست و هفتاد سال پیش که هنوز این پیام رسان های یک سویه مانند رادیو تلویزیون هم وجود نداشته، می‌گوید" اگر می خواهید کسی سخن شما را گوش نکند نصیحت کردن آغاز کنید" و تبلیغ مستقیم شباهت کاملی به نصیحت دارد. در این مواقع باید به یاد بیاوریم که در بچگی وقتی پدر یا معلم نصیحتمان می کردند تنها برای رعایت ادب سرمان را تکان می دادیم وگرنه یک گوشمان در بود و گوش دیگر دروازه!
وی در پایان گفت: یکی دیگر از مسائلی که بر اساس روانشناسی تصویر اگر رعایت نکنیم با شکست روبرو می شویم این است که حتی عطر گل یاس یا عطر گل رز یا عسل را به من زیاد بدهید من دچار «اشباع زدگی» می شوم، بنابراین اگر تمام چیزهای نیکو را دم به دم به من ارائه کنید که ممکن است بشنوید که من دیگر اشباع شدم پس اندازه نگه دارید که اندازه نکوست!
گفت‌وگو: محمد صالح حجت الاسلامی
نظر شما