کتاب درمانی نیاز جامعه امروز ماست

به گزارش خبرگزاری شبستان از سنندج، کامل گلباغی، مسئول دبیرخانه کانونهای فرهنگی و هنری مساجد کردستان در مقاله ای با عنوان کتاب درمانی به وضعیت کتاب و کتابخوانی در استان پرداخته که مشروع این مقاله در ادامه می آید.

جز صراحی و کتابم نبود یار و ندیم                       تا حریفان دغا را به جهان کم بینم (حافظ)

عاقل وا ئه لی هه رچی له هه ر که س               جیما چا که که ی له کتیوا هه س (صالحی صاحب))

هزینه های درمانی امروز بسیار بالا رفته و افراد در جستجوی بهترین درمان در حل مشکلات روحی، روانی و... می باشند.

تردیدی نیست که خواندنی های سودمند و مفید برای روان آدمی مفید است. همان طور که تغذیه ی جسم مهمترین مسایل روزمره است، مطالعه نیز ضروری است و در واقع مطالعه غذای روح است و روح انسان با مطالعه سیراب می شود و این عبارت مشهور که ( باد شاخ وبرگ درختان را تکان می دهد و کتاب اندیشه آدمی را) بسیار درست و بجاست.

کتاب ها علاوه بر سرگرمی و پرکردن اوقات فراغت در انتقال اطلاعات و دانش ها و رشد ارزش های اجتماعی و انسانی و نیز شکل گیری شخصیت موثراست و کتاب درمانی نیاز جامعه امروز ماست و...

در اسناد تاریخی ((سالن مطالعه)) را (بیمارستان روان ) گفته اند. و در قرآن کریم و انجیل مقدس هم بر قدرت شفابخش کلمات صحه گذاشته شده است و در قرون 18و19؛ کتاب درمانی به صورت گسترده در اروپا رواج داشت. و مراد از آن، روان درمانی با استفاده از فن کتاب خواندن است. شخص می تواند خودش کتابی خاص، یا بخش ویژه ای از آن کتاب را که درمانگر تجویز یا توصیه کرده بخواند.

کتاب درمانی به عنوان مکمل درمان در پزشکی و روانپزشکی بالینی برای کمک به افراد دارای مشکلات احساسی یا بیماری های روانی و حل مشکلات شخصی از راه مطالعه ی جهت دار بکار می رود.

امروزه در کشورهای پیشرفته، کتاب درمانی به وفور و به طور موثری در محیط های اجتماعی همچون بیمارستانها، مدارس، زندان ها، دارالتادیب ها، ندامتگاهها، مراکزبازپروری و مراکز مشاوره برای درمان اختلالات شایع روانی نظیر افسردگی استفاده می شود.

هدف کتاب درمانی، استفاده از فن کتاب خواندن برای راهنمایی فرد و گروه است. این راهنمایی خود، خدمات مشاوره ای، روان درمانی، رشد شخصیت بلوغ هیجانی و...  در برمی گیرد. کتاب درمانی اگرچه یک فن درونی نیست، اما بر اساس آگاهی خواننده از فرایند پویایی که در درون وی رخ می دهد پی ریزی شده است. از این فن می توان مستقلا برای امر درمان استفاده کرد، یا به عنوان یک کار کمکی، در سایر فنون روان درمانی، از آن بهره گرفت..

تاریخچه کتاب درمانی

کتاب درمانی مفهوم جدیدی نیست برکتیبه ی سردرکتابخانه باستانیی شهر تبسس در سواحل نیل نوشته شده است ((شفاخانه ی روح)). ارسطو معتقد بودکه ادبیات اثر درمانی دارد. همچنین رومیان باستان دریافته بودند که میان خواندن کتاب و درمان بوسیله دارو ارتباط وجود دارد. برتون،کتاب مقدس را به داروخانه ای تشبیه کرده است که در آن داروی هرنوع بیماری یافت می شود. ارتباط مذهب با کتاب درمانی، شاهدی دال بر قدمت حضورکتابخانه ها در مساجد و بیمارستانهاست. و اکنون بیش از 40 سال است که از زمان تدوین پایه های تئوریک (کتاب درمانی) می گذرد، و این فن می رود که اندک اندک به کمک مردمی آید که بیش از هرزمان دیگر به آرامش احتیاج دارند. و هیچ زمانی به اندازه امروز مردم افسرده و غمگین نیستند.

امتیاز کتاب درمانی بر سایر فنون درمانی

1)فراگیر بودن:

تعداد افرادی که از مشکلات مربوطه رنج می برند، بسیار زیاد است بر طبق آمارهای بین المللی، 15 درصدبالغ بین 15 تا 74 ساله که به پزشکان مراجعه می کنند علایم بارز افسردگی را نشان می دهند. 8 درصد از کل نسخه های جدید و 9 درصداز نسخه هایی که داروهایشان مجددا تجویز و تکرار می شوند به درمان افسردگی اختصاص یافته است.

علاوه بر آن بسیاری از مردم به دلیل عدم آگاهیشان و وجود موانعی از تمام ظرفیت خود برای شاد بودن استفاده نمی کنند. لذا کتاب درمانی می تواند به این گروه عظیم نیز خدمت کند.

2)کتاب درمانی فنی در خدمت فنون دیگر:

کتاب یک ابزار در خدمت روش ها و فنون دیگر می توان استفاده کرد، یکی از این روش ها، روش های شناخت درمانی است که قبلا راجع به آن بحث شده است. فنون و روش های دیگری که می توانند کتاب خواندن را درخدمت بگیرند بسیار زیادند. از جمله آنها می توان: معنی درمانی-زندگی درمانی-بازی درمانی-شعردرمانی-درمان مراجع محوری-درمان با یادگرفتن تئوری-اریکسون درمانی یاد کرد.

آنچه که مزیت کتاب درمانی را درحد قابل توجهی محدود می کند، تعداد قابل توجه بی سوادان است اما می توان برای این افراد در جلسات مشاوره، کتاب یا بخشی از آنرا خواند و آنان را کتاب درمانی کرد.

3)اقتصادی بودن:

روش های روان درمانی معمولا زمان زیادی را به خود اختصاص می دهند که بستگی به نوع بیماری و میزان مقاومت و به طورکلی چگونگی شخصیت بیمار دارد. روانکاوی 2 تا 5 سال و شاید بیشتر هم طول بکشد، در حالی که کتاب درمانی مشاوره می تواند جلسات محدود را در نظر بگیرد و در فاصله ی جلسات، کتاب یا متن خاصی را برای مطالعه توصیه کرد.

4)ارائه اطلاعات درمان محدود:

با اینکه مشاوران مجرب، در ارائه اطلاعات و راهنمایی ها، از بیان نسبتا خوبی برخوردارند، بنابراین به نظر می رسد، در یک زمان معین از طریق نوشتار، اطلاعات بیشتری می توان درباره یک موضوع خاص بدست آورد، تا از طریق گفتار و...

5)پاسخ به نیازهای زیبا شناختی:

کتاب بهترین وسیله برای انتقال بسیاری از زیبایی هاست. کیست که از آثار بزرگانی چون حافظ، سعدی، مولوی، هه ژار، هیمن و... لذت نبرد.

6)ارتباط مهرآمیز و گسترده با مردم:

در رویکرد روانکاوی، درمانگر به گذشته های بیمار، که به ناخودآگاه رفته است، می پردازد تا آن ها را به قسمت آگاه ذهن بکشاند. کتاب درمانی می تواند تا حدی در خدمت روانکاوی قرار بگیرد، این به فرد امکان می دهد تا کودکی و حال و آینده اش را با تمامی جهان پیوند بزند. انسان آگاه جدا مانده از همنوعان نیازمند یافتن پیوندهای تازه ای  است و سلامتش به همین پیوند بستگی دارد. بدون پیوندهای نیرومند عاطفی از جدایی و گم گشتگی آشکارا رنج می برد. لیکن به شیوه های گوناگون و تعیین پذیر، می تواند خود را با دیگران مربوط سازد. می تواند دیگران را دوست بدارد.

7)استفاده از افسانه ها ورمانها برای رشد شخصیت:

داستان ها  و رمان ها می توانند در رشد شخصیت افراد بویژه جوانان موثر واقع شوند.

سخنی عالمی را ویران کند     روبه صفتان را شیران کند. و...

پاله وان په نبه، سارال، ژانی گه ل، زارا، وبرخی دیگر از رمان ها و داستان های مطرح با خمیر مایه فرهنگ ملی مذهبی در استان از جمله کتاب هایی هستند که برای افسردگان غم زده درمان و برای عارفان نور قلب وبرای همه امید و نشاط آور است.

وضعیت کتاب و کتابخوانی در کردستان

وضعیت کتاب و کتابخوانی در استان متاسفانه رضایت بخش نیست. مدیرکل نهاد کتابخانه های عمومی استان اعلام کرده که 25 هزار متر مربع فضای کتابخانه ای وجود دارد که 19 هزار متر مربع از این فضا نهادی و 6 هزار متر مربع فضای مشارکتی است.

اسماعیل احمدی تصریح کرده که مطابق برنامه پیشبینی شده در سند چشم انداز توسعه کشور به ازای هر یکصد نفر هشت متر مربع فضای کتابخانه ای باید وجود داشته باشد که میزان این فضا در کشور چهار مترمربع و در استان کردستان 3/1 مترمربع است که در شان استان فرهنگی نیست.

همچنین باید 35 درصد از جمعیت استان  عضو کتابخانه های عمومی وابسته به نهاد باشند که این آمار هم اکنون 205 درصد جمعیت می باشد.

اسماعیل احمدی افزوده است: تعداد کل کتابخانه های موجود در کتابخانه های استان 679 هزار جلد است و در سندچشم انداز هم باید به ازای هر نفر از جمعیت چهار جلد کتاب در کتابخانه ها موجود باشد که این میزان در کردستان به ازای هر 2 نفر یک جلد است.

اقدامات انجام شده برای رفع این مساله:

برای گسترش کتاب و کتابخوانی باید تلاش مضاعف صورت بگیرد و به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی (کتاب باید وارد زندگی مردم شود). و برای رسیدن به این مهم لازم است که نویسندگان و پدیدآورندگان و دست اندرکاران کتاب و کتابخوانی مورد حمایت جدی قرار بگیرند. و امیداست که جزو سبد کالای خانواده ها قرار بگیرد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی علاوه بر حمایت جدی از حوزه کتاب و کتابخوانی با راه اندازی کتابخانه های کوچک و بزرگ در مساجد به دلیل وجود نیروی انسانی ماهر، پراکندگی  و موقعیت جغرافیایی مساجد و اداره امور تحت نظر روحانیت معزز اقدامات خوبی به انجام رسانده و این روند می تواند تا حدودی این نقیصه را جبران نماید.

به طوری که بیش از 413 مسجد دارای کانون و کتابخانه هستند که تعداد 430  هزار جلد کتاب، هزار و 400 قفسه، 2 هزار و 800 عدد صندلی و 700 میز مطالعه تا پایان سال 93 موجود بوده است و بر اساس سند چشم انداز توسعه باید این تعداد به 500 باب برسد.