مستندسازی از مساجد شاخص، سنگ بنای معرفی فرهنگ اسلام و ایران به جهان

به گزارش خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان: ساخت مستند با موضوعات دینی را شاید بتوانیم از مشکل ترین حوزه هایی بدانیم که یک مستندساز می تواند به آن بپردازد.

شاید بتوان گفت یکی از اثرگذارترین مسایلی که در این سیر مورد توجه فیلم ساز قرار خواهد گرفت نوع رویکرد مردم منطقه و البته نوع تصویری است که مردم نسبت به آن مساله دینی دارند. همه این موارد است که موجب می شود موضوع یک مستند با موضوع دین به تدریج شکل بگیرد. مستندساز در جریان ساخت فیلم خود باید به موضوعات مختلفی توجه داشته باشد و بتواند با جزئیات تمامی این مسایل را در فیلم خود به تصویر بکشد و قاعدتا این مهم در ساخت یک مستند مهمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در چندسال اخیر به ویژه شاهد بودیم که افراد متعددی اعم از مستندسازان حرفه ای و آماتور آثاری را در حوزه مساجد ساختند، بسیاری از این آثار موفق به کسب جوایز بین المللی شدند و علاوه بر اینکه فرهنگ، تمدن و معماری اسلامی ایرانی را به جهانیان معرفی کردند توانستند اسلام را به عنوان یک دین صلح طلب و متمدن به قاب دوربین بیاورند، یعنی نمایی از اسلام واقعی، اسلام به عنوان دینی که مسجد در محور آموزش امور دین، فرهنگی، سیاسی آن قرار می گیرد.

خبرنگار خبرگزاری شبستان طی دو نوبت تصمیم به گفت وگوی تفصیلی با دو تن از کارگردانان و تهیه کنندگانی شد که در حوزه مسجد فعالیت هنری داشتند، هوشنگ میرزایی، کارگردان مستند «سپیدار» و «تفتان» و مهدی خداوردیان، تهیه کننده برنامه تلویزیونی«قرار» که با موضوع مسجد از شبکه افق سیما پخش شد.

در این گزارش به بررسی دیدگاه های این دو در مورد ساخت اثر مستند و تلویزیونی پیرامون موضوعات دینی به ویژه مسجد می پردازیم.

مهدی خداوردیان که تا پیش از این تهیه کنندگی مجله علوم انسانی «زاویه» را نیز بر عهده داشت در گفت وگویی به خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان می گوید:

صدا وسیما دیرگاهی است که تلاش می کند به نوعی فضای برنامه ها را به سمت و سویی سوق دهد که مخاطب از آن فضا بهره برداری مطلوبی داشته باشد اما با این وصف با مشکلات متعددی هم مواجه بوده است و به ویژه این مساله در سیر ساخت برنامه های دینی نمود بیشتری دارد چراکه نگاه بیشتر بر پایه نگرش معیشتی است یعنی صرفا اثری ساخته می شود و تمام، روح معنوی در چنین وضعیتی از برنامه گرفته می شود.

او ادامه می دهد: با تاسف باید بگویم اکنون شرایطی به گونه ای رقم خورده است که اصلا به توان و اطلاعات معارفی یک تهیه کننده در حوزه معارف توجه نمی شود و تنها مساله ای که مهم شده است توان تکنیکی تهیه کننده و کارگردان است، البته این مساله مورد نیاز است اما تمام ماجرا نیست و به هرحال در موضوعات دینی باید اطلاعات عوامل نسبت به موضوع برنامه در بهترین شرایط باشد.

تهیه کننده برنامه «قرار» می گوید: در واقع از اشکالات برنامه سازی فعلی در حوزه معارف این است که فرد اشراف روی محتوا ندارد؛ در نتیجه چون اشرافی روی موضوع ندارد نمی داند که برای مخاطب از چه زاویه ای برنامه بسازد. بعضا حتی آموزه های اولیه در برخی برنامه های معارفی به درستی منتقل نمی شود گویی فقط به دنبال رفع تکلیف هستند و این عمده مشکلی است که در حال حاضر در برنامه سازی حوزه معارف با آن مواجه هستیم.

خداوردیان که خود به عنوان یکی از کارگردانان و تهیه کنندگان دغدغه مند در حوزه ساخت برنامه هایی با موضوع دین و اندیشه شناخته می شود، معتقد است:  باید برای ساخت برنامه ای با موضوع دین بیشترین دقت نظر را به کار برد به ویژه در حوزه مسجد چراکه ما هرچه که داریم از مسجد است. گاهی اوقات برنامه سازان می آیند و در حوزه های معارفی برنامه های چالشی می سازند، اما مساله این است که هدف ما ساخت برنامه چالشی است یا ایجاد تضارب آرا و یا جدل؟ قطعا هدف تضارب آرا باید باشد. ایجاد چالش که دردی را درمان نخواهد کرد.

اما در ادامه به سراغ هوشنگ میرزایی رفتیم، او که سال هاست به عنوان یک مستندساز حرفه ای فعالیت می کند؛ در کارنامه هنری خود  ساخت دو مستند در حوزه مسجد را دارد. او در این مستندها به دنبال معرفی دو مسجد خاص بود. یکی مسجدی که با سنگ ریزه و توسط یک پیرمرد ساخته شده بود و دیگری مسجدی که از سوی مرحوم مهندس مجتهدی ساخته و به نام مسجد چوبی نیشابور معروف شد.

میرزایی در گفت وگوی خود با خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان در مورد ساخت آثار مستند در حوزه دین و به ویژه مسجد می گوید: این مهم نیازمند آن است که ما بتوانیم از مستندساز حمایت کنیم و به ویژه از نظر مالی او را تامیین کنیم تا کار با کیفیتی تولید شود.

او ادامه می دهد: من در سیر ساخت هر دو مستند خود با عنوان سپیدار و تفتان که درم ورد مسجد بودند با مشکلات فراوانی مواجه شدم، هرچند که در هر دو مستند همکاری فراوانی شد اما از نظر تامیین منابع مالی حقیقتا با مشکل مواجه بودیم.

میرزایی می گوید: مستندهایی که با موضوع مسجد ساختم در جشنواره های مختلف داخلی و خارجی به نمایش در آمد  و موفق به کسب جایزه شد و مطمئنم اگر شرایط بهتری داشتیم می توانستیم حتی بهتر از آنچه که ارایه کردیم اثر خود را بسازیم.

این مستندساز در مورد علاقه خود به کار مستند در حوزه مساجد ادامه می دهد: من مدتی در مورد هنر اسلامی تحقیق می کردم. این علاقه شخصی من بود. در مورد هنر اسلامی مستند می ساختم که در این میان با این دو مسجد مواجه شدم، یکی مسجد چوبی و دیگری مسجد سنگ ریزه ای، برایم جالب بودکه اکنون در شرایطی که در سازه های معماری مساجد ما چندان خلاقیتی به کار برده نمی شود چنین مساجدی ساخته شده بود. برای مثال در  مورد مسجد چوبی نیشابور آمیزه ای از هنر و خلاقیت را شاهد هستیم. کتیبه ها، محراب مسجد و آنچه داخل شبستان این مسجد قرار گرفته با تکه های چوب رنگی ساخته شده و مرحوم مجتهدی حدود 20 تن چوب برای این بنا به کار برده است. مسجد چوبی نیشابور در ایران و جهان بی‌نظیر است و با توجه به زلزله‌خیز بودن منطقه نیشابور، این مسجد می‌تواند تا 8 ریشتر زمین‌لرزه را تحمل کند و بنای آن به گونه‌ای است که تا صدها سال دیگر نیز آسیب نخواهد دید و اکنون سالانه هزاران نفر از مردم برای بازدید به این منطقه توریستی می روند.

او ادامه می دهد: اما در مستند تفتان جریان در مورد پیرمردی از اهل سنت است که مسجدی را به زیبایی هرچه تمام تر می سازد. او این مسجد را با استفاده از سنگریزه ساخته است و توانسته در زمینی به مساحت 13 هکتار مسجدی با یک شبستان و مناره هایی که از کوزه ها ساخته شده اند را بسازد.

مسجد سنگریزه ای و سازنده اش

میرزایی معتقد است: ساخت مستند در مورد مسجد یکی از بهترین راهکارها برای معرفی اسلام و ایران به جهان است اما این مهم مستلزم آن است که از مستندساز حمایت شود، او از استقبال بی نظیری که از این دو مستند در جشنواره ها شد می گوید و ادامه می دهد: ساخت مساجدی با این ویژگی ها خلاقیت و ابتکار ایرانی را به نمایش می گذارد که ما وظیفه داریم به آن بپردازیم.

مسجد چوبی نیشابور