به گزارش خبرنگار کتاب شبستان، «از فردوسی تا شاملو» عنوان اثری از پژوهشگر نام آشنای ادب فارسی دکتر محمد بقایی ماکان است که تاکنون آثار بسیاری از وی درعرصه های مختلف ترجمه و تحقیق منتشر شده است واو دستی توانمند و نامی آشنا در حوزه اقبال پژوهی دارد. این کتاب در واقع تحلیل نویسنده از شاعرانی چون «فردوسی»،«خیام»،«منوچهری»،« سنایی»،«عطار»،«سعدی»،«اقبال لاهوری» وچند شاعر دیگر است که با نگاهی ژرف نگرانه به آنها پرداخته است و به نکاتی در آثار این شاعران توجه کرده که شاید دیگران از دیدن چنین نکاتی عاجز هستند.
قلم نویسنده در این اثر به مانند دیگر آثارش ساده و روان است و خواننده از خواندن جمله های روان آن به هیچ وجه احساس خستگی نمی کند. بقایی ماکان در مقدمه ای که در پشت جلد این کتاب آمده ونشانگر دیدگاه نویسنده درباره علت پرداختن به چنین تالیفی نوشته است، چنین می نویسد:«شعر فارسی همانند دریایی بی‌کرانه از هر منظری جلوه‌ای چشم‌گیرودلنواز دارد. زیبایی امواج این بحر همیشه خروشان پیوسته زبان‌زد اهل نظر بوده و ستایندگان بزرگی از میان شاخص‌ترین شخصیت‌های ادبی جهان داشته است. برخی از چهره‌های این عرصه چنان در عالم شهره‌اند که نام‌شان یادآور نام ایران است. به عنوان نمونه در میان شاعران کهن می‌توان از خیام نام برد و از معاصران به شاملو اشاره داشت که از چنین منزلتی برخوردارند.
جمعی از شاعران ایرانی به دلیل ابعاد گسترده اندیشه شان و همچنین آثاری که از خود بر جای گذاشته اند در شمار اختران پرفروغ آسمان ادب فارسی محسوب می شوند که ذکر جمیلشان به مناسبت های مختلف بر قلم ها و زبان ها ها روان است. اینان را می توان به منشوری تشبیه کرد که دارای انوارمختلف هستند و ازهر چشم اندازی که دیده شوند جلوه ای دیدینی دارند. از متقدمان می توان از فردوسی و خیام و سنایی و عطار و نظامی و سعدی و حافظ و مولوی نام برد و از متاخران از اقبال و بهار و نیما و اخوان و سپهری و شاملو. که در این دفتر از منظری متفاوت و تازه به آنها نگریسته شده است.»
همچنین نویسنده در این دفتر برخی از مضامین و ترکیبات و مفردات شعر سنایی را با شاعران نوپرداز مقایسه کرده است . چنانکه فریدالدین عطار ازمنظر غرب شناسی مورد توجه قرار گرفته و در بحث از مولوی دیدگاههای استعلایی او را بررسی کرده است، سروده های سپهری از لحاظ تاملات فلسفی و عرفانی نقد شده است و درخصوص شاملو از نگرش وی به مفاهیم مجرد و مابعد طبیعی سخن به میان آمده است و موارد دیگری از این دست که در مجموعبه نظر می رسد برای خوانندگان علاقه مند به شعر و پژوهندگان این عرصه تازگی داشته باشند.
نویسنده دراین اثراساس کار را بر جغرافیای کنونی ایران امروز بنا ننهاده است.زیرا بر این باور است که گستره زبان فارسی در مرزهای واقعی خودش بسیار بیش از این است. بنابراین این نکته را ضروری می بیند که در این دفترفصلی نیز به علامه اقبال اختصاص داده اند که خود نویسنده دستی توانا در این عرصه دارد و تا کنون آثار بی مانندی در حوزه اقبال پژوهی به نگارش در آورده است و در این اثر نیز بر این باور است که بی گمان از زمان حافظ تا کنون کسی به توانایی علامه اقبال در سبک کهن شعر فارسی سر بر نیاورده است و از این گذشته هیچ شاعر فارسی زبانی همانند او اندیشه های ناب فلسفی – از آن دست که دموکریتوس آن ها را با اقلیم پارس هم برابر نمی کرد – نپرداخته است.
اما در این اثر که دکتر بقایی در تالیف آن دقت و باریک بینی خاصی هم به خرج داده است جای لسان الغیب ادب پارسی خالی است که آن نیز نه به دلیل این است که نویسنده معتقد است حافظ را باید از منظری دیگربررسی کرد. دکتر بقایی ماکان در این باره در پیشگفتار این اثر می نویسد :«در این دفتر جای دو سه تن از جمله حافظ خالی است ،ولی این فقدان نه از آن روست که نگین انگشتری شعر فارسی فراموش شده باشد – آن هم شاعری که گوته یکی از چند غول تاریخ بشری آرزو داشت کوچک ترین شاگرد مکتب وی باشد . حذف فصل مربوط به خواجه بزرگ ادب فارسی در واقع به پیروی از آموزه ی حکیمانه ای بود که در آن توصیه می شود «سری که درد نمی کند دستمال چه ضروذ» زیرا آنچه در باب لسان الغیب از منظر دیگر نگاشته شده بود و از آغاز تا به آخر در باب آن تلخ وش بود که زاهد آن را «ام الخبائث» می خواند و از آب آتشناک هم روشن تر بود که دامنگیر خواهد شد و احتمالا – نه احتمالا ،حتما- در کار انتشار کتاب مشکل اساسی ایجاد خواهد کرد...»
انتشارات اقبال کتاب «از فردوسی تا شاملو» را منتشر کرده و این کتاب در مدت کوتاهی به چاپ دوم نیز رسیده است.
نظر شما