پیشینه فرهنگی ملت ایران تحول علوم را برایش فرصت می کند نه تهدید

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، نشست مطبوعاتی حسینعلی قبادی، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی صبح امروز دوشنبه، 14 دی ماه با حضور جمعی از اصحاب رسانه در این پژوهشگاه برگزار شد.

قبادی ضمن محکوم کردن اقدام ناجوانمردانه رژیم آل سعود در اعدام شیخ نمر اظهار کرد: این نشست به مناسبت نیم قرن مجاهدت علمی پژوهشگاه تشکیل شده و در حقیقت برای پاسداشت افراد و عالمان نیست بلکه نکوداشت توان تمدنی این مرز و بوم است.

وی با اشاره به اینکه پژوهشگاه علوم انسانی از سال 1344 تاسیس شده است، افزود: این پژوهشگاه در قالب 12 موسسه پژوهشی اصیل شکل گرفته بود که در نهایت در سال 60 با اقدام و تجمیع آنها از سوی وزارت وقت علوم، به عنوان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی خود را نشان داد.

قبادی اضافه کرد: امروز این پژوهشگاه نه تنها بزرگترین پژوهشگاه علوم انسانی در ایران است بلکه بزرگترین پژوهشگاه علوم انسانی در خاورمیانه بوده که نظیری برای آن نیست؛ طبق مطالعاتی که برای توسعه پژوهشگاه انجام دادیم 39 موسسه مورد بررسی قرار گرفت و متوجه شدیم این پژوهشگاه از نظر جامعیت و توان تجمیع بین رشته ای، و کار گروهی و داشتن توازن برای انجام پژوهش های ملی و غیر ملی از سایر موسسات متمایز است.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 50 سال تجربه در زمینه دانش و روشمندی علوم انسانی در کنار سرمایه های کم بدیل نخبه در طول این سال ها را از ویژگی های مهم این پژوهشگاه معرفی کرد و گفت: تجربه زیست پژوهشی 4 نسل نخبه، یک امتیاز بی بدیل برای این پژوهشگاه است، از سویی دیگر تجربه موفق آن در تبدیل کردن توانمندی ها به صورت شبکه نخبگانی علوم انسانی از دیگر خصوصیات پژوهشگاه است که تقریبا هیچ موسسه دانشگاهی در کشور پیدا نمی شود که مناسبات علمی با پژوهشگاه نداشته باشد.

وی ادامه داد: اگرچه در سال 74 شورای بررسی متون هسته اولیه این شبکه نخبگانی را محقق کرده اما به ویژه در طول 2 سال اخیر با تصویب اولین برنامه توسعه پژوهشگاه این شبکه رسمیت یافت و جایگاهی جدی در برنامه توسعه پیدا کرد و نگاه شبکه ای نخبگانی در حوزه علوم انسانی را به عنوان یک رویکرد در آینده پژوهشگاه جای داده است که به آنها پایبندیم و در مسیر اعتلای علوم انسانی که مقصد نهایی آن کمک به تحقق تمدن نوین است، به کارشان می گیریم.

قبادی در ادامه سخنان خود تاکید کرد: علوم انسانی وارد چرخه ای می شود که از نظریه و تئوری به مرحله عملی و کاربردی حرکت خواهد کرد و در فرآیند عمل گرایی و کاربردی است که متوجه می شویم این نظریه ها قادر به حل مسئله بوده یا خیر و پس از اینکه مسایل خود را دقیق تر شناخت واقعیات را به آن تئوری ها بازگرداندیم که این تئوری ها اصلاح یا روزآمد شوند.

وی بزرگترین مسیری که علوم انسانی در جامعه ما دارد را بومی شدن دانست و گفت: ما در ایران با ملتی روبرو هستیم که بر دوش یک تمدن چند هزار ساله و نظام معرفتی دینی و اسلامی تکیه دارد و چنین ملتی خود پرسشگر است و نظام معرفتی داریم که تسلیم هر جریان وارداتی نشده و خودش کنشگر است؛ ملتی که تمدن دارد و از توان علمی کنشگری برخوردار است.

وی با اشاره به بحث تحول علوم انسانی در کشور یادآور شد: علوم انسانی به خوبی و آرامی در حال بومی شدن در این کشور است و این بدان معنی نیست که نمی خواهیم از دستاوردهای جهان استفاده کنیم بلکه اتفاقا اگر تاریخ را مطالعه کنیم درمی یابیم علوم انسانی در بسیاری از موارد به ما قدرت بازآفرینی و تکنیک و روشی می دهد لذا نگاه جهانی به این بحث داشته و بهره گیری از دستاوردها برای ما که ملت پُرمیراث و با دیرینه فرهنگی هستیم این مسئله فرصت است نه تهدید هرچند در این مسیر باید اصل و اساس مبانی و اندیشه های نظام معرفتی خود را حفظ کنیم.

قبادی در ادامه سخنان خود با اشاره به تاریخچه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بیان کرد: امسال پنجاهمین سال شکل گیری این پژوهشگاه است اگرچه حکم راه اندازی آن سال 43 صادر شد اما در سال 44 این تشکل تحقق خارجی پیدا کرد و امروز نیم قرن از تاسیس آن می گذرد.

وی با اعلام خبر رونمایی از چندین کتاب از اسناد و تاریخچه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در هفته آینده، افزود: در سال 60 با اقدام هوشمندانه وزارت علوم 12 موسسه پژوهشگاه که به دلیل کوچک تر بودن و زیست تاریخی ای که داشتند زیر سوال رفته و برخی از آنها در معرض انحلال بود اما دکتر نجفی وزیر وقت، دکتر حجت یکی از مشاوران خود را مامور پیگیری این کار کرد و با پیشنهاد آقای نجفی این مجموعه به موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی تبدیل شد و پس از اندکی یعنی از سال 60 نام آن به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تغییر یافت که از این تاریخ به بعد سهم پژوهش های فرهنگی افزایش یافت و به تدریج وارد حوزه تحصیلات تکمیلی شد.

قبادی بیان کرد: و پس از گسترش تحصیلات تکمیلی بعدها در قلمروهای ملی تر وارد شد و امروز شاهدیم 14 پژوهشکده و 120 عضو هیئت علمی در این پژوهشگاه وجود دارند که در طول 2 سال اخیر 3 پژوهشکده و 25 عضو هیئت علمی به آن اضافه شد که عبارتند از پژوهشکده مطالعات قرآنی، پژوهشکده فرهنگ معاصر و پژوهشکده علوم انسانی کاربردی که تاسیس این پژوهشکده ها بر مبنای برنامه راهبردی توسعه بود و دقیقا رهنمودهای برنامه ما را به این توسعه تشکیلاتی رساند.

وی ادامه داد: از پایان سال 92 که مدیریت جدید مستقر شد تا امروز سرانه تولید علم از 0.8 به 1.6 تا پایان تابستان سال 94 رسید و مجلات علمی پژوهشی پژوهشگاه در ماه های اخیر به 20 نسخه افزایش یافت که در نظر داریم چند مجله بین المللی نیز به چند زبان منتشر کنیم ضمن آنکه سازمان ملل متحد ایران را به عنوان مرکزی برای حفظ اسناد آسیایی امین دانسته و انتخاب کرده است.

وی با تاکید بر اینکه تا پیش از پایان سال 98 پژوهشگاه علوم انسانی به عنوان یکی از قطب های مطالعاتی آسیا خواهد شد و این آرزوی دست نیافتنی نیست، تصریح کرد: از اقدامات ملی و بزرگ پژوهشگاه طراحی جامع علوم انسانی است که نخستین بار در ایران اتفاق می افتد. این طرح مکمل تمامی اقداماتی است که در حوزه تحول و تنها پس از انقلاب بلکه آن اندیشه های والایی که مصلحان جهان و متفکران ایرانی در 200 سال اخیر درصدد تحقق آن آرمان بوده اند را دربر می گیرد یعنی ایران دارای مسیر تعریف شده در تحولات علوم انسانی خواهد بود که با معیارهای مشخص برای تمدن نوین پیش خواهد رفت لذا این طرح به سمت محقق شدن تمدن و اصول و معیار تولید علم حرکت کرده و نزدیک به 100 پروژه از این اعتبار قابل تعریف است و ما شبکه هایی از این طرح را پیاده می کنیم که ناظر به مسایل و نیازهای اعتلای علوم انسانی در کشور باشد. این حرکت مطالعه شده و مکمل سایر نهادهای تحول علوم انسانی است.

قبادی ادامه داد: امتیاز مهم این طرح آن است که معطوف به توسعه و پیشرفت کشور تعریف شده و صرفا مباحث نظری و انتزاعی نیست بلکه ما با مجموعه دولت و وزارت علوم و سازمان برنامه و دیگر نهادها به صورت متناسب حرکت کردیم که هم در حوزه نظر و هم حوزه های ناظر به کاربردی کردن گام برداشتیم. همچنین در برنامه توسعه پژوهشگاه پیش بینی کردیم تولید سرانه 0.8 در مقابل هر فرد را به 2.6 برسانیم همچنان که شیب تولید علمی ما از سال 92 دو برابر شده و این نشان می دهد می توانیم رشد بیشتری در این زمینه داشته باشیم.

سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه اظهار کرد: همچنین تلاش شده در بخش انتشار کتاب به کیفیت توجه بیشتری کرده و علاوه بر این در فضای دیجیتال نیز کتاب ها منتشر شده و تنها چاپ کاغذی نداشته باشند. در این راستا در سال 93 با احتساب کتاب های تجدید چاپی 58 اثر تولید شد که این رقم در سال 94 به 60 اثر افزایش یافت.

وی بزرگترین راهبرد پژوهشگاه را دانایی محوری خواند و بیان کرد: از جهت علمی نیز بزرگترین رهیافت ما کاربردی سازی علوم انسانی است. از اقدامات دیگر پژوهشگاه اعاده بسیاری از املاک آن بود که در طول چند دهه بی صاحب مانده یا در توقیف دیگران بود. قطعات زمینی در تنکابن، وردآورد، شهرک آزمایش، ساختمانی در خیابان دولت، ساختمانی بزرگ در اصفهان و شیراز از جمله این املاک است که امیدواریم به زودی آنها را پس گرفته و شعبه های جدیدی در شهرهای مختلف از جمله اصفهان افتتاح کنیم.

قبادی امکان رصد دائمی اطلاعات برای تمام طرح های پژوهشی و پیمایشی تحت عنوان اطلس جامع کشور را از دیگر اتفاقات خوب و مناسبی که در پژوهشگاه به وقوع پیوسته دانست و گفت: محورهای اصلی این اطلس جمعیت، خانواده و مسایل زناشویی و مهاجرت است که این آمار توانایی روزآمد شدن را نیز دارد. همچنین، در ساماندهی بحث فرهنگ تاریخی زبان فارسی نیز پژوهشگاه برجسته عمل کرده و پروژه بعدی تثبیت پایگاه داده های زبان فارسی است که اگر بخواهیم به سمت تمدن نوین حرکت کنیم، قطعا زبان یکی از ارکان اساسی است که باید در این راستا مورد توجه قرار گیرد.

وی آموزش زبان فارسی را به غیر فارسی زبانان را از دیگر اقدامات در حال انجام پژوهشگاه معرفی کرد و گفت: راه اندازی چندین دفتر در پژوهشگاه طی دو سال اخیر و همچنین ما اعتقاد نداریم علوم انسانی باید در قلمرو مبانی خود زندانی شود بلکه معتقدیم اگر علوم انسانی بخواهد بومی شود باید ترویجی شده و در قالب بسته های آموزشی مخاطب پسند عرضه شود کاری که امروز در دنیا انجام شده و از آن نتیجه گیری نیز شده است.

قبادی از بزرگترین مصادیق کاربردی کردن علوم انسانی در کشور را آموزش سازی آن برشمرد و افزود: اقدام دیگر پژوهشگاه تاسیس دفتر قطب های علمی و پژوهشی با هدف قطب شدن در آسیا بود که البته این امر شدنی است. همچنین راه اندازی کرسی های نقد و مناظره و آزاداندیشی که به تدریج در حال رونق است از دیگر فعالیت های پژوهشگاه است ضمن آنکه متدولوژی برنامه توسعه پژوهشگاه ما را موظف به نظارت در حال اجرا می کند.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی همچنین با اعلام این خبر که نزدیک به یک میلیارد تومان قرار داد در راستای تحول علوم انسانی در این پژوهشگاه منعقد شده است، گفت: این حجم عملیات را در قالب چند پروژه کاربردی سازی علوم انسانی محقق کردیم ضمن آنکه ورود علوم انسانی به حوزه کاربردی معنای ظریف و دقیق داشته و اقتصاد مقاومتی زمانی پشتوانه دارد که ما تفکر استقلال طلبانه خود را تقویت کرده که این تفکر در حوزه علوم انسانی شکل گیرد.

قبادی خاطرنشان کرد: در این راستا اگر علوم انسانی کاربردی شود به مراتب بیش از دانش های دیگر به توسعه و پیشرفت کشور کمک خواهد کرد.

وی یادآور شد: مراسم بزرگداشت پنجاهمین سالگرد تاسیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هفته آینده دوشنبه، 21 دی ماه از ساعت 9.30 دقیقه تا 12 با حضور وزیر علوم، فناوری و تحقیقات برگزار می شود.

گفتنی است، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان این نشست به سوالات خبرنگاران پاسخ گفت.