سکانداری فرهنگی مساجد زیبای سرزمین هزار رنگ

به گزارش خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان: کشور هندوستان با داشتن جمعیتی بیش از یک میلیارد نفر، جزو معدود کشورهایی است که در ابتدای لیست پرجمعیت ترین کشورهای جهان قرار می گیرند. هند نه تنها از نظر جمعیتی آمار خیره کننده ای دارد بلکه از نظر فرهنگ نیز کشوری متشکل از فرهنگ های متعدد بومی و غیر بومی است.  هند را در یک نگاه می توان کشور خدایان مختلف، کشور رنگ و اساطیر کهن دانست. جالب آنکه با وجود ورود هند به دنیای مدرن و صنعت همچنان وضعیت همان است که بود و ذره ای از اعتقادات حتی خرافی مردم در برخی مناطق این کشور کاسته نشده است؛ با این وجود هستند کسانی که اعتقاد راسخی به یکتاپرستی دارند مثل مسلمانانی که سال های سال است که در هند زندگی می کنند و پایبند به اصول دین خود هستند و برای ترویج دین مبین اسلام مبادرت به ساخت مساجد گوناگونی در سطح این سرزمین می کنند.

در راستای بررسی وضعیت مساجد هند و فعالیت های مسلمانان در مساجد این کشور با حجت السلام «امیر بهاءالدین علائی نژاد»، معاون آموزش ستاد ترویج احکام دین، به گفت وگو نشسته ایم که خود در طول سفری که به عنوان مبلغ به کشور هندوستان داشته از نزدیک با فعالیت های مسجدی مسلمانان در این کشور آشنا شده است:

قبل از ورود به بحث اصلی مان در مورد وضعیت مساجد هند، تصور می کنم بی مناسبت نباشد که اشاره ای نسبت به جایگاه مسجد در اسلام داشته باشیم، برای آماده شدن هرچه بیشتر ذهن مخاطبان ما در مورد نگاه اسلام و قرآن به مسجد و جایگاه مسجد در جامعه اسلامی صحیت بفرمایید

دین اسلام دستورالعمل های نجات بخش، همراه با سعادت و رسیدن به کمال را در همه ابعاد اجتماعی در قرآن کریم و از قول پیامبر و ائمه معصومین صادر کرده است. خدای تعالی به عنوان خالق انسان، با عنایت به همه نیازهای مادی و معنوی انسان، به وسیله اسلام راه صحیح زندگی را پیش روی آدمی قرار داده است و در قرآن کریم هم تصریح فرموده است « إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ ».

همچنین در آیه دیگر خطاب به نبی مکرم اسلام می فرماید: « فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ».

خداوند در این آیه پیامبر(ص) را خطاب قرار می دهد که تمام توجه ات را به دین داشته باش که تغییرپذیر نیست.

اما وجه دیگر در مورد انسان آن است که انسان اجتماعی است و یکی از مهمترین مکان هایی متولی پرورش معنوی انسان مساجد است که برکات فراوانی را می تواند برای مسلمین ایفاد کند. در واقع مسلمین در محیطی مقدس کنار هم جمع شوند و هم عبادت و بندگی خدا را می کنند و هم ارتباطات و بهره های فراوانی اجتماعی را  می برند. در مورد مساجد اضافه می کنم که از نظر آماری خدای متعال واژه مسجد را بیست و هشت بار در قرآن ذکر کرده است، گاهی به صورت مفرد یعنی مسجد و گاهی به صورت جمع یعنی مساجد. دقیق تر بیست و دو مورد خداوند کلمه مسجد را آورده است و شش مورد هم به صورت جمع مساجد آورده است.

حال وقتی که این آیات را نگاه می کنیم جایگاه بلند و با عظمت مساجد را می بینیم البته این نکته هم باید اضافه شود که در اینجا منظور فقط لفظ مسجد است واگرنه با تعابیر دیگر در تعریف و تمجید و بهره های فراوان مسجد آیات فراوانی داریم.

خداوند در قرآن اولین خانه توحیدی را یک مسجد معرفی می کند، مثلا اولین مکانی که خداوند برای عموم مردم به عنوان مکان مقدس قرار داده است که در این رابطه در سوره «بقره» می فرماید:  « إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ » .

همچنین یکی از مهمترین اهداف مساجد پرستش خدای متعال است. جالب است خداوند در سوره «جن» آیه 18 می فرماید: « وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدًا » (و مساجد ويژه خداست پس هيچ كس را با خدا مخوانيد)، در همین آیه منظور از تدعوا «عبادت» است.

 بنابراین در یک تعبیر می توان این طور گفت که مساجد یک تابلو شفاف برای حرکت در صراط مستقیم و به تعبیر دیگر مساجد کانون هدایت مردم است. اما آخرین نکته در این مقدمه اینکه وجود مقدس پیامبر مساجد را خانه های خود در زمین می داند و می فرماید: مساجد خانه های من در زمین است و همان طور که  ستاره ها برای اهل زمین باعث درخشندگی می شوند؛ مساجد برای آسمانیان نور افشانی می کنند و وسیله روشنایی برای ملائک مساجد روی زمین هستند.

نمایی از مسجد جامع دهلی نو

با این مقدمه که عنوان کردید برگردیم به موضوع اصلی خودمان یعنی مساجد هند، با توجه به سفر تبلیغی که شما به هندوستان داشتید مساجد هند را در حوزه های مختلف اعم از فراوانی، معماری، فعالیت ها  و... چگونه یافتید؟

شاید قبل از اشاره به وضعیت مساجد هند بد نباشد جامعه مسلمان هند را از نظر جمعیت بررسی کنیم. اگر به صورت آماری بخواهیم بگوییم جمعیت جهان بیش از هفت میلیارد است که از این تعداد دومین کشور به لحاظ جمعیت هند قرار دارد. اکنون جمعیت هند طبق آمار بیش از یک میلیارد و دویست و هفتاد و اندی نفر است. از این تعداد بیش از دویست میلیون مسلمان هستند و جالب است که از این تعداد چهل میلیون شیعه در شبه قاره هند داریم . هند از نظر جمعیت مسلمانان بعد از اندونزی و پاکستان بیشترین جمعیت را دارد.

اما در مورد فعالیت های این مسلمانان در مساجد باید بگویم که در بعضی از موسم های عبادی در سال مسلمین بیشترین حضور را در مساجد دارند و اشتیاق دارند که کارهایشان را در مساجد انجام دهند، طبق آمار هفتصد هزار مسجد در هند داریم که در سطح کشور هند هستند، در دهلی، لاکنو مساجد متعددی را می بینیم اما مساله این است که 80 درصد این مساجد قدیمی و مستهلک هستند لذا به چشم دیدم که در ماه رمضان که سیل جمعیت مشتاق به درک فیض نماز جماعت و قرائت قرآن می خواهند به مسجد بیایند به علت فضای کوچک مجبور بودند که نماز خود را در خیابان با اتصال به مسجد بخوانند.

تقریبا همه مساجد هند حمایت چندانی از سوی دولت و حکومت نمی شوند و با کمک های مردمی آن هم کمک های مسلمانان می چرخند. تعدادی از مسملین متمول هستند اما اکثر حاضرین در مسجد از مردم عادی به شمار می آیند.  از سوی دیگر یکی از معضلات جامعه هند وجود احزاب و گروه ها و ادیان مختلف است که گاهی در انجام مراسمات مذهبی شان با مسلمین دچار مشکل می شوند و برخی مراسم های آنان با مراسم مسلمین همزمان می شود.

اما این یک بعد ماجرا است، مساله دیگر نوع برخورد نامناسبی که بعضا با برخی مسلمانان می شود، برای مثال هندوها در بسیاری از مساجد حتی مانع می شوند که صدای اذان در  فضا بپیچد و می گویند صدای اذان و قرآن نباید شنیده شود، بلندگو را حق ندارید در فضای بیرون مسجد بگذارید.

من زمانی که در دهلی نو بودم شاهد تلاش شبانه روزی نمایندگی ولی  فقیه در دهلی نو حجت السلام «مهدوی پور» بودم . ما به اتفاق ایشان در مسجد جامع شهر دهلی برای نماز جمعه رفتیم و امام جمعه استقبال خوبی داشت و قبل از خطبه ها در اتاق خودش پذیرای ما بود و جالب بود که مردم با ما چند نفر که معمم بودیم رفتار بسیار خوبی داشتند و اهل سنت حاضر نیز بسیار به گرمی برخورد کردند که نشان می داد هنوز آن حالت معنوی در میان مردم و مسلمین جهان وجود دارد و هنوز هم هستند کسانی که تحت سم پاشی های وهابیت قرار نگرفته اند.

به بیان دیگر ما در مسجد دهلی ما در چنان امنیتی بودیم که گویی می خواستیم در مساجد شیعه نماز بخوانیم، مردم بسیار احترام می گذاشتند، حجت الاسلام مهدوی پور قبل از خطبه های  نماز جمعه  سخرنانی کردند و مردم گوش می دادند . شرایط به گونه ای بود که احساس می کردیم در مساجد ایران هستیم.

در دهلی نو وضعیت مساجد با توجه به جمعیت چگونه است؟

در دهلی نو که پایتخت هندوستان است هزار و هشتصد مسجد داریم. با این حال با توجه به جمعیت مسلمانان نیاز به ساخت مساجد بیشتر است و اکثر این مساجد بناهای قدیمی هستند اما علاقه مندان به اسلام و مسلمانان در تلاش هستند که در محله های مسلمان نشین بتوانند ترتیبی دهند و مساجدی ساخته شود. جالب است بدانید که در جریان ساخت بناهای این مسجد حتی بوداییان و بعضا هندوها هم کمک کرده اند.

در این مورد حجت الاسلام مهدوی پور خاطره ای را عنوان می کردند و می گفتند در جلسه متمولان و ذی نفوذان یکی از ایالت های هند حضور داشتند و در مورد مسجد و تاثیر آن در فرهنگ جامعه صحبت کردند. در این بین یکی از بوداییان پیراهن بلندش را جمع کرد و تک به تک از حضار برای ساخت مسجد پول جمع کرد. یعنی او بانی شد.

اما نکته ای که باز خودم در مساجد هند شاهد بودم این بود که محور یک مسجد را در هند مبلغ دینی آن مسجد  و امام جماعت تشکیل می دهد، یعنی مساجدی که یک روحانی دارد در آن مسجد دروس علوم دینی، کلاس های متعدد برقرار است و مسجد سکان دار فرهنگ آن محله است. سخنرانی های مذهبی و نمازهای پنجگانه و ادعیه ها در فضای معنوی و خالصانه انجام می شود و حتی مراسمات عقد  و ازدواج هم در مساجد انجام می شود.

نمایی از تاج محل

خوجه های هند مراسمات خود را در مسجد دارند و همه شرکت می کنند و هم مسجد آذین بندی می شود و هم اینکه افراد مرتبا در مراسم شرکت می کنند. من خود شاهد یکی از این مراسم عقد ازدواج بودم، امام جماعت قبل از اجرای خطبه عقد سخنرانی می کند و بسیار هم تاثیر گذار است.

جمهوری اسلامی ایران در حوزه های مختلف اعم از مشاوره های متعدد به مسلمین هند فعالیت های متعددی دارند و علاوه بر برگزاری مراسم های مختلف دینی قاریان برجسته ایرانی نیز در هند حضور می یابند.

مسجد جامع دهلی نو

اما نکته دیگری که در این مجال مایل ام در مورد مساجد هند اشاره کنم وضعیت معماری مساجد هند است که بسیار در جذب گردشگران نیز موثر بوده است برای مثل تاج محل که بنایی خیره کننده و زیبا دارد و از مهمترین جاذبه های گردشگری هند محسوب می شود.  این بنا که در سمت غرب آن مسجدی دارای سه گنبد دیده می شود حاصل هنر معماران و مهندسان عمدتا ایرانی است و بسیار زیبا و جالب است.