نگاهی به آئین های ویژه محرم در مازندران

خبرگزاری شبستان - مازندران

هر مراسم و آئینی برای خود، نیاز به وسایل و ابزاری برای آغاز و ادامه و پایان دارد که  عزای سید و سالار شهیدان آقا امام حسین(علیه السلام) و 72 تن از یاران آن حضرت از این قاعده مستثنی نیست.

این آئین ها در استان های مختلف کشور، متفاوت هستند اما هدف تمام آنها، نشاندن عشق و ارادت به ائمه هدی(علیهم السلام) است تا گوشه ای از دلبستگی به آن بزرگواران، بازگو شود.

برخی از آداب و رسوم از سابقه طولانی تری برخوردار هستند و در این میان مردم مازندران، دیار علویان نیز با برپائی این آئین ها، بر برگزاری سنتی عزاداری ماه محرم بدور از بدعت تاکید دارند و نگاهی هر چند کوتاه اما با اهداف متعالی، ما را به پاکی و صفای اینگونه عزاداری ها، بیشتر آشنا می کند.

آئین تشت گذاری:

آئین تشت گذاری هر چند از آئین های آذری زبان ها به شمار می آید اما با توجه به پراکنده بودن آنها در سراسر ایران به ویژه شهرستان قائم شهر استان مازندران با داشتن نُه مسجد و حسینیه آذري زبان، هر ساله با شکوه خاص در این شهرستان برگزار می شود.

در آخرین جمعه ماه ذی الحجه و در آستانه ماه محرم، عزاداران ابا عبدالله الحسین(علیه السلام) و یاران آن حضرت با برگزاری آئین تشت گذاری با قدمت 400 ساله، به یاد سقای کربلا حضرت ابوالفضل (علیه السلام) و حضرت حر(علیه السلام)، تشت را در مراسم ویژه ای پر از آب کرده و به اقامه عزا می پردازند.

آذری زبان ها و حتی غیر آذری زبان ها، به یاد تشنگان کربلا به سر و سینه می زنند و پرچم سوگواری را در مسجد، به اهتزاز درمي آورند و آب تشت را به عزاداران سیه پوش، می دهند که به مرادهای خود برسند و بیمارها، شفا یابند و بعد از آن، تشت را در میان ارادتمندان، می گردانند تا هر فردی به اندازه توان مالی و نذر خود، پولی را اهداء کند.

قلک شکنی:

قلک شکنی نیز یکی دیگر از آئین های به جا مانده از گذشتگان است که با شکوه ویژه ای در بربری محله و امامزاده حمزه شهرستان قائم شهر واقع در خیابان آیت الله صالحی مازندرانی(رحمت الله علیه) و همچنین در کانون فرهنگی و هنری میعاد شهرستان سوادکوه شمالی و ... صورت می گیرد.

در این آئین، پول هایی که طی یک سال از محرم سال گذشته تا محرم امسال در قلک، جمع آوری شده معمولا بر پارچه سبزی با بازکردن قلک ها، پهن می شود و پول ها برای برپائی عزاداری امام سوم شيعيان حضرت امام حسین(علیه السلام) و یاران آن بزرگوار، خرج می شود.

نخل گردانی:

یکی از سه مراسم برتر آئینی کشور، آئین  نخل گردانی است که در روستای نوا شهرستان آمل استان مازندران با قدمت طولانی برگزار می شود.

به دور نخل که پوششی مشکی دارد و پارچه های دخیلی که توسط نیازمندان برای گرفتن  حاجت بسته شده است، به چشم می خورد تا اینگونه عشق دیار علویان به قافله سالار دشت کربلا، نشان داده شود.

کرب زنی:

آئین کرب زنی که قدمت طولانی دارد با دو قطعه کوچک چوبی که در کف دستان عزاداران قرار می‌گیرد، برگزار می شود.

در این آئین، کرب ها با خواندن اشعار مداحان خاندان عصمت و  طهارت(علیهم السلام) به صورت دو ضرب، سه ضرب و هفت ضرب و چند ضرب به هم کوبیده می‌شود تا این آئین دیرینه به نسل های آینده نیز انتقال یابد.

تعزیه خوانی:

قدمت طولانی تعزیه در ماه محرم که نمایش ایرانی محسوب می شود در مازندران، سابقه بسیاری دارد که  گروه تعزیه روستای اتو در شهرستان سوادکوه، نمونه ای از این گروه ها، است.

نمایش تعزیه، مصائبی که برای اهل بیت عصمت و طهارت(عليهم السلام)، اتفاق افتاده را با زبان شعر، توسط شبیه خوانان، بازگو می کند که این مراسم، چندین سال در کانون فرهنگی و هنری حجتیه صبوری شهرستان قائم شهر واقع در خیابان کارگر، برپا می شود.

قوم بنی‌اسد:

تاریخ گواه خوبی است که پند و عبرتی برای تمام بشریت و چراغ راهنمایی برای زندگی در تاریکی ها، باشد.

زنان بنی اسد بعد از واقعه عاشورا، با ابراز پشیمانی از شرکت نکردن در آن واقعه برای دفن پیکرهای پاک شهدای کربلا، آمدند که تشکیل قوم بنی اسد در شهرستان آمل، این روایت تاریخ را به تصویر می کشد.

سقاتالار:

برگزاری عزاداری حسینی نیاز به مکانی دارد که در استان مازندران، سقاتالارها یا همان سقانفارها، در کنار حسینیه ها تداعی کننده نقش سقای کربلا حضرت ابوالفضل (عليه السلام) است  به همین دلیل زمین سقانفارها در هر منطقه ای موقوفه آن حضرت است و به ابوالفضلي شهرت دارند.

بخش عمده‌ای از عزاداری‌ها در سقاتالارها انجام می‌شده که معماری آن، قدیمی و مختص این دیار است که سقاتالار انامرز جويبار، كيجا تكيه بابل و آهنگر كلاي قائم‌شهر نمونه اي از اين ميراث مانا، به شمار می آید.

گزارش: معصومه علیزاده