به گزارش خبرگزاری شبستان در قم، حجت الاسلام و المسلمین محمدحسن زمانی، معاون بین المللی حوزه علمیه قم امروز (22 دی) در سلسله نشست‌های علمی روشنفکران عرب و میراث اسلامی که با حضور ادریس هانی، یکی از اندیشمندان معاصر جهان عرب از کشور مغرب در سالن همایش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، با اشاره به تقسیم‌بندی اسلام‌شناسی‌هایی که در امت اسلامی رخ داده است، عنوان کرد: در طول تاریخ اسلام تقسیم‌های گوناگون از جمله تقسیم به شیعه و سنی، تقسیم به مکاتب کلامی، تقسیم مذاهب فقهی، مذاهب اربعه اهل سنت و ... به وجود آمده است.
تا قرن چهارم هجری قمری بیش از 40 مذهب در دنیای اسلام ایجاد شد
معاون بین الملل حوزه علمیه قم اظهار داشت: پیدایش 4 مذهب یک حادثه ای بود که در تاریخ میانی اسلام در قرن 4 و 5 که دوره حصر مذاهب بود، رخ داد؛ تاریخچه پیدایش مذاهب به پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام (ص) رخ داد که مسلمانان چه صحابه و چه تابعین نیاز داشتند که معارف و احکام را از شخصیت‌هایی فرا بگیرند.
حجت الاسلام و المسلمین زمانی با بیان این که قرآن در ابتدای تاریخ اسلام، تنها سند مدون برای مسلمانان بود، گفت: دوره منع حدیث، جامعه را از بهره‌گیری سنت مدون محروم کرد، بنابراین مردم به علمایی که به معارف دینی واقف بودند، رجوع می‌کردند که این رجوع عوام به خواص، تقلید است.
وی ادامه داد: هر صحابه ای که دارای علم بیشتر بود، مرجع می‌شد و بدین شکل، هسته اولیه مذاهب به آرامی شکل گرفت و در دوره تابعین و پس از آن در دوره تابعین تابعین، این نیاز بیشتر احساس شد و مراجع فقهی نیز بیشتر شدند.
معاون بین الملل حوزه علمیه قم تصریح کرد: در تاریخ اسلام، تا قرن چهارم هجری قمری بیش از 40 مذهب ایجاد شد که تعدادی از آنها قوی تر از مذاهب اربعه کنونی بود و پس از آن، دوره حصر مذاهب به وجود آمد که طی آن، مذاهب اربعه تصویب شد.
رویکردهای اسلام‌شناسی پس از قرن چهارم
حجت الاسلام و المسلمین زمانی دو موضوع «تاریخچه پیدایش مذاهب در اسلام» و همچنین «بررسی سیر تطور مذاهب از آغاز تا کنون» را به پژوهشگران پیشنهاد داد و عنوان کرد: پس از قرن چهارم، امت اسلامی دارای سه رویکرد اسلام‌شناسی شد که شامل رویکرد تهجری به اسلام، رویکرد لیبرالیستی و سکولاریستی و همچنین رویکرد اسلام اصیل و تمدنی ایجاد شد که مشترک بین همه مسلمانان است.
وی ادامه داد: این سه رویکرد در دنیای اسلام از جمله ایران، مصر، مغرب، پاکستان و ... رخ داد و هر یک از این رویکرد‌ها دارای شاخصه‌هایی است.
خوارج و نهروان اولین چهره‌های اسلام تحجری هستند
معاون بین الملل حوزه علمیه قم با اشاره به اسلام تحجری، عنوان کرد: خوارج و نهروان اولین چهره‌هایی هستند که تحجر را نشان دادند و بدون این که مفاد واقعی نصوص قرآن کریم و احادیث را بدانند، یک برداشت جمودگرایانه از آیات قرآن و احادیث پیامبر گرامی اسلام (ص) داشتند.
حجت الاسلام و المسلمین زمانی اظهار داشت: بعد‌ها در میان اهل سنت مکتب ظاهریه و در میان اهل شیعه نیز اخباریون ظاهر شدند که میزان جمودگرایی در این میان اخباریون و ظاهریون متفاوت بود.
وهابیت نماد جمودگرایی در چند سده اخیر/تکفیر یکی از میوه‌های تلخ اندیشه تحجر است
وی تصریح کرد: پس از آن در جهان اسلام، وهابیت ظاهر شد که نماد جمودگرایی در این چند سده اخیر است؛ وهابیت نگرش اسلام را به کلی تغییر داد، به طوری که دیگر مسلمانان را مشرک می‌دانند.
معاون بین الملل حوزه علمیه قم تأکید کرد: به مرور زمان، تحجر در دنیای اسلام چنان عمق پیدا کرد که تکفیر ظاهر شد و تکفیر یکی از میوه‌های تلخ اندیشه تحجر است، تکفیر میوه تلخی از مکتب جمودگرایی است.
آموزه‌های فلسفه اسلامی را به صورت قابل فهم به جامعه بشری عرضه کنیم
حجت الاسلام و المسلمین زمانی با اشاره به این که ما نیز دارای جمودگرایی کمرنگی هستیم، گفت: درکتب فلسفی ادیان دیگر، یک سری مسئله‌های فلسفی مورد بحث قرار گرفته است که برخی دارای ماهیت فلسفی و برخی فاقد ماهیت فلسفی است، اما متأسفانه این مسائل در کتب فلسفی درسی ما مطرح نشده است.
وی بیان داشت: در دین اسلام، دیدگاه‌های کلامی نوینی وجود دارد که همانند شمش‌هایی است که سرمایه اصلی ماست و باید استخراج شود.
معاون بین الملل حوزه علمیه قم تصریح کرد: توجه به موضوعات نوین که در مکاتب مختلف دنیا مطرح است، لازم است، اما باید مراقب بود که غرب‌زده و شرق‌زده نشویم و آنچه را که قرآن کریم و حدیث گفته است، استخراج کنیم.
حجت الاسلام و المسلمین زمانی عنوان کرد: در بحث فلسفه پیشنهاد این است که نگاهی به آموزه‌هایی که شاخصه‌های دین اسلام و معارف بلند اهل بیت است، داشته باشیم و آموزه‌های فلسفه اسلامی را به صورت قابل فهم به جامعه بشری عرضه کنیم.
محصول جریان داعش و تکفیر میوه تلخ تحجر است
وی با اشاره به این که جریان‌های تحجری به انواع مختلف خود را نشان داد، اظهار داشت: محصول جریان داعش و تکفیر میوه تلخ تحجر است که در دنیای اسلام رخ داد، همچنین آفت دیگری که در دنیای اسلام پیدا شد، کم توجهی به نقد راویان و رجال احادیث و کتب حدیثی است.
معاون بین الملل حوزه علمیه قم با اشاره به این که مانیز به برخی مسائل، نگاه تحجری داریم، گفت: جلوه دیگری از تحجر، برای حاکمیت اسلامی است؛ امت اسلامی نیاز به حکومت دارند که بر این اساس سه جریان و دیدگاه از جمله واژه خلافت اسلامی، نگاه لیبرال‌ها به حاکمیت و اسلام اصیل و تمدنی شکل گرفت.
حجت الاسلام و المسلمین زمانی ادامه داد: حکومت آل سعود و یا ابوبکر البغدادی نوعی خلافت اسلامی است که یک فرد مستبد به نام خلافت اسلامی بر جامعه حکومت می‌کند، در بخش حاکمیت از دیدگاه لیبرال ها، نیاز نیست که حاکمیت، دقیقا حاکمیت دین باشد، بلکه می‌توان برخی قوانین حاکم بر جامعه را از نظام‌های دیگر به وام گرفت.
وی افزود: برخی علمای اسلام معتقد به نظریه حاکمیت لیبرالی هستند، از جمله برخی علمای الأزهر مصر دارای تفکر التقاط و وام گرفتن بخشی از معارف از دیگر مکتب‌ها هستند و معتقدند که برخی قوانین اسلام در شرایط امروز امکان اجرا ندارد و درصدد هستند که به جای حکومت اسلامی، به حکومت مدنی دست پیدا کنند.
اسلام اصیل و تمدنی، نفی تحجر و تزریق تفکر عقلانی از آیات و روایات است
معاون بین الملل حوزه علمیه قم تصریح کرد: اسلام اصیل و تمدنی یک دیدگاه میانه است که هم عقلانی، هم اصیل و هم تمدن‌ساز است و اسلامی است که در قوانین سرنوشت جامعه ما، ذره ای نیاز به قوانین دیگر مکاتب نیست.
حجت الاسلام و المسلمین زمانی تأکید کرد: در اسلام اصیل و تمدنی، وام گرفتن معنا ندارد، اسلام اصیل و تمدنی نفی تحجر و تزریق تفکر عقلانی از آیات و روایات است، همچنین اجتهاد یکی دیگر از عناصر اسلام اصیل و تمدنی است که زمینه انطباق آموزه‌های قرآنی و حدیثی را با نیازهای نوپدید جامعه فراهم می‌کند و می‌تواند تمدن جامعه اسلامی را فراهم کند.
نظر شما