به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، دومین نشست علمی «بررسی نقش حوزه و دانشگاه در موضوع تحول در علوم انسانی» روز گذشته دوشنبه، 29 آذرماه با حضور اساتید حوزه و دانشگاه، حجت الاسلام رضا غلامی، رییس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا، حجت الاسلام خسروپناه، رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه و خسرو باقری استاد دانشگاه در تالار امینی دانشگاه تهران برگزار شد.
بنابراین گزارش، در این نشست علمی که به جایگاه تحول در علوم انسانی اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه پرداخت دو تن از صاحب نظران حجت الاسلام خسرو پناه و خسرو باقری در این مقوله به مناظره پرداختند که در ادامه سخنان آنان می آید:
خسرو باقری، استاد دانشگاه درباره وحدت حوزه و دانشگاه، گفت: وحدت حوزه و دانشگاه دغدغه بلندمدتی است، وحدتی که انتظار می رفت میان حوزه و دانشگاه باید شکل بگیرد به خوبی ایجاد نشده است. البته همان وحدتی که زمینه ساز تحول در علوم انسانی شود، یکی از عوامل ارتباط موفقیت آمیز تصور ناصحیح حوزه و دانشگاه از تحول علوم انسانی است. البته هم حوزه و هم دانشگاه در خصوص علوم انسانی دچار بدفهمی هستند.
این استاد دانشگاه در ادامه افزود: بدفهمی نهاد حوزه نسبت به علوم انسانی معاصر است که به آن یک نگاه ایدئولوژیک دارد به گونه ای که اگر در نظام غرب چیزی را به عنوان میوه شجره باطل می دانند پس باید در علم هم آن را باطل بدانیم. همچنین حوزه علم را به نوعی ایدئولوژیک شکل داده است، که علم در تاریخ معاصر نسبت ویژه‌ای با تجربه دارد پس نمی‌شود آن را کاملا ایدئولوژیک خواند بعضی سعی دارند آیات و روایات را در قالب علم به تجربه بگذارند که من چنین چیزی را قبول ندارم.
باقری با اشاره به این موضوع که دانشگاه هنوز به درک درست و قابل قبولی از علوم انسانی نرسیده است، بیان کرد: ما در دانشگاه نیز نسبت به علوم انسانی دچار بدفهمی هستیم، زیرا دانشگاه هنوز به یک درک درست و شفاف نسبت به علوم انسانی و فرهنگ دست نیافته است.
به گفته باقری، دانشگاه نتوانسته است رابطه علم و فرهنگ را به درستی تحلیل کند و معتقدم دانشگاه های ما در خودباختگی به سر می‌برند و باورشان نشده که ما می‌توانیم منشا نظریه پردازی باشیم. البته وقتی سخن از نظریه پردازی می شود نه اینکه هر کسی نظریه ای بنویسد و بگوید در همه زمینه ها صاحب ایده و نظریه است، اما ما در این زمینه خودباختگی داریم.
وی با اشاره به اینکه حوزه و دانشگاه دو نهاد مستقل از یکدیگر هستند، گفت: عده ای، در کشور اعتقاد دارند، وحدت میان حوزه و دانشگاه به این معنی است که دانشگاه باید زیر نظر حوزه قرار گیرد و استقرار پیدا کند تا ضعف‌هایی که در علوم انسانی وجود دارد به این شیوه برطرف گردد اما من معتقدم معنی وحدت میان این دو نهاد یعنی وحدت در هدف، نه در مسیر. زیرا رابطه طولی میان این دو نهاد، رابطه ای اشتباه بوده است.
این گزارش می افزاید: حجت الاسلام خسروپناه، رییس انجمن حکمت و فلسفه ایران در ادامه سخنان باقری در این مناظره درباره حوزه و دانشگاه چهار مبحث اولیه و کلی را مطرح کرد و گفت: حوزه یک مجموعه آموزشی، پژوهشی و دینی است و روش اجتهاد دارد، دانشگاه هم مجموعه ای آموزشی، پژوهشی و ترویجی است که هم به ترویج علم و هم دین می پردازد.
وی در ادامه اظهار کرد: درست است که حوزه و دانشگاه دو نهاد مستقل از هم هستند اما تنوع دیدگاه ها باعث شده است اندیشمندان بسیاری با دیدگاه‌های متنوع شکل بگیرند، چه ایرادی دارد مباحث و موضوعات دینی را به تجربه بگذاریم تا برای کسانی که به آیات و روایات همانند ما معتقد نیستند آن ها را به کار گیریم. البته منظور من از علوم انسانی یعنی علوم اجتماعی که به سه دسته توصیف انسان مطلوب، توصیف انسان محقق و تغییر این دو انسان تعبیر می شود.
حجت الاسلام خسروپناه، تصریح کرد: تحول در علوم اجتماعی به معنای تغییرات ساختاری و محتوایی است، البته به اعتقاد من اصل تحول علوم انسانی در حال رخ دادن است و قابل کتمان نیست حال این پرسش ایجاد می شود که تا چه اندازه، این تحول در محیط حوزه و دانشگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با اشاره به گفته های خسرو باقری که عده ای معتقدند، وحدت حوزه و دانشگاه زیر نظر قرار گرفتن دانشگاه توسط حوزه است، توضیح داد: تاکنون هیچ کسی را ندیدم که این ادعا را داشته باشد که دانشگاه باید زیر نظر حوزه کار کند همیشه تاکید ما بر همکاری این دو نهاد بوده است نه تحت سلطه قرار گرفتن یکی بر دیگری.
بنابراین گزارش، باقری باز هم بر سخن خود پافشاری کرد و گفت این امر وجود دارد که عده ای معتقد هستند دانشگاه باید زیر نظر حوزه باشد و در ادامه مطرح کرد: چرا باید پژوهشگاه ها کتاب های دانشگاهی را سانسور کنند؟ چرا در دیگر دانشگاه های کشور خارج این گونه نیست؟ چرا آنجا کمیته ای وجود ندارد که به عنوان مثل بگوید فلان حرف فروید را از کتابش حذف کنیم، اما من این مسئله را دیدم که عده ای می آیند کتب دانشگاهی را می خوانند و می گویند که این مبحث را باید حذف کنید.
وی تصریح کرد: به عقیده من آقای خسروپناه حرف هایی از جنس ایدئولوژی زدگی می زنند که این بحث را هم قبول دارند، ایشان از انسان مطلوب سخن به میان آوردند که از نظر من مطلوب قرار دادن یک انسان به عنوان انسان مطلوب سیاسی یا انسان مطلوب اقتصادی یعنی همه سیاست یا همه اقتصاد که این همان ایدئولوژی زدگی است و باید از آن اجتناب کرد.
باقری در ادامه مطرح کرد: آقای خسروپناه اذعان داشتند که باید مباحث دینی را به تجربه بگذاریم تا کسانی که به آیات و احادیث اعتقادی ندارند به این مسئله روی بیاورند، اما به عقیده من این تعارض علم دینی است یعنی اینکه حدیث و روایت بیاوریم برای انجام دادن کاری و برای اثبات نظریه باید نماز خواند این به بر هم زدن بازی علم است.
باقری در ادامه اضافه کرد: ایدئولوژی هیچ‌گاه نمی‌تواند علم باشد اما می‌تواند با آن در ارتباط باشد. ما در حوزه و دانشگاه درک و تعریف صحیحی از علم و تحول علوم انسانی نداریم و این تناقض‌هایی که امروز شاهد آن هستیم نتیجه نداشتن همین درک صحیح است اینکه بفهمیم تا کجا از ایدئولوژی و تا کجا از تجربه استفاده کنیم چرا که از نظر من قرآن کتاب علمی نیست البته در آن مباحث مربوط به علم به صورت اجمالی بیان شده است نه به صورت تفصیل.
این گزارش می افزاید: حجت الاسلام خسروپناه مجددا تاکید کرد: به هیچ وجه در هیچ کدام از پژوهشگاه ها و حوزه علمیه قم چنین چیزی رخ نمی‌دهد که بخشی از کتاب‌ها سانسور شود تعریف من از علم با تعریف آقای باقری متفاوت است چرا که ایشان علم را صرفا تجربی می‌بینند. این ایدئولوژی است که به ذهن فرد پرسش می دهد تا از واقعیت ها بپرسد و من معتقدم ایدئولوژی زدگی حتی در علوم اجتماعی مدرن نیز وجود دارد، کسی نگفته است که از علوم دینی همه چیز را باید استخراج کرد آقای باقری در کتاب هویت علم دینی چنین مفهومی را به آیت الله جوادی آملی نسبت داده است که من چنین چیزی را رد می‌کنم بحث آقای باقری تعارض ذاتی علم دینی است. آن چیزی که آقای باقری دریافت کردند، برداشت خودشان از بحث است.
وی در خطاب به دکتر باقری خاطرنشان کرد: آیا نمی‌توانید در حد فرضیه هم گزاره‌های قرآن را بپذیرید؟ منظور من از به کار بردن مباحث دینی در قالب تجربه استفاده برای کسانی است که به مبانی دینی معتقد نیستند شما خود می‌گویید در قرآن گزاره‌های بسیاری آمده است سوال من این است که آیا همان گزاره‌ها را نیز قبول ندارید؟ همان گزاره‌هایی که خود شما نیز می‌گویید تجربه پذیر هستند.
نظر شما