محمدرضا شمس از نویسندگان کودک و نوجوان کشورمان در پاسخ به این سوال که نویسندگان و شاعران کودک تا چه اندازه می توانند در آثار خود از خیال استفاده کنند و آیا استفاده از خیال محدودیت خاصی دارد به خبرنگار شبستان گفت: هر چیزی محدودیت خود را دارد. استفاده از تخیل هم باید متناسب با گروه های سنی مختلف باشد، به عنوان مثال تخیلی که برای نوجوان به کار می بریم، نمی توانیم برای کودک به کار ببریم و یا تخیلی که برای کودک استفاده می شود برای خردسال قابل استفاده نیست. محدودیت در استفاده از خیال در شعر و داستان به نوع نگاه مخاطب مربوط می شود.
شمس با بیان اینکه ادبیات، ادبیات است، عنوان کرد: مثل درخت که درخت است و ما درخت کودک یا درخت نوجوان نداریم. گل کودک و گل بزرگسال نداریم. وقتی به ادبیات با نگاه کودک نگاه کنیم، می شود ادبیات کودک. وقتی به ادبیات از منظر خردسال نگاه کنیم، می شود ادبیات خردسال. این مسئله در مورد ادبیات نوجوان و بزرگسال هم صدق می کند.
وی با اشاره به اینکه استفاده از تخیل یک سری محدودیت های خاصی دارد، بیان کرد: یکی از این محدودیت ها در گروه خردسال، دایره واژگان است. ما هر واژه ای را نمی توانیم برای خردسال به کار ببریم، همانطور که نمی توانیم هر موضوعی را برای خردسال بازگو کنیم.
این نویسنده کودک و نوجوان اظهار داشت: وقتی برای کودک، فلسفه کار می کنیم باید با نگاه خاص کودک کار کنیم. برای بزرگسال می توانیم خیلی راحت در مورد همه چیز بنویسیم و یا شعر بگوییم و هر تخیلی به کار ببریم اما برای کودک باید با نگاه کودک مطالب بیان شود تا برایش قابل فهم باشد.
شمس با اشاره به استفاده از همزادپنداری در تخیل برای کودکان تصریح کرد: کودکان به خاطر همزادپنداری با همه اشیا و حتی زمین و آسمان در حال صحبت کردن هستند. آنها همه اشیا را جاندار می بینند و ما می توانیم از این قضیه استفاده کنیم و یک سری تخیلات متناسب در قالب داستان و شعر برای کودکان بیان کنیم.
وی خاطرنشان کرد: برخی از تخیل ها باعث می شود ذهن کودک و خردسال به هم بریزد. ما نباید از این تخیلات استفاده کنیم. در قصه ها و افسانه ها برای کودکان و خردسالان می بینید که پایان خوشی وجود دارد. در افسانه ها دو شخصیت مثبت و منفی و یا خوب و بد داریم .شخصیت سوم یا پیچیده ای نداریم چون ذهن کودک به هم می ریزد.
این نویسنده کودک و نوجوان با بیان اینکه شخصیت خاکستری برای کودک معنا ندارد، عنوان کرد: برای کودک و خردسال شخصیت یا خوب است یا بد و حد وسطی وجود ندارد.
شمس اظهار داشت: برای کودکان و خردسالان شخصیت پردازی نمی کنیم. برای این گروه های سنی مسئله موضوع پیام، تصویر و حسی است که انتقال می دهیم.
وی با بیان اینکه تخیل پیچیده و سخت ذهن کودک را به هم می ریزد، تصریح کرد: به همین دلیل است که ما در کارهای کودک از فلش بک، تداعی معانی، روایت در روایت استفاده نمی کنیم چون اینها ذهن کودک را به هم می ریزد و او گیج می شود.
این نویسنده کودک و نوجوان خاطرنشان کرد: باید تخیلی استفاده کرد که بچه آن را درک کند، مثلا اگر قرار است خانه ای حرکت کند، خیلی راحت به او بگوییم خانه حرکت کرد و رفت. کودک این را می پذیرد اما اگر دلیل تراشی کنیم و علت و معلول بیاوریم، بچه گیج می شود. در تخیل برای کودک و خردسال نباید توضیح و تفصیل بیاوریم و یا دلیل تراشی کنیم.
شمس با اشاره به داستان پینوکیو یادآور شد: پینوکیو دروغ می گوید، دماغش دراز می شود و تعدادی دارکوب دماغ چوبی او را کوتاه می کنند. این تخیل زیبایی است که کودک به راحتی آن را قبول می کند. در تخیل نویسنده و شاعر باید به مخاطب خود توجه داشته باشد. اگر بچه تخیل را پذیرفت یعنی نویسنده یا شاعر موفق بوده است. اگر بچه تخیل را باور نکرد یعنی نویسنده یا شاعر نتوانسته کار خود را به درستی انجام دهد.
نظر شما