مصطفی آجرلو معاون خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) درباره سناریوهای عملیات روانی که در بحث فاجعه منا برای سوء استفاده از افکار عمومی شکل گرفت، به خبرنگار فرهنگی شبستان گفت: بعد از حادثه غم انگیز منا و انتشار نخستین اخبار درباره آن، شاهد چهار سناریوی عملیات روانی برای انحراف و سوء استفاده از افکار مردم بودیم که از طریقِ شبکه های اجتماعی خصوصاً تلگرام صورت گرفت.
این فعال رسانه ای با بیان اینکه پیام هایی که در فضای مجازی منتشر شد عموماً در نبود اطلاع رسانی و خلع خبر صورت گرفت و عده ای قصد داشتند با سوء استفاده از احساسات مردم در واکنش به از دست دادن حجاج هموطن منافع خود را دنبال کنند، مطرح کرد: اولین سناریو، بحث تشدید اختلاف میان ایرانی و عرب بود و برای این موضوع از نمادها، روایت های تاریخی و سوابق ناسیونالیستی و حتی سخنان بزرگان استفاده کردند، در حالیکه هدف نهایی آنها تخریب و تحریم حج بود نه صرف برانگیختن حس ملی گرایانه ایرانی ها.
وی با اشاره به اینکه این جریان به بحث اختلاف ایرانی و اعراب دامن می زد درحالیکه موضوع اختلاف ما به بی کفایتی آل سعود بر می گردد و نه حتی مردم عربستان، اضافه کرد: دومین سناریو که خیلی جدی هم دنبال می شد، تشدید اختلاف بین شیعه و سنی بود. در واقع افرادی که از پیش آمد این فاجعه سوء استفاده می کردند به نوعی مسئله حج و راهپیمایی اربعین را مقابل هم قرار می دادند که مثلاً در اربعین بیست میلیون زائر بی آنکه مشکلی رخ دهد به زیارت پرداختند، اما در منا با جمعیت بسیار کمتری این فاجعه رخ داد. البته هدف این گروه تبلیغ شیعه و راهپیمایی اربعین نبود و با ایجاد اختلاف بدون اهداف خود بودند.
آجرلو افزود: مسئله سوم که در رسانه های عربستان شکل گرفت و حتی متاسفانه در داخل هم تا حدی به آن پرداخته شد، معرفی ایران به عنوان عامل اصلی حادثه بود. آل سعود در روزنامه های خود نظیر «الشرق الاوسط» و «الجریده» و سایر رسانه ها نظیر شبکه «العربیه» به طرح شایعات مختلف پرداخت که از جمله آن انتشار مطلب دروغین به نقل از یک فعال رسانه ای عربستانی بود که گفته بود: «ایرانی ها با در دست گرفتن پرچم ایران، شروع به شعار دادن کردند و همراهی عده ای با آنها منجر به حادثه شد» در حالیکه هیچ سندی برای این ادعا نداشتند که اگر عکس و فیلمی وجود داشت، قطعاً عربستان آن را به رخ می کشید.
وی با یادآوری اینکه به دلیل عدم مستندات کافی این سناریوها به نتیجه نرسید اما در شبکه های مجازی شبهه ایجاد کرد، مسئله چهارم را سرگرم سازی دانست و افزود: سناریوی چهارم سرگرم سازی و منحرف کردن اذهان عمومی از واقعیات بود که از فاجعه پیش آمده، غفلت شود. در این سناریو متون یا کتاب هایی که درباره نشانه های آخر زمان و یا حتی پیشگویی های مختلف بود منتشر می شد که فرصت تامل درباره ابعاد واقعی حادثه از مخاطبان گرفته شود.
این کارشناس امور رسانه ای اذعان داشت: اتفاقات دیگری هم در کنار این 4 سناریو رخ داد که از جمله آن می توان به تلاش برای متهم کردن مسئولان نظام در جهت بهره برداری های سیاسی اشاره کرد که از طریقِ نشر مصاحبه های نامربوط و دروغی صورت گرفت.
وی با بیان اینکه آنچه که می توان از این ماجرا آموخت اهمیت بحث مدیریت بحران در اطلاع رسانی است، افزود: از آنجا که پیام های غیر واقعی هدف دار از سوی عده ای معدودی تولید و بعدها توسط عده کثیری کپی و باز نشر می شوند، بحث مدیریت بحران در اطلاع رسانی و همینطور مدیریت پیام های در گردش فضای مجازی حائز اهمیت است که در صورت وقوع اتفاقات دیگر در آینده بدانیم که چگونه می توان از سوء استفاده های احتمالی جلوگیری کرد.
مصطفی آجرلو که سابقه فعالیت در حوزه ارتباطات خبری و اعزام خبرنگاران به حج را دارد، مطرح کرد: مسئله مهم دیگر که نقش زیادی در شکل گیری اخبار غیر موثق مربوط به حادثه اخیر داشت، موضوع عدم حضور خبرنگاران بود. تجربه نشان می دهد وقتی بحرانی شکل می گیرد بهترین عمل انتشار اخبار از محلِ وقوع بحران است که متاسفانه کاهش سهمیه حجاج به نوعی از سهمیه خبرنگاران جبران شده و عدم حضور پر رنگ خبرنگاران در منطقه به بروز شایعات کمک کرد.
معاون خبرگزاری ایکنا در پایان یادآور شد: خبرنگاران در حج می توانند نقشی مثل نیروهای امدادی هلال احمر داشته باشند و علاوه بر پوشش مراسم حج در مواقع عادی، در صورت بروز بحران پوشش مناسبی بدهند. به نظرم جا دارد که در مسئله کاهش سهمیه خبرنگاران و عدم تشکیل ستاد خبری تجدید نظر شود.
نظر شما