روايتی مهم دال بر نص امامت امام حسن عسكرى( علیه السلام)/سخنان ائمه، راهگشا در سبک زندگی دینی

خبرگزاری شبستان-کرمان

هشتم ربیع الثانی بنا به نقلی، مصادف با خجسته زاد روز امام یازدهم شیعیان، امام حسن عسکری علیه السلام است؛ امام بزرگواری که امروز مضجع نورانی او در شهر مقدس سامراء آرامبخش دل های بیقرار زواری است که از شهرها و کشورهای دور و نزدیک به آستان بوسی آن مضجع معنوی مشرف می شوند.

همه کسانی که به عتبات عالیات مشرف شده و توفیق زیارت امامین عسکریین را دارند، نیک می دانند که آن شهر مقدس و به ویژه این بارگاه نورانی در جوار سرداب مقدس حضرت ولی عصر عجل الله تعالی، وجود زائر را سر تا پا مملو از یاد امام زمان(عجل الله تعالی)می کند.

امام عسكري‏ عليه السلام ، همچون دیگر معصومان(علیهم السلام)گنجینه ای از علوم و معارف الهی را در سینه داشتند؛ کلمات و جملات بسیار عمیقی که از آن حضرت صادر شده است برای زندگی امروز بسی پرکاربرد است.

شب زنده داری، مرکب سفر وصال الهی

آن حضرت در عبارتی که در تحف العقول ، ص ۴۸۹ آمده است؛ می فرماید« چه زشت است براي مؤمن كه خواسته‏ اي داشته باشد كه او را به خواري كشاند» که این فرمایش بسیار قابل توجه است چه اینکه انسان بویژه مؤمن باید نسبت به طرح خواسته های خود دقت داشته باشد و هر جایی و نزد هرکسی آن را بیان نکند.

در بحار الأنوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۷۹به نقل از آن امام همام آمده است: وصال خداوند سفري است كه جز با مركب شب زنده ‏داري به دست نمي‏ آيد و در تحف العقول ، ص ۴۸۷ از افشاي اسرار و رياست‏طلبي بپرهيز كه اين دو [آدمي را] به هلاكت مي‏ كشانند.

راجع به این دو فرمایش می توان گفت از آنجا که خداوند نیز در آیاتی از قرآن کریم به شب زنده داری و استغفار در سحرگاهان توجه داده است؛ می توان اهمیت این موضوع را بیشتر درک کرد. یکی از مصادیق بارز شب زنده داری، بجای آوردن نماز شب است که البته برای بسیاری از ما گران است؛ آیت الله بهجت می گوید: در تعبدیات از ما کوه کندن نخواسته اند؛ سخت ترینش نماز شب خواندن است که در حقیقت تغییر وقت خواب است نه اصل بی خوابی، بلکه نیم ساعت زودتر بخواب تا نیم ساعت زودتر بیدار شوی.

زندگی امام جوانی چون امام عسکری علیه السلام که تنها 28 یا 29 بهار از عمر پر خیر و برکتشان گذشته است، برای همگان به ویژه نسل جوان طریق هدایت و سعادت است. در مورد فرمایش دوم که افشای اسرار و ریاست طلبی مایه هلاکت انسان دانسته شده است؛ اگر نگاهی به زندگی های اطراف خود بیندازیم، به خوبی این مطلب را نشان می دهد.

با توجه به اهمیت و ضرورت سبک زندگی دینی، به نظر می رسد تأمل در فرمایشات معصومین در این زمینه بسیار راهگشا است؛ چه خوب است حداقل ولادت و یا شهادت ائمه اطهار، بهانه ای باشد تا علاوه بر آشنایی اجمالی با آن امام همام، با دقت و تأمل در فرمایشات ایشان سبک زندگی دینی را از آن استخراج کنیم.

ابو محمد حسن بن على امام يازدهم از ائمه اثنى عشرو سيزدهمين معصوم از چهارده معصوم( علیهم السلام) است. پدر بزرگوارش امام هادى( علیه السلام) هنگام تولد فرزند، شانزده سال و چند ماه بيشتر نداشت. مادرش بانويى صالحه و عارفه به نام‏ سوسن‏ يا حديثه يا سليل بود.

تاريخ ولادت و شهادت‏

تولدش به اختلاف روايات در ماه ‏ربيع الاول يا ربيع الآخر سال ۲۳۱ يا ۲۳۲ ه. ق. و بنا به اكثر روايات درمدينه‏ اتفاق افتاده است.( بعضى ولادت ايشان را در سامرا دانسته‏اند ولى صحيح نيست.) ۲۲ يا ۲۳ سال داشت كه پس از شهادت پدر بزرگوارش( ۲۵۴ ه. ق.) به امامت رسيد و درهشتم ربيع الاول سال ۲۶۰ ه. ق. در حدود ۲۸ يا ۲۹ سالگى خود به شهادت رسید و در خانه خود و جوار قبر پدر خويش در سامرا به خاك سپرده شد.

ويژگي هاى ظاهرى‏

در شمايل آن حضرت آورده‏اند كه رنگش گندم گون، چشمانش درشت و سياه، رويش زيبا، قامتش معتدل و اندامش متناسب بود و با آنكه جوان بود مشايخ قريش و رجال و علماى زمان را تحت تأثير خود قرار مى‏داد. دوست و دشمن به برترى او در علم و حلم و جود و زهد و تقوى و ساير مكارم اخلاق اذعان داشتند.

چون او و پدر بزرگوارش امام هادى( علیه السلام) در محله عسكر( قرارگاه سپاه) در شهر سامرا زندگى مى‏كردند به عسكرى لقب يافتند و نيز اين دو امام مانند امام جواد( علیه السلام) به احترام جد بزرگوارشان على بن موسى الرضا( علیه السلام) به ابن الرضا مشهور بودند. عثمان بن سعيد عمرى و بعد از او پسرش محمد بن عثمان پيشكار و دربان آن حضرت بودند.

مدت كوتاه حيات امام به سه دوره تقسيم مى‏گردد: تا چهار سال و چند ماهگى( و به قولى تا ۱۳ سالگى) از عمر شريفش را در مدينه بسر برده، تا ۲۳ سالگى به اتفاق پدر بزرگوارش در سامرا مى‏ زيسته( ۲۵۴ ه. ق.) و تا ۲۹ سالگى يعنى 6 سال و اندى پس از رحلت امام دهم در سامرا، ولايت بر امور و پيشوايى شيعيان را بر عهده داشته است.

برادران امام عسكرى‏

امام هادى( علیه السلام) پسر ديگرى به نام ابو جعفر محمد داشت كه بنا به برخى روايات از جمله روايتى كه شيخ طوسى در كتاب الغيبة آورده مقرر بود امامت شيعه به او برسد و امام دهم به امامت او اشارت فرموده بود( و قد كان أشار إليه و دل عليه). محمد بن على مردى با ورع و پارسا، داراى جلالت قدر و نبالت شأن و مورد احترام اصحاب پدر خويش بود. اما اين پسر در زمان حيات امام از دنيا رفت و بعضى از شيعيان از اين بابت به انديشه فرو رفتند. از جمله ابو هاشم داود بن قاسم جعفرى گويد من در اين انديشه بودم كه امام هادى فرمود بلى خداوند بجاى ابو جعفر ابو محمد را امام قرار داد همچنانكه درباره اسماعيل فرزند امام صادق(علیه السلام) و امام كاظم(علیه السلام) چنين شد. اين روايت يكى از روايات مهم دال بر نص امامت امام حسن عسكرى( ع علیه السلام) است.

مزار محمد بن على در يك فرسخى سامرا زيارتگاه مسلمين است و پس از مرگ نيز كرامات و خوارق عاداتى به او نسبت مى‏دهند. اعراب براى او معجزاتى قائل هستند و سوگند دروغ به او ياد نمى‏كنند.

امام دهم را فرزند ديگرى بود به نام جعفر كه نزد شيعيان به لقب كذاب معروف شد. بعد از آنكه امام حسن عسكرى(علیه السلام) از سوى پدر به امامت منصوب گرديد( بعد از فوت محمد بن على) جعفر مدعى وى گرديد و شروع به كارشكنى و توطئه‏ گرى و فتنه ‏انگيزى بسيار نمود و بعد از رحلت حضرت امام حسن عسكرى(علیه السلام) هم دعوى امامت كرد و منكر وجود امام غايب( عجل الله تعالی) شد.

جانشين آن حضرت‏

روايت زير را از ابو الاديان نقل كرده‏اند كه گفت: من خادم امام عسكرى(علیه السلام) بودم و رسائل او را به شهرهاى ديگر مى‏بردم و جواب مى‏آوردم. در بيمارى منتهى به رحلت وى هم نزد او رفتم نامه‏هايى را كه نوشته بود به من داد و فرمود به مداين ببرم.

من رفتم و بعد از پانزده روز برگشتم اما ديدم بانگ زارى و شيون از خانه امام بلند است و جعفر بن على بر در خانه ايستاده به تعزيت شيعيان پاسخ مى‏دهد. با خود گفتم اگر اين مرد امام شده باشد كار امامت دگرگون خواهد شد. در اين اثنا خادمى بيامد و به جعفر گفت كار تكفين تمام شد. بيا بر جنازه برادرت نماز بگزار. جعفر و همه حاضران به داخل خانه رفتند. من هم رفتم و امام را كفن شده ديدم.

جعفر پيش رفت تا در نماز امامت كند. وقتى خواست تكبير بگويد ناگهان كودكى با چهره‏اى گندمگون و مويى كوتاه و مجعد و دندانهايى كه بينشان گشادگى بود پيش آمد و رداى جعفر را كشيده گفت: اى عم عقب برو. من براى نماز بر پدرم از تو شايسته‏ترم. جعفر در حاليكه رنگش از خشم تيره شد عقب رفت و آن كودك بر جنازه امام نماز گزارد. او مهدى موعود امام دوازدهم( عجل الله تعالی) بود.

تأليفات‏

از تأليفات امام عسكرى(علیه السلام) تفسير قرآن( تهران ۱۲۶۸ و ۱۳۱۵ ه. ق.) كه منسوب به امام است از همه معروفتر است. عده‏اى از اجله علماى شيعه اين تفسير را تأييد نموده و آن را از تفسيرهاى منسوب به امام صادق(علیه السلام) و امام هادى(علیه السلام) مستندتر دانسته‏اند.

ديگر از آثار امام(علیه السلام) نامه‏اى است كه به اسحاق بن اسماعيل نيشابورى نوشته ‏اند. ديگر مجموعه حكم و مواعظ و كلمات قصار امام است كه در كتب تاريخ و حديث ثبت است. اثر ديگر منسوب به امام رسالة المنقبه در مسائل حلال و حرام است كه ابن شهر آشوب در كتاب مناقب از آن سخن گفته است. در همين كتاب به نقل از خيبرى در مكاتبات الرجال قطعه‏اى از احكام دين منسوب به امام هادى و امام عسكرى(علیه السلام) منقول است. به علاوه احاديث و ادعيه بسيار از آن حضرت روايت شده است.