حجم انتقال آب از زرین گل به شاهرود به نصف کاهش یافت

به گزارش خبرگزاری شبستان از گرگان، پس از کش و قوس های فراوان استان های گلستان و سمنان بر سر انتقال آب از سرچشمه های رودخانه زرین گل (چشمه های سیاه رودبار) به شاهرود، وزارت نیرو اخیراً مصوبه ای جدید برای این طرح داشته که براساس آن حجم آب انتقالی از چشمه های سرشاخه رودخانه زرین گل به شاهرود از 5 میلیون مترمکعب به 2.5 میلیون مترمکعب کاهش پیدا می کند.

سال 78 معاون وقت وزیر نیرو مجوزی در خصوص انتقال 5 میلیون متر مکعب آب از چشمه های قطری( سیاه رودبار) علی آبادکتول به شاهرود صادر کرد. طرحی که شاید تا یکی دو سال قبل خیلی جدی از سوی مسئولان سمنان پیشگیری نمی شد اما با خشکی شدید تابستان امسال و در گرمای طاقت فرسای مردادماه، بیل های مکانیکی و بولدوزرها کمر همت به نابودی بخشی از جنگل های هیرکانی بستند.

در سکوت رسانه ای متأسفانه برای اجرای این طرح بیش از 5 هکتار از جنگل های هیرکانی تخریب شد. بعد از انتشار تصاویری از وضعیت بغرنج جنگل های منطقه که توسط بیل های مکانیکی و بولدوزرها به این روز درآمده بود، مسئولان استان به ویژه نماینده مردم علی آبادکتول و فرماندار این شهرستان و همچنین تشکل های محیط زیستی مخالفت های شدیدی نسبت به اجرای این طرح ابراز کردند. کار تا جایی پیش رفت که رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور دستور توقف پروژه و بررسی وضعیت تخریب جنگل های منطقه را داد.

پس از حرف و حدیث های بسیاری که پیرامون این پروژه مطرح شد، وزارت نیرو با پیگیری مردم و نمایندگان علی آبادکتول و رامیان و آزادشهر، هیئتی را برای بازدید از منطقه اعزام کرد و دستور توقف طرح برای بررسی های بیشتر صادر شد.

آخرین خبرها حاکی از بازنگری در مجوز و البته اجرایی شدن آن همراه با اصلاحات است. موضوعی که می تواند آینده کشاورزی و حتی زندگی ساکنان منطقه را تحت تأثیر قرار دهد چرا که گلستان طی 11 سال گذشته ده سال خشک و کم آب را پشت سر گذاشته و با روند خزنده تغییرات اقلیمی امید چندانی به آسمان و نزول بارش نیست.

عیسی اسفندیاری، دبیر ستاد مردمی بازگشت سرچشمه‌های زرین گل چندی قبل در این باره گفته بود: برابر مستندات وزارت نیرو، استان سمنان به‌ هیچ ‌وجه نه‌ تنها با چالش آبی مواجه نیست بلکه مشکل آب هم ندارد. در بازدید میدانی هیئت کارشناسی وزارت نیرو در مهرماه امسال به‌ طور کامل مشخص و تائید شد که هم‌ اکنون آب چشمه‌ های قطری و شاه‌ پسند در ارتفاعات ابر برای کشاورزی و توسعه باغات منتقل ‌شده است نه برای شرب. براساس مطالعات انجام شده سال های قبل، حجم آب این رودخانه حدود 70 میلیون متر مکعب بوده اما اکنون به 27 میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده و این امر در صورتی است که فقط سهم طبیعت و وحوش از این آب 20 میلیون متر مکعب است. بنابراین دیگر آبی برای انتقال باقی نمی ماند کما اینکه مردم این منطقه هم به آب نیاز دارند. علاوه بر این طی این مدت که آب در حال انتقال بوده، در اثر کاهش میزان آب شیرین، درصد شوری آب افزایش یافته که خود بسیار مضر است.

رحمت الله نوروزی، نماینده مردم علی آبادکتول در مجلس شورای اسلامی نیز یکی دیگر از منتقدان جدی این طرح بود و همان زمان خاطرنشان کرده بود: گلستان سومین استانی است که با بحران آب روبروست لذا باید هرچه سریع‌ تر عملیات توقف انجام شود.  وی در صحن علنی مجلس هم تذکر شفاهی به وزیر نیرو درباره توقف طرح داده بود و البته پیگیری های زیادی برای عدم اجرای این مصوبه که موجب چالش محیط زیستی منطقه می شود، به همراه نماینده رامیان و آزادشهر انجام داده است.

به هرحال آنچه که هیئت بازرسی وزارت نیرو از منطقه گزارش کرده، منجر به مصوبه ای جدید شده که در آن وزارت نیرو حجم انتقال آب از سرچشمه های رودخانه زرین گل را از 5 میلیون متر مکعب به 2.5 میلیون مترمکعب کاهش داده، همچنین چهارماه از سال یعنی از ابتدای خردادماه تا ابتدای مهر ماه هرسال نیز حتی یک قطره آب نباید از سرچشمه های زرین گل به سمت شاهرود فرستاده شود که البته برای این کار نیازمند بکارگیری دستگاه ها و تجهیزاتی است که قرار است در محل انتقال آب نصب شود.

سید محسن حسینی، معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان با بیان اینکه انتقال آب از این منطقه به شاهرود به قبل از سال 70 بر می گردد به خبرنگار خبرگزاری شبستان گفت:  سال 77 این مسئله جدی شد البته در حد علامتگذاری بود، همان مقطع امور آب منطقه گرگان شکایتی را در دستگاه قضایی مطرح کرد که دادستانی هم به مسئله ورود کرد و دستور توقف اجرای این طرح را داد. اما یک مسئله وجود داشت و آن اینکه منطقه مورد نظر جزو محدوده استان مازندران است یا سمنان ( در آن زمان گلستان هنوز از مازندران تفکیک نشده بود) لذا شکایت به سرانجام مشخصی ختم نشد. این کشمکش ها ادامه داشت تا اینکه همان سال و سال بعد در وزارت نیرو با حضور شرکت آب منطقه ای تهران( که امور آب سمنان زیر نظر آنها بود) و شرکت آب منطقه ای مازندران، جلساتی برگزار شد. هرچند آن جلسات بسیار چالشی دنبال می شد اما در نهایت معاون وزیر وقت نیرو در سال 78 مجوز انتقال 5 میلیون مترمکعب از آب سرچشمه های زرین گل را با قید ملاحظاتی صادر کرد.

حسینی ادامه داد: از جمله این ملاحظات، تسریع در ساخت سد زرین گل(نگارستان) و تمهیدات لازم جهت حذف یا کاهش اثرات چشمه شور بود، که با پیگیریهای مقامات استانی و وزارت نیرو سد نگارستان احداث شد ولی ملاحظه دوم هنوز به انجام نرسیده است.

البته گفتنی است که استانداران، نمایندگان، مسئولان مرتبط و کشاورزان در این سالها نسبت به موضوع معترض بوده و پیگیریهای زیادی در این خصوص نموده اند.

وی افزود: بعد از جدا شدن شرکت آب منطقه ای سمنان از تهران در سال 85، چون پروژه مربوط به تأمین آب شرب شاهرود بود به شرکت آب و فاضلاب سمنان انتقال پیدا کرد. شرکت آب منطقه ای استان گلستان هم که در سال 84 از مازندران جدا شده بود، پیگیری های زیادی در خصوص اینکه در صورت امکان مجوز لغو شود و یا اینکه مفاد مجوز باید با لحاظ تمام ملاحظات مطروحه انجام شود و بیش از آن نباشد، انجام داد اما همان چالش ادعای مالکیت بر سر حوزه ها، مطرح شد و ما هم مجددا مسئله را در شرکت مدیریت منابع آب ایران و وزارت نیرو مطرح کردیم. همان زمان هم یکی از مسائلی که به شدت روی آن بحث داشتیم مسائل محیط زیستی و لزوم انجام و تصویب مطالعات ارزیابی زیست محیطی توسط شرکت آب و فاضلاب سمنان بود.

حسینی خاطرنشان کرد: طرح انتقال آب شرب به شاهرود فقط انتقال آب این چند چشمه سرشاخه های زرین گل نیست بلکه مسئولان استان سمنان طرح بزرگی را تعریف کرده اند که باید در استان سمنان آب چشمه های موجود در مسیر جمع آوری و چند حلقه چاه نیز حفر و بخشی از آب موردنیاز نیز از طریق سد کالپوش تأمین شود و انتهای خط به چند چشمه سرشاخه های رودخانه زرین گل در استان گلستان (علی آبادکتول) ختم می شود.

وی بیان کرد: تابستان سال گذشته و امسال فشار کم آبی در شاهرود زیاد شد، لذا شرکت آب و فاضلاب سمنان با نظر مقامات آن استان در پی سرعت بخشیدن به اجرای این طرح برآمد که اداره آب علی آبادکتول مسئله را بررسی کرد و مشخص شد که این طرح در سه بند با مجوز صادره در سال 87 از سوی وزارت نیرو دارای مغایرت است. مکاتباتی در این زمینه انجام و در نهایت با دستور دادستان شهرستان و با حضور نیروی انتظامی، تمامی ادوات پیمانکاران توسط اداره منابع آب علی آباد کتول پلمپ شد و عوامل حاضر در منطقه از جمله مجریان و پیمانکاران طرح از سوی نیروی انتظامی در خصوص عدم فک پلمپ، تذکر دریافت کردند.

پس از این موضوع هیئتی با پیگیری مردم و نمایندگان مجلس، از سوی وزارت نیرو به منطقه آمدند و قرار شد نتیجه بررسی های خود را در قالب گزارش به مسئولان وزارت نیرو ارائه دهند. پس از یک ماه جمع بندی گزارش ها، هیئتی که برای بررسی آمده بود اعلام کرد بخشی از اظهارات مسئولان شهرستان و مردم و کشاورزان منطقه درست است اما می توان با یکسری اصلاحات، پروژه را اجرایی کرد.

حسینی با اشاره به اصلاح مجوز گفت: براساس اعلام نظر این هیئت و بررسی های به عمل آمده توسط وزارت نیرو، مجوز سال 87 اصلاح و مجوزی جدید صادر شده که براساس آن حجم انتقال آب از سرچشمه های رودخانه زرین گل به شرب شاهرود از 5 میلیون متر مکعب به 2.5 میلیون متر مکعب کاهش یافت. همچنین برای اینکه حتی یک لیتر بیش از این میزان آب منتقل نشود، مقرر شده تا سازه های هیدرولیکی کنترل جریان طراحی و اجرا شود که پس از رسیدن به حجم مورد نظر، جریان آب از سامانه قطع و در مسیر طبیعی خود به سمت رودخانه زرین گل جریان یابد. علاوه بر اینها اثرات چشمه شور و تمهیدات کاهش یا حذف اثرات آن نیز باید مطالعه شود که تأمین منابع مالی آن برعهده شرکت آب و فاضلاب استان سمنان است و پیگیری آن بر عهده تیمی متشکل از شرکت مدیریت منابع آب ایران و شرکتهای گلستان و سمنان قرار گرفت. یکی دیگر از نکات در مجوز جدید این است که انتقال آب فقط در 8 ماه از سال اتفاق می افتد و از ابتدای خرداد تا ابتدای مهر ماه که بخشی از کشاورزی منطقه در شهرستانهای علی آباد کتول و رامیان وابسته به جریان آب پایه رودخانه زرین گل است، حتی یک قطره آب هم نباید انتقال داده شود و جریان آب سامانه انتقال قطع شده و آب در مسیر طبیعی خود در رودخانه زرین گل جریان یابد. در این راستا شرکت آب منطقه ای گلستان نیز پایش لازم در خصوص اجرای مجوز صادره وزارت نیرو را بعمل خواهد آورد.

احمد تجری، فرمانداری علی آبادکتول با بیان اینکه  مخالفت خود را با مجوز جدید هم  اعلام کرده است، به خبرنگار خبرگزاری شبستان گفت: هرساله در منطقه شاهد کمبود آب هستیم و در شرایط فعلی هم با مشکل مواجهیم و آب موجود جوابگوی نیازهای ما نیست.

وی افزود: هرچند که وزارت نیرو حجم انتقال آب را به نصف کاهش داده اما به دلیل مشکلاتی که اجرای این طرح می تواند در پی داشته باشد، معتقدیم که سهمیه آبی که به شاهرود می رود باید کمتر شود.

فرماندار علی آبادکتول با بیان اینکه در صورت انتقال آب، حجم سفره های آب زیرزمینی در منطقه به شدت کاهش پیدا می کند، تصریح کرد: از طرفی اگر این طرح در این حجم عملیاتی شود، منجر به خشک شدن چاه های آب در پایین دست می شود و صد البته در اکوسیستم منطقه نیز تأثیرات مخربی خواهد داشت و زندگی درختان و حیواناتی که در منطقه حضور دارند، دچار اختلال خواهد شد.

هرچند پیگیری های زیادی صورت گرفته اما در نهایت وزارت نیرو مجوز انتقال آب را (هر چند با اصلاحات و اثرات منفی کمتر بر حوزه زرین گل) صادر کرده و استان سمنان در حال انجام مقدمات آن است تا بتواند پروژه را به اتمام برساند اگر چه در خصوص تخریب جنگل و و مسائل زیست محیطی آن هنوز سخنان زیادی مطرح است.