به گزارش خبرنگار کتاب شبستان ،« سید محمدعلی جمال زاده» در سال ۱۲۷۰ شمسی در اصفهان به دنیا آمد . پدرش «سیدجمال واعظ» از خاندان بزرگ صدر بود که اصلاً تبار لبنانی داشتند و سالها قبل در زمان صفویه از جبل عامل لبنان به اصفهان کوچ کرده بودند.
جمال زاده حدود دوازده سال داشت که پدرش او را برای تحصیل به بیروت فرستاد. وی در سال ۱۹۱۰ تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به اروپا برود. سپس از راه مصر عازم فرانسه شد. در آنجا ممتازالسلطنه سفیر ایران به وی پیشنهاد کرد که برای تحصیل به لوزان سوئیس برود. سید محمدعلی تا سال ۱۹۱۱ در لوزان بود،و پس از آن به شهر دیژون در فرانسه رفت و دیپلم حقوق خود را از دانشگاه آن شهر گرفت. او در زمینه های مختلف فرهنگی یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران و قلم زنان کشور ما بوده است. و گفتنی است که جمالزاده را همراه با «صادق هدایت» و« بزرگ علوی» سه بنیانگذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی می‌دانند.
آثار «محمد علی جمال زاده»در زمینه ی تاریخ و ادبیات عبارت است از:
«گنج شایان» ،«تاریخ روابط روس با ایران»، «پندنامهٔ سعدی یا گلستان نیکبختی»، «قصه قصه‌ها »، «بانگ نای»،«فرهنگ لغات عوامانه »،«طریقهٔ نویسندگی و داستان‌سرایی» ،«سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی»، «اندک آشنایی با حافظ».
داستان‌ها:
«یکی بود، یکی نبود »،«عمو حسینعلی »، «سر و ته یه کرباس »، «دارالمجانین »،«زمین، ارباب، دهقان»،«صندوقچه اسرار»، «تلخ و شیرین »، «شاهکار»، «فارسی شکر است»
«راه‌آب‌نامه»،«قصه‌های کوتاه برای بچه‌های ریش‌دار»، «قصهٔ ما به سر رسید»، «قلتشن دیوان»
«صحرای محشر»، «هزار پیشه »، «معصومه شیرازی » ،«هفت کشور»، «قصه‌های کوتاه قنبرعلی »، «کهنه و نو»، «یاد و یاد بود» ، «قیصرو ایلچی کالیگولا اطورروم» ،«غیر از خدا هیچ‌کس نبود » ، «شورآباد »، «خاک و آدم» ، «آسمان و ریسمان » ،«مرکب محو »
جمال زاده در زمینه ی ترجمه به نسبت سایر زمینه ها کار کمتری انجام داد. برخی از ترجمه های مهم او عبارت اند از: «داستانهای برگزیده از چند نویسنده» ،«قهوه‌خانه سورات یا جنگ هفتاد ودو ملت (برناردن دوسن پیر)»، «ویلهلم تل (شیللر)»، «داستان بشر (هندریک وان لون)»، «دون کارلوس (شیللر)»، «خسیس (مولیر)».
مجموعه ی داستان « یکی بود یکی نبود»
«یکی بود یکی نبود، اولین و مهم ترین مجموعه ی داستانی جمال زاده است . این کتاب شامل شش داستان است که عبارت اند از : «فارسی شکر است» ، «درد دل ملا قربانعلی »، «دوستی خاله خرسه»، «رجل سیاسی»، «بیله دیگ بیله چغندر» و «ویلان الدوله» که از میان آنها سه داستان اول اهمیت بیشتری دارند . این مجموعه همچنین نخستین مجموعه داستان کوتاه فارسی است و در دیباچه این اثر جمال زاده نخست به علت عقب ماندگی ادبی ایران اشاره می کند آنگاه نکاتی را در باب رمان و فواید تبلیغی و تعلیمی آن روشن می سازد.»
«راه آب نامه»
«راه آب نامه یکی از آثار جذاب و خواندنی جمالزاده است. در این کتاب جمالزده با بیان داستانی ساده به بررسی روحیه و خلقیات ایرانیان پرداخته و با قلم طنز پرداز و لحن نمکین خود اثری به یاد ماندی برجای گذاشته است. بکارگیری اصطلاحات عامیانه و بهره گیری از زبان رایج و شیرین مردم از مشخصه های این کتاب است و خواننده را با سبک نوشتاری این هنرمند شهیر آشنا می سازد. «راه آب نامه» حکایت مردی است که از سفر فرنگ (در دوره تحصیلاتش) برای شرکت در عروسی خواهرش به ایران می‌آید. اما پس از انجام مراسم عروسی، بامشکل راه آب خانه روبه‌رو می‌شود؛ و حل این مشکل، فضای کلی داستان را در بر می‌گیرد و...»
«دارالمجانین»
«جمال زاده در این رمان به مسایل مهمی چون رابطه ی عقل و جنون و تحلیل بسیاری از بیماری های روانی می پردازد . بسیاری از اتفاقات داستان هم در قالب گفت و گوی شخصیت‌های داستان در تیمارستان می‌گذرد و البته باز هم از عنصر طنز خالی نیست.»
«گنج شایگان»
این کتاب، گزارشی از وضعیت اقتصادی ایران و به تعبیری نخستین تاریخ اقتصادی ایران در دوره‌ی قاجاری است که مشتمل بر عناوینی مانند؛«کلیات در خصوص ایران»، «تجارت ایران»،« واردات ایران»، «صادرات ایران»،« گمرک»،« راه‌های ایران»، «وسایل حمل مال التجاره از اروپا به ایران و بر عکس»، «صنعت ایران»، «اصلاحات»، «تشبثات مالیه‌ی ایران»، «بودجه‌ی دولت ایران»، «اوزان و مقادیر و مسکوکات»، «پست و تلگراف و تلفن»، و «زندگانی در تهران» می باشد.
«قلتشن دیوان»
«این داستان که در شش بخش تدوین شده حدیث ناکامی «حاج شیخ مشروطه‌خواه» در مصاف با شخصیتی به نام «قلتشن دیوان» است. حوادث داستان در اواخر دوره قاجار روی می‌دهد. «حاج شیخ» چهره محبوب داستان ، مشروطه‌خواهی شریف است که در زمانه‌ای که فرصت طلبان جای انقلابیون را گرفته‌اند و روزنامه‌های هوچی کار چرخان ماجرای سیاسی شده‌اند کنج عزلت گزیده است. بدین ترتیب«قلتشن» با بهره‌گیری از احتیاج مالی حاج شیخ ، نام نیک او را می‌آلاید در هنگامه قحطی جنگ جهانی اول شریک تجاری او می‌شود و حاجی را در احتکار کالاهای خود درگیر و بدنام می‌سازد و....»
«سر و ته یک کرباس»
«کتاب«سروته یک کرباس » داستان و سرنوشت کودکی جمالزاده است. بسیاری این اثر را خواندنی ترین اثر جمالزاده می دانند. راوی پس از ۳۵سال به اصفهان بازگشته، او اینک کنار زاینده رود نشسته و گذر شتابناک عمر را مرور می‌کند .و هنگام توصیف زندگی پدر خود روحانی مشروطه خواهی بود وضع سیاسی ـ اجتماعی ایران در دوره مشروطه را شرح می‌دهد و.. »
«قصه های کوتاه برای بچه های ریش دار»
«قصه‌های کوتاه برای بچه‌های ریش‌دار» مجموعه دوازده داستان از جمالزاده است. این کتاب در سال ۱۳۵۳ منتشر شد. و داستانهای این مجموعه عبارت‌انداز: «عروسی داریم وعروسی»،« نوروز و عیدی خاله خداداد»، «قبل بر وزن دهل»، «تعصب یک‌طرفه»، «بگیرو نده»، «خیرخواهی محض»، «دلی دارد زیبا» ، «صالح و طالح»، «سقط فروش»، «پیر قوم»، «نان و دندان»، «پینه‌دوز شیراز».
«قصه ما به سر رسید»
«قصه ما به سر رسید» مجموعه ای از داستان های کوتاه جمال زاده و چند ترجمه از او است که با این عناوین به چاپ رسیده است ؛ «شیران روبه مزاج» ،«خاک حاصلخیز»، «ماجرای دهشتناک قلعه» « صیغه و عقدی»، « بارگاه شاهانه» و ترجمه هایی از زبان های دیگر . در هر یک از داستان های این مجموعه نویسنده تصویری هجوآمیز از شیوه تفکر و زندگی گروه های مختلف سنتی عرضه می کند. مصیبت شعر دیمی ، ملای شاعر، خیاط شاعر و حامی شاعر نمونه ای از داستان های این مجموعه هستند که با نگاهی به تفکر و زندگی جامعه سنتی ایران به رشته تحریر در آمده اند . در انتهای کتاب زندگی نیز احوال و آثار محمد علی جمالزاده به قلم ایرج افشار و نیز فهرست اهم مقالات جمالزاده در زمینه تحقیقات ایرانی و چند نوشته کوتاه دیگر به چاپ رسیده است .
« هفت کشور»
کتاب «هفت کشور» ترجمه محمد علی جمال زاده شامل برگزیده قصه و حکایاتی است که هر کدام در جايي و در زماني و اغلب به فاصله هاي زماني و مكاني بسيار به فارسي ترجمه شده است. که عبارت اند از :
«راز حقیقت از آناتول فرانس » ،«یک نفر آدم چه قدر خاک لازم دارد از تولستوی » ، «قصه ی رجبعلی از آناتول فرانس» ، «قهوه خانه شهر سورات از دوسن پیر » ، «زندانی ، از مارو » ، «آکل و ماکول از چخوف » ، «آخرین درس از آلفونس دوده ».
« آسمان و ریسمان»
«این کتاب از مجموعه داستانهای کوتاه محمدعلی جمالزاده است که در سال ۱۳۴۰ به رشته تحریر درآمده است. و مشتمل بر ۱۵ داستان کوتاه و ۵ داستان ترجمه شده حول مضامین انتقادی درباره جامعه، سیاست، فرهنگ و .. است. این کتاب زندگی جامعه ایرانی در دهه ۴۰ را به تصویر کشیده است و موضوع کلی داستان ها زندگی روزمره مردم است . در هر داستان مفهومی بسیار بلیغ و زیبا نهفته است . داستان ها در عین سادگی آنچنان پند هایی به آدمی ی دهند که شاید سال ها سفر به آدمی نیاموزد .نثر داستان ها نیز بسیار ساده و گاه عامیانه و خودمانی است . و اصطلاحات عامیانه در جای جای داستان به چشم می خورد»
گفتنی است که جمالزاده بیشتر عمر خود را در خارج از ایران سپری کرد. اما می‌توان گفت که تمام تحقیقاتش درباره ایران، زبان فارسی و گسترده کردن دانش ایرانیان بود. و سر انجام این نویسنده ی پرکار و پدر داستان کوتاه فارسی در روز هفدهم آبان ۱۳۷۶ در شهر ژنو در کنار دریاچه لمان درگذشت.
نظر شما