به گزارش خبرگزاری شبستان از بیرجند، محمد علی بزرگمهر، کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی گفت: شهرستان زیرکوه یکی از مناطق زلزله‌خیز ایران است و این شهرستان زلزله‌های مهیب سال‌های 1376 و 1391 را پشت سر گذاشته است. این زلزله‌ها هم به‌نوبه خود موجب آسیب‌رسانی به کالبد تاریخی و باارزش مسجد جامع افین نیز شده‌اند.
وی افزود: با توجه به نفاست طراحی و اجرای این اثر تاریخی یکی از نکته‌های نایافته این منطقه دلایل شکل‌گیری و زمان خلق این اثر تاریخی است؛ با این وجود از آنجایی که این اثر تاریخی فاقد کتیبه تاریخ داری هست بر مبنای شواهد معماری آن را منسوب به دوره تیموری می دانند.
کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی استان بیان داشت: مسجد جامع افين را می‌توان از نظر سبك معماري و ظرافت، يكي از زيباترين مساجد خراسان جنوبي قلمداد كرد.
به گفته وی اين مسجد داراي فضاهاي مختلفي از جمله ايوان اصلي، شبستان‌های شرقي و غربي و گنبدخانه است؛ در طرفین ایوان به عرض یک دهانه در دو طرف شبستان نیمه بازی وجود دارد که برای مناجات تابستانه مورد استفاده بوده است. اما فضاهای بسته در این اثر تاریخی سه گنبدخانه متصل به هم هستند که در پشت ایوان و شبستان‌ها وجود دارند. مهم‌ترین شاخصه معماری این اثر تاریخی ایوان آن است که بر اثر عوامل طبیعی و انسانی آسیب بسیاری دیده است و سقف خود را از دست داده است.
بزرگمهر افزود: دو نیم ستون گچ‌بری در طرفین دهانه ایوان و محراب ایوان در کنار منبر آجری که هنرمندانه گچ‌بری شده و یکی از نمونه‌های منحصر به فرد منابر گچ‌بری شده در ایران است و همچنین کتیبه قرآنی در گلویی ایجادشده در ایوان و نحوه گوشه سازی گنبدها در این اثر تاریخی مهم‌ترین عناصر تزئینی این اثر تاریخی را نشان می‌دهد؛ در انتهاي ايوان نيز کتیبه‌ای که بخشی از آن مخدوش است وجود دارد كه احتمالاً نام معمار اثر را نشان می‌دهد در این کتیبه نوشته شده است: «... عمل استاد فخرالدین قاینی»
وی اظهار داشت: گرچه کار مرمت این اثر تاریخی از سال 1352 زیر نظر مهندس حسین رایتی مقدم از پیشکسوتان فرهیخته سازمان میراث فرهنگی شروع شد اما تا سال 1376 و پس از زلزله 7.2 ریشتری منطقه زیرکوه مغفول ماند. پس از این زلزله که آسیب بسیاری به مسجد وارد کرد؛ اقدامات حفاظت اضطراری آغاز شد.
کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی استان گفت: رویکرد مدنظر در مسجد جامع افین طی مداخلات تمامی این سال‌ها؛ احترام به اصالت‌های معماری و تزئیناتی این اثر ارزشمند بوده است و هر گونه اقدامی با در نظر گرفتن تمامی جوانب و بهره‌گیری از نظر خبرگان دانش مرمت صورت می‌گرفته است.
به گفته وی عرصه مداخله در آثار تاریخی، عرصه آزمون و خطا نیست زیرا که هر خطا صدمات جبران ناپذیری به آنها وارد می کند؛ در مجموع این عوامل باعث شده که مداخلات با احتیاط و به کندی پیش رود. اکنون اقدامات مرمت اضطراری، حفاظتی و استحکام بخشی این اثر به پایان رسیده است و وقت آن رسیده که طرح جامعی که ضمن احترام به اصالت ها، کالبد نیمه جان حاضر را حفظ کند و ارزشهای معمارانه تمامی مسجد را هویدا ساخته و برای آیندگان تداوم بخشد.
بزرگمهر افزود: در سال مالی 1393 برای ساماندهی محوطه بیرونی مسجد و فراهم آوری محیطی برای ارتقای کارکردهای اجتماعی این مسجد که قلب فرهنگی این روستا محسوب می‌شود؛ کار محوطه‌سازی با مصالح سنتی سنگ لاشه و سنگ قلوه با دلیل‌های آجری مدنظر قرار گرفت. طرح این محوطه‌سازی بر مبنای گره شمسه هشت و چلیپا و بر اساس طرح گچ‌بری‌های شاه تویزه ایوان، گرته‌برداری شد. همچنین سه مورد از گره های شمسه برای ارتقای کیفیت بصری به باغچه سکوی نشیمن در اطراف آن تبدیل شد.
وی اظهار داشت: همچنین برای شخصیت بخشی و تاکید بر نقوش آجرکاری در مقابل ورودی مسجد از آجر فرش استفاده شد و برای غنا بخشیدن به این کف سازی، عبارت «مسجد جامع افین» با خط کوفی بنّایی در مقابل ورودی طراحی و اجرا شد.
وی اظهار داشت: با توجه به رایزنی های صورت گرفته، در سال مالی 1394 از محل اعتبارت ملی مبلغ یک میلیارد ریال برای مرمت این مسجد پیش بینی شده است که در صورت تخصیص تمامی این مبلغ، شاهد حرکتی ماندگار در تاریخ حیاط این مسجد خواهیم بود. بخشی از این مبلغ بایستی مصروف تهیه طرح جامع مرمتی این اثر ارزشمند تاریخی شود و امید می رود در مهرماه سال 1395 کار اجرایی مرمت این اثر تاریخی پایان پذیرد
لازم بذکر است: مسجد جامع افين در روستاي افين و در 86 كيلومتري جنوب شرق قاين، و 145 کیلومتری شمال شرق بیرجند واقع شده و در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نظر شما