اصطلاح نامه علوم حدیث منتشر می شود

خبرگزاری شبستان/ قم

مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی از جمله بخش های پژوهشی و تحقیقاتی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم است که در سال های اخیر اقدام به امور پژوهشی و انتشار اصطلاح نامه در رشته های مختلف علوم اسلامی کرده که بسیار هم انعکاس خوبی در بین جامعه پژوهشی و حوزوی و اسلامی داشته است.
این مرکز اخیرا اصطلاح نامه علوم حدیثی را آماده انتشار کرده است که به همین بهانه گفتگویی را با حجت الاسلام والمسلمین سید تقی واردی مدیر ساماندهی اطلاعات مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی انجام داده ایم:

جناب آقای واردی، به عنوان اولین سوال درباره پیشینه مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، توضیحاتی بفرمایید و اینکه از چه سالی آغاز به کار کرد؟
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، یکی از مراکز پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم است که در سال 1384 به وجود آمد گرچه فعالیت های پژوهشی و اطلاع رسانی متعددی از دهه 60 به بعد با نام مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی انجام می شد ولیکن تشکیلات جدید این مرکز با ماموریت ها و وظایف جدید از سال 84 آغاز شد.

چه اقدامات پژوهشی و تحقیقی در این مرکز انجام می شود؟
در این مرکز کارهای پژوهشی مختلفی از جمله اصطلاح نامه نویسی و فرهنگ نامه نویسی، نمایه سازی و فهرست نویسی منابع اسلامی انجام می گیرد. زیرساخت همه اینها در راستای سازماندهی اطلاعات تدوین اصطلاح نامه است، محققان این مرکز از سال 1372 اقدام به تحقیق در ارتباط با اصطلاح نامه نموده و پس از طی کردن دوره های آموزشی و آزمون ها و خطاهای مختلف، سرانجام فناوری اصطلاح نامه نویسی را به درستی تحصیل نموده و اقدام به تدوین اصطلاح نامه های علوم اسلامی کردند و از آن زمان تاکنون اصطلاح نامه های متعددی از جمله اصطلاح نامه های علوم قرآنی، فلسفه اسلامی، اصول فقه، منطق، کلام اسلامی، اخلاق اسلامی، علوم حدیث و اصلاح الگوی مصرف چاپ و منتشر شد.

چه اصطلاح نامه های دیگری در دست اقدام و انتشار است؟
کار پژوهش اصطلاح نامه فقه به اتمام رسیده که پس از رفع برخی از اشکالات در سال آینده چاپ و نشر خواهد یافت.
اصطلاح نامه های حقوق و مسایل جدید کلامی نیز در درست تحقیق و تدوین می باشد و به حول و قوه الهی در سال های آینده اصطلاح نامه های تاریخ اسلام، ادبیات عرب، عرفان و فلسفه های مضاف نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت. تاکنون قریب به 200 هزار اصطلاح از اصطلاحات علوم اسلامی استخراج و تدوین یافته است که در بین علوم اسلامی، اصطلاح نامه فقه حجیم تر و عظیم تر بوده که تعداد اصطلاحات آن به 60 هزار اصطلام می رسد.

اصطلاح نامه در اصل به چه معناست؟
اصطلاح نامه، مجموعه واژگان و اصطلاحات کنترل شده در یک علم و یا یک حوزه معرفتی است که فهرستی از واژه های کلیدی و کاربردی آن علم و یا آن حوزه معرفتی را همراه با روابط معنایی و منطقی آن واژه ها را ارائه می دهد.
اصطلاح نامه علوم حدیث نیز مجموعه واژگان و اصطلاحات استاندارد شده در حوزه علومی است که به گونه ای از متن یا سند یا حجیت حدیث بحث می کند، این اصطلاح نامه فهرستی منظم از واژه های کلیدی و کاربردی علوم حدیث را همراه با روابط معنایی بین آنها ارائه می دهد.
محتوای اصطلاح نامه علوم حدیث، تنها علم روایت الحدیث با دو سرشاخه اصلی آن، یعنی علم رجال و علم درایه می باشد، علم رجال علمی است که از احوال راویان از حیث این که واجد شرایط قبول روایت هستند یا نه؟ بحث می کند، علم درایه نیز علمی است که از سند، متن، طرق و شیوه های فراگیری و آداب نقل حدیث بحث می کند.البته در این کتاب در بخش علم رجال، تنها به ذکر کلیات این علم بسند شده، لیکن اسامی راویان در کتاب مستقلی چاپ و نشر می یابد.
همچنین علم فقه الحدیث که عهده دار توضیح لغات مشکل روایات است، مطالب آن در قالب اصطلاح قرار نمی¬گیرد و بدین جهت امکان حضور آن در این اصطلاح نامه فراهم نشده است.

مراحل تحقیق اصطلاح نامه علوم حدیث از چه زمانی آغاز شد؟
طرح تدوین اصطلاح نامه علوم حدیث در سال 1377 تصویب و پس از فراهم¬آوری مقدمات، به مرحله اجرا درآمد و در سال 1380 استخراج واژگان آن به پایان رسید و سپس روابط سه¬گانه هم ارز (مترادف)، سلسله مراتبی (اعم، اخص و...) و وابسته برای هر یک از اصطلاحات تعیین گردید و در نهایت در سال 1386 به بخش چاپ سپرده شد که مع-الاسف با تأخیر زیاد در تابستان 1390 به چاپ رسید.

هدف شما از تدوین اصطلاح نامه علوم حدیث چیست؟
هدف، تهیه طرحی از حوزه علم رجال و علم درایه برای نشان دادن روابط منطقی میان مفاهیم اصطلاحات و ترسیم کلی و مجموعی از ساختار آن دو است.
اصطلاح نامه علوم حدیث، آثار و فواید فراوانی دارد که براساس آن، اساتید و محققان علوم حدیث، نمایی کلی از علم رجال و علم درایه را دریافت می کنند تا هنگام تدریس و یا تحقیق موقعیت و اهمیت هر مبحثی را در این علم بیابند.از دیگر فواید آن اینکه اصطلاحات علوم حدیث، بازیابی اطلاعات سازماندهی شده این علوم در سیستم های رایانه¬ای و یا فضای مجازی را تسهیل کرده و کاربر را به موضوع دلخواه هدایت می کند.

از مشخصات اصطلاح نامه علوم حدیث بفرمایید.
این کتاب دارای 8 هزار و 576 اصطلاح تصویب شده و روابط معنایی آنها است که از 120 منبع معتبر رجالی و درایه ای اخذ گردیده است.
نخستین چاپ این کتاب در قطع رحلی، جلد سلفون و در 600 صفحه چاپ و به زودی از سوی بوستان کتاب منتشر می گردد.

این مرکز تاکنون چند اصطلاح علوم اسلامی را تدوین کرده است؟
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی تا کنون قریب به 200 هزار اصطلاح از اصطلاحات علوم اسلامی را تصویب و تدوین نموده است که بزرگترین آنها اصطلاح نامه فقه است که قریب به 60 هزار اصطلاح فقهی را در بر دارد.

پایان پیام/