به گزارش گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، در صدر اسلام، اکثریت تجار و بازرگانان به محض ورود به شهرها و محلات به مساجد مراجعه می کردند، از این رو حضور آنان در مساجد نشان از ورود کالاهای جدیدی داشت که به محض اتمام نماز، خریداران کالا وارد بحث و مذاکره برای خرید و فروش یا مبادله می شدند. در آن زمان اگرچه خرید و فروش و فعالیت های اقتصادی مستقیما در داخل مساجد صورت نمی گرفت و هنگام حضور در مساجد اصل همه کارها بر محور عبادت و نیایش استوار بود و دید و بازدید و گفت وگو برای تبادل و خرید بعد از انجام عبادی صورت می گرفت اما محوریت اقتصادی مساجد در رونق اقتصاد محلات و شهرها همواره از اهمیت خاصی برخوردار بود.
از جمله دیگر کارکردهای اقتصادی مساجد که با مشارکت و همیاری مردم و در جهت کمک اقتصادی به مردم صورت می گیرد، می توان به تشکیل صندوق های قرض الحسنه، حفظ سپرده های مردمی و واگذاری وام بدون بهره اشاره کرکد که از طریق شورای صندوق قرض الحسنه مساجد صورت می گیرد. این سنت حسنه قرون متمادی است که در میان مومنین نمازگزار مساجد انجام می شود. با توجه به تاکیدات فراوان آیات و روایات در خصوص منع انجام معاملات ربا، تشکیل صندوق های قرض الحسنه از جمله بهترین روش های اقتصادی برای رفع احتیاجات مالی و اقتصادی مردم به شمار می آید که خاستگاه اولیه تشکیل آنها، مساجد بوده اند.
علاوه بر آن می توان از تشکیل فروشگاه ها و تعاونی های مصرف محله نام برد که توسط هیات امنای مساجد جهت رفع نیازهای خانوارهای محلی، ساکن در حوالی مساجد صورت می گیرد. از انواع دیگر فعالیت های اقتصادی که عمدتا مساجد در شکل گیری آنها نقش اصلی را ایفا می کند می توان به جمع آوری پول برای مستمندان و نیازمندان، خرید جهیزیه برای خانواده های کم در آمد، شغل یابی و فراهم ساختن فرصت های شغلی مناسب و پویا برای افراد بیکار و جمع آوری کمک و اعانه برای ساخت کارگاه های تولیدی و مرکز کوچک اقتصادی محله ای اشاره کرد.
از جمله دیگر نقش های غیرمستقیم مساجد در امر اقتصاد، جلسات وعظ و خطابه و سخنرانی ائمه جماعات و سخنرانان در مساجد در خصوص رعایت اخلاق اسلامی در معاملات اقتصادی است. با توجه به اینکه مساجد در اکثر جوامع اسلامی دارای محوریت اصلی بوده و از نقش فعالی در مراکز بازار و مراکز اقتصادی شهرها و محلات برخوردار می باشند، از این رو به هنگام نماز، مساجد محل مراجعه بازاریان کسبه و اصناف و بازار و مراکز اقتصادی محله هستند.
امام جماعت نیز در هر جلسه نماز، ضمن دعوت نمازگزاران که عمدتا در فعالیت های اقتصادی فعال هستند، آنان را به رعایت اخلاق اسلامی و اقتصادی و رعایت انصاف و عدل در معاملات و فعالیت های اقتصادی دعوت می کند. این قبیل موعظات و سخنرانی های ائمه جماعات در مساجد تاثیری عمیق در نمازگزاران ایجاد کرده و به تبع، آنان از نظر اخلاقی و برای رعایت مسایل شرعی ملزم و مقید به فعالیت سالم اقتصادی می شوند. به طول کل می توان گفت که مساجد و بازرگانان ، خدمات متقابل و نهایتا دستاوردهای متنابهی برای یکدیگر دارند.
به عبارت دیگر همچنان که مساجد در امور اقتصادی به کمک تجار و بازرگانان می شتابند، بازرگانان نیز با احداث مساجد نقش مهمی در گسترش و توسعه اسلام و شکوفایی اقتصادی دیگر محلات داشته اند. با وجودی که هیچ یک از ادیان بزرگ من جمله دین مبین اسلام، از رهیافت ضد سرمایه داری برخوردار نیستند و سرمایه داری از نظر علمی درست و از نظر عملی ناگزیر و بی جانشین است. اما گویی بار اخلاقی منفی دارد. در این راستا ادیان بزرگ و به ویژه دین اسلام به این پیامدهای منفی اخلاقی منتج از سرمایه داری و زراندوزی توجه داشته و چاره هایی من جمله دریافت خیرات و مبرات واجب، صدقات مستحق، وقف و انجام امور خیریه تاکید داشته اند. در اسلام که مساجد به کانون محوریت انجام امور عبادی، فرهنگی، اقتصادی و ... معرفی و در نظر گرفته شده اند عهده دار مبارزه با چنین پیامدهای منفی اخلاقی در امور اقتصادی از طریق دریافت خمس و زکات از تجار و بازرگانان و صرف آن جهت تامیین افراد نیازمند و نهایتا تاثیرگذاری در شکوفایی و رونق اقتصادی جامعه به ویژه اقتصاد خرد(اقتصاد محله ای) هستند.
از جمله دیگر نقش های غیر مستقیم مساجد در امر اقتصاد، جلسات وعظ و خطابه و سخنرانی ائمه جماعات و سخنرانان در مساجد در خصوص رعایت اخلاق اسلامی در معاملات اقتصادی می باشد. از این رو به هنگام نماز، مساجد محل مراجعه بازاریان، کسبه و اصناف بازار و مراکز اقتصادی محله هستند، امام جماعت نیز در هر جلسه نماز، ضمن دعوت نمازگزاران که عمدتا در فعالیت های اقتصادی فعال هستند، آنان را به رعایت اخلاق اسلامی و اقتصادی و رعیات انصافو عدل در معاملات و فعالیت های اقتصادی دعوت می کند.
از این قبیل موعظات و سخنرانی های ائمه جماعات در مساجد تاثیری عمیق در نمازگزاران ایجاد کرده و به تبع، آنان از نظر اخلاقی و برای رعایت مسایل شرعی ملزم و مقید به فعالیت سالم اقتصادی می شوند. به طور کل می توان گفت که مساجد و بازرگانان، خدمات متقابل و نهایتا دستاوردهای متنابهی برای یکدیگر دارند. به عبارت دیگر همچنان که مساجد در امور اقتصادی به کمک تجار و بازرگانان می شتابند، بازرگانان نیز با احداق مساجد نقش مهمی در گسترش و توسعه اسلام و شکوفایی اقتصادی دیگر محلات داشته اند.
برگرفته از: کتاب فروغ مسجد
نظر شما