به گزارش خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان: تعاریف متعددی از مسجد طراز اسلامی ارایه شده است، اینکه مسجد موفق چه مسجدی است و چه مسجدی را می توانیم به عنوان مسجد طراز اسلامی بشناسیم. مولفه های گوناگونی نسبت به این مساله مطرح شده است که هرکدام جای بحث دارد.
اما قطعا یکی از مهمترین مولفه ها برای شناخت مسجد طراز اسلامی این مساله است که به مامومین خود هویتی برخاسته از شریعت را اعطا کند به گونه ای که اهل مسجد شناخته شده به بهترین رفتار و کردار باشند.
در راستای بررسی جایگاه مسجد طراز اسلامی و راهکارهای دستیابی به آن، با «جوانمردی»، پژوهشگر و استاد دانشگاه آزاد اسلامشهر، به گفت وگو نشسته ایم، وی مدتی قبل به عنوان کارشناس اصلی برنامه اذان گاهی «قرار» در مورد مباحث مسجدی با مخاطبان سخن می گفتو حاصل این گفت و گو را می خوانید:
مسجد طراز اسلامی در لسان پیامبراسلام چگونه مسجدی است، به بیان دیگر چه مسجدی از نگاه آن حضرت طراز اسلامی است؟
برای پاسخ به این سوال مقدمه ای را عنوان می کنم. مسجد در فرهنگ قرآن و در لسان ائمه اطهار از جایگاه ویژه ای برخوردار است و همواره نسبت به حضور در مسجد تاکید شده است. در اینجا می خواهم اشاره ای داشته باشم به حدیثی از پیامبر اسلام که می فرماید: جعلت لی الارض طهورا مسجدا. ما از این روایت در شیعه ادله فقهی استنباط می کنیم از جمله آنکه سجده گاه باید از جنس زمین باشد، صحیح بخاری جلد اول، صفحه نود و یک و سنن بیهقی جلد دوم صفحه چهارصد و سی وسه نیز به این روایت اشاره دارند، در واقع اهل سنت نیز این روایت را نقل کرده اند. البته در این مجال نمی خواهم محور بحث را مسایل و مباحث فقهی قرار دهم که محل اختلاف است اما می خواهم جنبه عام تری از روایتی که به آن اشاره داشتم را بیان کنم.
اول این قدر متیقن را بگویم که در فرهنگ دینی و ادیان، زمین محل هبوط آدم بوده است، آدمی تنزل مقام پیدا کرده و بر زمین قرار گرفته است. قرآن در مورد پیامبر می فرماید: و ما ارسلناک الا رحمة للعالمین. (ما تو را فرستادیم تا رحمتی بر اهل عالم باشی) . این سعه وجودی پیامبر در این امر اثر کرده است که همین زمین که محل هبوط آدم است فضایی برای صعود آدمی شود. یعنی به مدد نَفَس محمدی زمینی که محل هبوط آدمی بود محل معراج او شود، زمینی که محل هبوط آدمی بود مسجد شده است.
بر این اساس در معنای عام مسجد همان محل عروج است که انسان در آن به مقام خلیفه بودن اش نزدیک می شود. بنابراین معنای معرفتی مسجد نباید مورد بی توجهی واقع شود. اما مسجد طراز دیدگاه پیامبر(ص). ببینید، وقتی سنت پیامبر (ص) را نگاه می کنیم می بینیم حضرت مسجد را به عنوان یک پایگاه برای همه می دانند و امروز نیز بر اساس همان تفکر است که مسجد پایگاه حضور همه مردم است.
مسجد محلی است که دین و دنیای مردم را به هم پیوند می دهد و این نوع نگاه محوری به مسجد بسیار نگاه مهمی است، همان طورکه همه ما می دانیم در کلام پیامبر (ص) آمده است که دنیا مزرعه آخرت است یعنی باید دنیا را آخرت کرد. یعنی در دنیا بکاریم تا بتوانیم در آخرت برداشت کنیم. محصول نباید چیزی جز قرب الی الله باشد، یعنی کاری کنیم که با قصد قربت باشد. این چنین است که مسجد با چنین نسبتی یعنی قرب الی الله تبدیل به تمام زمین می شود، یعنی هرجای زمین برای انسان مومن مسجد می شود و بر این اساس است که مسجد در شئون زندگی معنا می یابد، در مسجد طراز اسلامی نکته مهمی که وجود دارد آن است که بسیاری از وجهه های زندگی به مسجد پیوند می خورد.
مدینه النبی برای ما مسلمین به عنوان مدینه فاضله مطرح است، مدنیتی که پیامبر(ص) تایید کردند یک الگوست، آنچه که مهم است این است که بر حسب تغییر شرایط و تغییر اجتماع و بزرگ شدن جامعه مسلمین مسجد همچنان قلب تپنده جامعه اسلامی باشد. به بیان دیگر مسجد هویت و تفکر جامعه اسلامی را تبیین و اداره می کرد .پس با این چنین نگاهی مسجد باید مولد فرهنگ اسلامی باشد و پایه های باورها و شناخت ها را ایجاد کند، اگر توانست چنین کند آن موقع تمام شئون جامعه اسلامی می شود و این توجه به معرفت حاصل می شود، از روایات مهمی که در مورد مسجد داریم آن است که خداوند مساجد را قرار داد تا معارف قرآن تببین شود.
این شکل گیری هویت و اساسا تبدیل شدن جایگاه مسجد به یکی از مهمترین بخش های زندگی در چه صورتی محقق می شود؟
شاید برای توضیح بهتر این مساله این مثال نیاز باشد. ببینید برای مثال منزل جایی است که از هرجایی بیشتر در آن احساس آرامش می کنیم، در منزل احساس آرامش و سکون داریم. مسجد برای متقین همین جایگاه را دارد، مسجد برایشان این چنین مقامی دارد یعنی در مسجد احساس سکون و آرامش را دارند. اگر بخواهیم این چنین هویتی را نسبت به مسجد داشته باشیم باید اساس کار بر تقوا باشد. به همین دلیل است که نهایت آرامش اهل تقوا در فضای مسجد است.
به نظرتان امروز برای احیای ظرفیت های مساجد باید چه کنیم؟
ظرفیت مسجد ظرفیت متفاوتی است، این ظرفیت را شخص دیگری نمی تواند بر عهده بگیرد. وقتی مسجد را آن طور که در روایت آمده است محل درک معارف قرآن بدانیم، نگاه ما عمیق تر خواهد شد. مهمترین دعوت قرآن به اندیشیدن است. مسجد هم محل اندیشیدن و عبادت است . باید به گونه ای برای مسجد برنامه ریزی کنیم که به تدریج این جایگاه معرفتی مسجد در مقام زندگی افراد تبلور یابد.
انسان به ازای تفکر و اندیشه و معرفت است که ارزش می یابد، در روایات داریم که خداوند در قیامت به اندازه معرفت بندگان به آنها پاداش می دهد . بر این اساس چیزی که مسجد به ما می دهد سهم و معرفت دینی است، هیچ جای دیگری نمی توانیم به این شکل و به این دقت و با این نوراینت این چنین خصایصی را کسب کنیم . پس هویت مومن باید در مسجد شکل گیرد.
در مسجد است که ساحت اندیشه مردم سیراب می شود، انسان وقتی بداند مقصود کجاست، تکلیف اش معلوم می شود، وقتی که تکلیف معلوم شد به آن مطلوب هدایت می شود، یعنی هدایت اجتماع اسلام در گرو کارکرد صحیح مسجد است و مسجدی می تواند موفق باشد که نه فقط اسم دین که رسم دین را احیا کند، این نباشد که اسمی از اسلام باشد ولی رسمی از اسلام نباشد و این نکته مهمی است .
محور مسجد طراز اسلامی باید اخلاق، معنویت، معرفت و تقوا باشد، همان چیزی که محور دعوت پیامبر و قرآن است، اگر به این سمت برویم مردم هم استقبال شان زیاد می شود.
نظر شما