خراسان شمالی، سرزمین جاذبه های طبیعی و تاریخی 

خبرگزاری شبستان  _خراسان شمالی؛ استان خراسان شمالی با وسعتی بالغ بر 28 هزار و 179 کیلومتر مربع، ۱/۷ درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می دهد که از شمال به کشور ترکمنستان، جنوب و شرق به استان خراسان رضوی و از غرب به استانهای گلستان و سمنان محدود می شود.  این استان با سکونت قومیتهای مختلف کرد، کرمانج، فارس، تات، ترک، ترکمن  اقلیتهای بلوچ، عرب، لر، بربر، برند استان را با عنوان و شعار سرزمین گنجینه فرهنگ ها در کشور معروف کرده است.

بر اساس مستندات و شواهد حاصل از بررسیهای باستان شناسی پیشینه تاریخ استان، دست کم به دوران نوسنگی حدود هشت هزار سال قبل می رسد .در ادوار مختلف منطقه مورد نظر همواره به عنوان یکی از مهمترین بخشهای تابع حکومت قلمداد می شده و در دوره هخامنشی شاهنشاهی به عنوان ساتراپی پارت نقش مهم در تبادلات سیاسی، امپراطوری داشته است. پراکندگی محوطه های مربوط به دوره های اشکانی، ساسانی، و دوره های متفاوت استانی و عبور بخش مهمی از جاده ابریشم از این خطه اهمیت استراتژیک و شکوفایی مراکز جمعیت را هویدا می کند.

مرکز این استان شهرستان بجنورد است که  بخش های مرکزی و شمالی استان خراسان شمالی را به خود اختصاص داده و از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق به شهرستان شیروان، از غرب به شهرستان مانه و سملقان و از جنوب به شهرستان های اسفراین و جاجرم محدود مي شود. 

از جمله مکان های تفریحی این استان، می توان مکان های زیر را نام برد:

پارک تفریحی باباامان:

این پارک جنگلی زیبا از تفرجگاه های مهم شهرستان بجنورد است که به عنوان یکی از مناطق برگزیده نمونه ملی گردشگری معرفی شده است که در مسیر جاده اصلی بجنورد به شهر قرار دارد، پارک زیبای باباامان با داشتن امکانات پذیرایی و اقامتی برای گردشگران، هرساله پذیرایی مسافران و جمع کثیری از زائران حرم مطهر رضوی است. در مجموعه تفريحي بابا امان بيش از 400 هزار اصله درخت از قبيل چنار بعضا 400 ساله به همراه درختاني شامل زبان گنجشك، اقاقيا، زالزالك، زرد آلو و بيد، قرار دارد.

پارک تفریحی بش قارداش:

این منطقه نمونه ملی گردشگری که در 6 کیلومتری جنوب بجنورد قرار گرفته است به پارک بش قارداش شهرت دارد. در این پارک زیبا، مقبره ای به چشم می خورد که مربوط به سردار مفخم، حاکم بجنورد است این منطقه تاریخی، تفریحی با وجود چشمه های آب معدنی که دارای خواص درمانی و طبیعتی زیباست، همواره تعداد کثیری از علاقمندان را به خود جلب می کند.

آیینه خانه مفخم:

آيينه خانۀ مفخم یکی از یادمانهای برجستۀ دورۀ قاجار است که بدستور سردار مفخم بنا شده. آیینه خانه در ابتدا ساختمان دیوانی قلمداد می شده و برای انجام ديدارهاي رسمي سردار مفخم با رجال سياسي دورۀ قاجار مورد استفاده قرار مي گرفته است. این ساختمان دو طبقه است و یکی از اتاق های آن تالاری است سراسر آیینه کاری شده که نام بنا را از آن برگرفته اند. نمای شمالی این بنا با چهار منارۀ بلند و طرح های زیبای کاشیکاری شده آراسته شده است. امروز بنای آیینه خانه به موزه تاریخی- فرهنگی بجنورد تبدیل شده است. این بنا همزمان با عصر ناصری در داخل باغ بزرگی به نام دلگشا ساخته شد. پلان این بنا مستطیل شکل بوده و در دوطبقه با تزئینات خارجی و داخلی ساخته شد. در طبقه دوم بنا اتاق آیینه کاری شده ای وجود دارد که نام خود را به کل بنا بخشیده است و امروز به عنوان موزه مردم شناسی مورد استفاده قرار می گیرد.

عمارت مفخم:

عمارت مفخم بزرگترين و شاخص ترين اثر تاريخي دروۀ قاجار در استان خراسان شمالی است که در اوایل دهۀ 1300 هجری قمری بدستور يار محمدخان شادلو معروف به سردار مفخم، حاکم منطقه شمال خراسان، به عنوان محل سکونت وی و خانواده اش ساخته شده است. اين بنای مجلل 34 اتاق با دو تالار بزرگ دارد. نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است که سراسر آن به زیباترین وجهی با انواع فنون كاشيكاري معرق، معقلي، هفت رنگ و با طرح ها و نقوش انساني، حيواني، اسليمي، ختايي و هندسي زینت یافته است.

حسينيه جاجرمي ها:

اين بنا در سال 1325 هـ . ق توسط غلامرضا بنا، استادکار يزدي ساخته شده و از یادمانهای دورۀ قاجار در شهر بجنورد قلمداد مي شود. طرح کلی پلان بنا به صورت مربع است و حدود 600 متر مربع مساحت دارد. سقف هشتي بنا در قسمت ورودي و تمام حجره ها با قوس كليل پوشش يافته و بخش هاي مختلف آن با آرايه هاي معماري از قبيل آجركاري گچبري، مقرنس كاري و كتيبه هايی تزئين شده است. این بنا دو طبقه است و مراسم مذهبی اغلب در طبقه دوم انجام می شده است.

مقبـره شهدا:

مقبره شهدا نمونۀ برجسته ای از آثار معماری دوره  پهلوی اول در بجنورد است که در مرکز باغی ساخته شده است. این بنای یادبود، مدفن تعدادی از افسران رضا شاه است که در واقعه سرکوب شورش لهاك خان كه در سال 1304 در منطقه علم سركشي برافراشته بود جان خود را از دست دادند. پلان مقبره شهدا متشکل از یک چهار ضلعی گنبد دار است که در هر گوشه  آن مناره  کوچکی وجود دارد و بدنه  آن با آجرهای تراشدار تزیین شده است. این بنا با الهام از معماری قرون اولیه اسلام ساخته شده است.

آرامگاه امامزاده سلطان سيد عباس(معصوم زاده):

آرامگاه امامزاده سلطان سيد عباس که به معصوم زاده شهرت یافته در جنوب شهر بجنورد قرار گرفته و به دلیل نوسازی های مکرر، تاریخ ساخت آن دقیقاً معلوم نیست. اين بقعه مدفن امامزاده سلطان سيد عباس، فرزند امام موسي كاظم(ع) است كه در دورۀ حكومت عباسی از مدينه وارد خراسان شده و در اواخر سدۀ دوم هجري وفات يافته است.

بدليل دسترسي آسان و قرار گرفتن گلزار شهدا و گورستان قديمي اين شهر در اطراف آن بيشترين زائر را دارد كه بارگاه آن بر فراز تپه هاي باستاني در جنوب شهر بجنورد قرار دارد و گنبد فيروزه اي آن با آيات قرآن مزين شده است كه طرح تبديل آن به مجموعه فرهنگي، شامل كتابخانه، سالن اجتماعات، موزه، مركز فروش صنايع دستي و زائر سرا در دست اجرا است که در دوره حکومت بنی عباس از مدینه وارد خراسان شد و در اواسط سده دوم هجری وفات یافته است.

آبشـار حميد:

روستاي حميد در 7 كيلومتري شرق بجنورد واقع شده است. در جنوب روستا، دره تنگ با صخره هاي عظيم قرار دارد و در انتهاي دره  به فاصله حدود 2 كيلومتر از روستاي حميد آبشاري به ارتفاع 25 متر ديده مي شود. آب آبشار از روستاي آبچور سرچشمه می گیرد. روستا و آبشار حميد همواره به عنوان مکانی تفریحی مورد توجه ورزشكاران كوهنورد و خانواده ها بوده است.

دره بـازخانه:

يكي از آبادترين و زيباترين دره هاي اطراف بجنورد دره بازخانه است كه از روستاي درصوفيان واقع در جنوب شرقي بجنورد آغاز مي شود. چشمه هاي متعدد آب و باغ هاي ميوه و درختان گردو از مشخصات اصلي اين مسير است.

مسجد جامع استاد:

مسجد جامع استاد از آثار مذهبی-تاریخی شهرستان فاروج است که به دلیل انجام تعمیرات فراوان تاریخ دقیق ساخت آن معلوم نیست. این مسجد از نوع مساجد شبستانی ساده است و پلان آن متشکل از یک مستطیل است که در وسط آن ستون های چهارگوش بزرگی به قطر دو متر وجود دارد. این ستون ها در قسمت بالا به وسیلۀ قوس های جناقی کند که فشار حاصل از سقف را به پایه ها منتقل می کنند به هم ارتباط یافته است.

روستای توریستی روئین:

روئین، روستایی کوهستانی با طبیعت سرسبز در 25 کیلومتری شمال شهر اسفراین واقع شده است. روئین در دامنه کوه و در دره ای سرسبز با معماری پلکانی ساخته شده و بافت تاریخی ارزشمندی دارد جاذبه های تاریخی و طبیعی روستا باعث شده تا به عنوان یکی از مهمترین روستاهای هدف گردشگری خراسان شمالی مطرح شود.

روستای توریستی خسرویه

روستای خسرویه در دامنه رشته کوههای زیبای شاه جهان و در فاصله 25 کیلومتری جنوب غربی فاروج و در دل دره ای سر سبز جای گرفته است. خسرویه زادگاه عالم ربانی آقا نجف علی قوچانی است و از بافت سنتی و معماری بسیار غنی برخوردار است. این روستا دارای رودخانه ای معروف به کال خونی است که روستا را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می کند.

روستای درکش:

این روستا در شهرستان مانه و سملقان و در فاصله دو کیلومتری از جاده اصلی آزاد شهر و بجنورد در منطقه کوهستانی که تنها جنگل بلوط شرق کشور با آب و هوای بسیار دلپذیر در آن قرار گرفته است که وجود آبشارها و رودخانه های همیشه پر آب باعث شده که طبیعت زیبا را در منطقه ایجاد کند و به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری استان خراسان شمالی ثبت شود.

موزه حیات وحش میرزا بایلو:

این موزه و حیات وحش دارای گونه های منحصر به فردی از حیوانات و پرندگان و خزندگان بومی استان است. این موزه آماده بازدید علاقمندان به گونه های جانوری بومی زیست محیطی خراسان شمالی است.

آبگرم ایوب پیغمبر:

آب گرم ايوب در دهستان گيفان در 95 كيلومتري شمال بجنورد، در و روستاي ايوب واقع شده است.  ويژگي منحصر به فرد چشمه آب گرم و خواص درمانی آن سبب شده كه به منظور رفع  بيماري هاي پوستي مورد استفاده قرار گيرد. این چشمه در روزهاي تعطيل پذيراي گردشگراني است كه جهت استفاده از آب گوگردي و بهره وري از خواص طبي آن به روستای ایوب سفر مي كنند.

این چشمه به عنوان يكي از چشمه هاي آب معدني و درماني كشور سالانه هزاران مسافر را به آنجا مي كشاند. این استخر آب گرم روی تپه ای به ارتفاع 300 متر از سطح دره گیفان واقع شده و معادل 47 درجه حرارت دارد و یک چشمه آب گرم طبیعی چون چشمه های آب گرم سرین، دوماند و ... است. این آب گرم علاوه بر اینکه به عنوان یک مکان تفریحی جهت شنا مورد استفاده قرار می گیرد بیشتر به خاطر خواص زیادی که جهت درمان و التیام بیماری های پوستی و مفصلی دارد مورد توجه قرار گرفته است. اما آنچه موجب شگفتی هرچه بیشتر این مکان شده، این است که در داخل استخر اصلی که چشمه های آب گرم با درجه بسیار بالا وجود دارد، چشمه های آب سردی نیز وجود دارد که موجب معتدل نگه داشتن آب استخر می شود.

 مناطق حفاظت شهرستان مانه و سملقان:

منطقه حفاظت شده قورخود، آبشار بيار، چشمه آبگرم مهمانك، ارتفاعات بزداغي، يمان داغو كشانك نيز از جمله مناطق سرسبز و ديدني اين استان در شهرستان مانه و سملقان است.

ارگ شهر بلقیس:

محوطه باستانی معروف به شهر بلقیس در سه کیلومتری جنوب شهر اسفراین از جمله بزرگترین میراث های خشتی و گلی ایران است. در بخشی از این محوطه عظیم باستانی ارگی با 29 برج ساخته شده که در اطراف آن خندقی وجود داشته است. بررسی های اولیه باستان شناسی وجود دوره های مختلف استقرار در این مجموعه است که برای آخرین بار در دوره صفوی متروک شده است.

معبد اسپاخو:

این بنا بر بلندی تپه ای طبیعی در روستایی به همین نام با فاصله پنج کیلومتری از جاده آسیایی بجنورد به آزاد شهر بر روي تپه اي مرتفع در دامنه جنگلهاي كاج و سرو در كنار دهكده اسپاخو بنا شده است. در وجه تسمیه دهكده اسپاخو گفته مي شود واژه "حسب و اسپ" كه نامي كهن و پهلوي است به مرور زمان دچار تغيير و تبديل به اسب شده و طبق شواهد احتمالا اين منطقه از خراسان شمالي در گذشته محل پرورش اسب بوده كه نام اسپاخو بر گرفته از ان است. معماري اين بنا الگو گرفته از پاي فيل، مشهور به پافيلي است كه از پابرجا ترين نوع معماري محسوب مي شود طرح اين بنا تركيبي از يك ايوان با پلان چهار گوش، تالار و يك اتاق چهار گوش در قسمت شرقي است كه ايوان آن به وسيله دهليز به اتاق قسمت شرق ايوان مرتبت است پوشش سقف بصورت گنبدي از نوع نيم كره اي است در اطراف اين بنا قبرستاني وجود دارد كه از نظر وضع دفن و مقبره سازي با طرز تدفين مسلمانان تفاوت كلي داشته و قبرها به صورت خانوادگي است.

صنایع دستی:

تنوع قومیتی خراسان شمالی باعث رشد و پرورش انواع هنرهای سنتی و صنایع دستی در این استان شده که از جمله می توان به سفره کردی، انواع گلیم و جاجیم، چادرشب بافی، پشتی، قالیچه، چاروق دوزی، پلاس، نمدبافی و غیره ... اشاره کرد.

سوغات استان:

اصلی ترین سوغات شهرستان بجنورد آبنبات شکر پنیر است که بیشتر به همراه چایی مصرف می شود. در بجنورد آبنبات با طعم های مختلف (لیمویی، موزی، نارگیلی، کنجدی، هلدار، دارچینی، کاکائویی و...) تولید می شود که علاوه بر مصرف داخلی به خارج از استان و برخی کشورهای همجوار نیز صادر می شود.  از جمله سوغات های دیگر استان می توان به کشک و قره قوروت اشاره کرد.