به گزارش خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان: برنامه سازی در حوزه معارف، بایدها و نبایدهایی دارد که هر برنامه ساز و تهیه کننده ای که در این حوزه فعالیت می کند باید نسبت به آن واقف باشد، به بیان بهتر ورود به این عرصه تنها نیازمند به تجربه وتحصیلات آکادمیک مرتبط نیست بلکه نیازمند آن است که افراد به لحاظ فکری پیشینه ای نسبت به مباحث معارفی داشته باشند.
این موضوع به ویژه زمانی اهمیت می یابد که برنامه ساز حوزه معارف تصمیم داشته باشد که موضوعی خاص را بررسی کند. برای مثال اگر برنامه در حوزه بررسی قصص قرآنی، در مورد مفاهیم قرآنی، تفاسیر قرآنی، باشد قبل از هرچیز برنامه ساز باید نسبت به موضوع اشراف نسبی داشته باشد.
اما اگر موضوع یک برنامه در مورد مسجد باشد چه طور؟ در این صورت چه تهیه کننده و کارگردانی می تواند موضوع خاصی چون مسجد را در قالب یک برنامه مفید معارفی به بیننده ارایه کند؟ این موضوعی است با مهدی خداوردیان تهیه کننده برنامه «قرار» در میان گذاشتیم. برنامه ای که از شبکه «افق» سیما پخش می شود. خداوردیان که تا پیش از این تهیه کنندگی برنامه های ویژه ای چون مجله علوم انسانی «زاویه» را بر عهده داشته است در تجربه جدید خود تصمیم گرفت تا نود قسمت از برنامه «قرار» را به موضوع مسجد اختصاص دهد. در مورد سیر ساخت و انگیزه اش با وی به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:
جناب خداوردیان! قبل از اینکه بخواهم وارد بحث اصلی مان یعنی برنامه «قرار» شوم می خواهم در مورد فضای ساخت برنامه های معارفی از شما پرسش داشته باشم، فضای فعلی برنامه سازی در حوزه معارف را چگونه ارزیابی می کنید ؟
در حوزه برنامه های معارف سازمان صدا و سیما مدت هاست که سعی می کند فضایی را برای مخاطب خود ایجاد کند که مخاطب بهره برداری مطلوب را داشته باشد اما عمده مشکلی که خصوصا در دهه اخیر ایجاد شده این است که نگاه به برنامه سازی و برنامه ریزی در حوزه معارف تغییر کرده است. اگر نگاه معیشتی باشد که در واقع همین نگاه هم حاکم شده است روح معنوی از برنامه گرفته می شود.
متاسفانه اکنون شرایطی است که نگاه نمی کنند یک تهیه کننده اصلا اطلاعاتی در حوزه معارف دارد یا خیر. تنها چیزی که مهم شده است این است که آیا یک تهیه کننده و کارگردان توان تکنیکی دارد یا خیر.
از اشکالت برنامه سازی فعلی در حوزه معارف این است که فرد اشراف روی محتوا ندارد؛ در نتیجه چون اشرافی روی موضوع ندارند نمی دانند که ب رای مخاطب چه بگویند و اصلا یک برنامه را روی ه محوری بسازند که مخاطب استقبال کند. بعضا حتی آموزه های اولیه در برخی برنامه های معارفی به درستی منتقل نمی شود گویی فقط به دنبال رفع تکلیف هستند و این عمده مشکلی است که در حال حاضر در برنامه سازی حوزه معارف با آن مواجه هستیم
البته شاید برخی معتقد باشند که آنتن و بودجه برای این برنامه ها مناسبت نیست در حالی که به شخصه نظر کاملا متفاوتی دارم، اتفاقا بودجه نسبتا مناسب است و اصلا شبکه جداگانه ای برای برنامه های معارفی در سیمای جمهوری اسلامی ایران تدارم دیده شده است.
چیزی که از آن رنج می بریم آن است که در حوزه برنامه ریزی معارفی در صدا وسیما هدف گزاری درستی وجود ندارد، اتاق فکر نداریم، شورای معارف داریم که به مسایال کلان ورود می یابد اما اتاق فکر نداریم و این در حالی است که با توجه به حجم ورودی که از رسانه های خارجی در سطح جامعه شاهد هستیم باید نسبت به محتوا و تشکیل اتاق های فکر تخصصی اهتمام ورزیم. سوال ما این است که اکنون چند کانال ماهواره ای در حوزه های معارفی در حال شبهه افکنی هستند و چند درصد از تولیدان تلویزیونی ما در صدد رفع این شبهه ها هستند؟
گاهی اوقات برنامه سازان می آیند و در حوزه های معارفی برنامه های چالشی می سازند، اما مساله این است که هدف ما ساخت برنامه چالشی است یا ایجاد تضارب آرا و یا جدل؟ قطعا هدف تضارب آرا باید باشد. ایجاد چالش که دردی را درمان نخواهد کرد. بنابراین این مفهوم باید در سازمان صداو سیما درست شود یعنی هدف صرفا طرح مساله نباشد بلکه باید بعد از طرح مساله برنامه سازی بر منوال کاملا تخصصی پیش رود و در عین حال کارشناس به مباحث پاسخگو باشد نه اینکه مساله ای در برنامه ای طرح شود و بعد ذهن مخاطب با پرسش رها شود.
از سوی دیگر مایل ام در این مجال به این مساله هم اشاره داشته باشم که من به شخصه برخی برنامه هایی که در سیر برنامه سازی معارفی در حوزه رفع شبهه ها ساخته می شوند را قبول دارم اما در عین حال نباید این سیر به گونه ای باشد که به قول برخی برنامه سازان فقط همین نتیجه را داشته باشد که در وصف آن بگویند: طشتی انداخت شده و صدایی در آمده است، یعنی صرفا کاری ارایه شده است بدون اینکه به صورت تخصصی به آن پرداخته شود و مورد بررسی قرار گیرد.
به نظرتان برای رفع این مشکلات باید چه رویکردی را پی گرفت؟
باید به تدریج برنامه های معارفی را جلو ببریم، به گونه ای که به شبهات پاسخ داده شود و در عین حال این پاسخگویی از سوی کارشناسان زبده امر باشد. مخاطب امروز ما جوان فهیمی است که فقط استدلال را قبول می کند آن هم یک استدلال قوی. واقعیت آن است که بسیاری از شبهاتی که در دانشگاه یا شهر می شنویم را می شود با چند منبع درست و پاسخ های دقیق رفع کرد. اما عمده مشکل ما این است که شاید نمی توانیم درست رفع شبهه کنیم، همین جریان اخیر و بحث اربعین، چند جامعه شناس آمدند این مساله را بررسی کردند؟ چند نفر از جامعه شناسان آمدند و این پدیده عظیم را بررسی کردند؟
دولت مردان ما نیامندند به مردم بگویند که به این پیاده روی بروید . این حرکت برخاسته از اعتقادات مردم بود.
برگردیم به موضوع اصلی بحث یعنی برنامه «قرار»، این برنامه از شبکه افق پخش می شود و طی مدت عمر نه چندان بلند خود مخاطبان بسیاری را به خود جذب کرده است، سری اول این برنامه در مورد مسجد و موضوعات مرتبط با مسجد بود. چه شد که تصمیم گرفتید به موضوع مسجد بپردازید، انگیزه تان چه بود؟
سری اول برنامه «قرار» با موضوع مسجد از بهمن سال گذشته تا شهریور ماه سال جاری با موضوع مسجد از شبکه افق پخش شد و مخاطبان بسیاری پای برنامه نشستند و استقبال کردند. امروز عمده مشکلی که باعث تغییر سبک زندگی مردم شده است آن است که از مسجد دور شده اند. مسجد از سبد فرهنگی بسیاری حذف شده است و یا با آن فاصله گرفته اند.
برخی اتفاقاتی که در مسجد بود به ویژه در دوران دهه شصت و تا پیش از آن در جریان انقلاب اسلامی امروز از مساجد حذف شده است یعنی آن نقش همه گیر و همه جانبه، امروز در مسجد نیست. ما بررسی کردیم و دیدیم که یک سری موازی کاری ها سبب این امر شده است، مثلا وقتی فرهنگسراها فعالیت خود را آغاز کردند خانواده ها نیز اگر تا قبل از آن فرزندشان را به کلاس های مسجد می بردند، به فرهنگسرا بردند. ما بسیاری از این موارد را کنار هم گذاشتیم و قدم به قدم جلو آمدیم تا اینکه نهایتا به این نتیجه رسیدیم که موضوع مسجد را به شکل ویژه ای بررسی کنیم. این دغدغه ما بود. البته هرکدام از این نهاد ها ومراکز باید باشند اما نوع رویکرد و فعالیت ها اهمیت دارد.
با این حال اما برخی مسئولان گفتند که این برنامه دیده نمی شود، اما اعتقاد من این نیست، مساجد و نهادهای مرتبط با مسجد با پخش این برنامه بسیار استقبال کردند. اعتقادم این بود که اگر تا همین شهریورماه و حتی تا اکنون این برنامه ادامه می یافت به نتایج خوبی می رسیدم ولی در اردیبهشت تصمیم گرفته شد که بیاییم و در برنامه قرار مسایل اجتماعی را هم بررسی کنیم.
با تجربه ای که در ساخت این برنامه داشتید و با توجه به اینکه نود قسمت برنامه «قرار» به موضوع مسجد اختصاص داشت، به نظرتان ساخت برنامه در حوزه معارفی به ویژه مسجد چه قدر مورد نیاز جامعه ماست؟
ببینید، یکی از مغفول مانده ترین موضوعات در حوزه برنامه سازی، موضوع مسجد است. امروز اگر بگویند که بناست در حوزه مسجد کاری ساخته شود ما حاضر به همکاری هستیم چون اعتقاد شخصی ام این است که باید مسجد و فواید آن برای جوانان امروز بیان شود. والدین باید در مورد مسجد بدانند.
واقعیت آن است که هرچه قدر که ما از مسجد دور شده ایم گرفتاری های اخلاقی در جامعه ما بیشتر شده است و تغییر سبک زندگی و حرکت به سمت سبک زندگی غربی افزایش یافته است، فاصله ما و نسل بعد از ما با فاصله گرفتن از آموزه های دینی و کم توجهی به مسجد بیشتر شده است.
نظر شما