حجت الاسلام بهرام دلیر، مدیر گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به فلسفه اعمال حج اظهار کرد: حج جامعِ بسیاری از عبادت ها است از جمله نماز، انفاق، طهارت، هجرت، تحمل سختی ها در راه خدا، امساک، کوچ و حرکت دسته جمعی، قربانی، اطعام، تولی، تبری و جهاد.
وی ادامه داد: خانه خدا اولین معبد برای مردم است که خداوند در آیه 96 سوره آل عمران می فرماید:« إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا و َهُدًى لِّلْعَالَمِينَ؛ در حقيقت، نخستين خانه اى كه براى [عبادت] مردم نهاده شده، همان است كه در مكه است و مبارك، و براى جهانيان [مايه] هدايت است.» لذا این خانه منسوب به خدا و عتیق است یعنی به ملک کسی در نمی آید و از سوی دیگر خانه ای برای قیام است و هدایت گر برای همه جهانیان و خانه ای امن.
به گفته وی نکته مهم در اعمال حج، شعائر الهی بودن مناسک است و پس از آن حضور افراد توانمند از جهت مالی و جسمانی و از سوی دیگر حضور نیازمندان و فقرا در این عرصه. در این زمان خانه خدا را ذکر الهی فرا می گیرد و پایبندی به بحث نبوت و امامت و حرکت و جا به جایی و کوچ از مشعر به منا و عرفات و دوری از آسیب های اخلاقی و کشمکش ها و جدال ها پررنگ تر می شود و جایگاه کار خبر تبلور بیشتری می یابد.
حجت الاسلام دلیر با بیان این که وقتی حاجی مُحرم می شود، در واقع به حریم پروردگار عالم وارد شده و محرم اسرار کوی حق می شود، گفت: پیراهن سفید پوشیدن در میقات نیز یک نوع تمرین و نماد است. همه حاجیان پیراهنی یک دست و یک رنگ بر تن می کند و با این پوشش، به سمت مسیر توحید و شناخت خدا، سیر الی الله دارند. این لباس هم یادآور رستاخیز و مرگ است و هم به نوعی انقطاع از غیر و پاک و بی آلایش به خدمت پروردگار رسیدن و قدم در مسیر کمال گذاشتن. حاجی در این سفر می داند که میهمان حضرت حق است و میزبان او خداست و او باید در راستای تقویت معنویت و روحانیت خود بکوشد.
وی تصریح کرد: زائر خانه خدا با پا گذاشتن در عرفات به یک عرفان و معرفت خاص می رسد و در این منطقه حاجی خود را بهتر می شناسد و به اصطلاح آپدیت (به روز) می شود. در این سرزمینِ معرفت، در راس همه امور معرفت الله قرار دارد و اینجاست که «من عرف نفسه فقد عرف ربه» پیش می آید و هر کس خود را شناخت، خدای خود را هم خواهد شناخت و با معرفت از خویش سر از معرفت خدا در می آورد؛ حاجی در این سرزمین دعای عرفه ای را زمزمه می کند که مملو از عرفان است و این دعا، دعای امام حسین (ع) است که در کمتر کتاب و ادعیه ای این نوع مناجات به چشم می خورد.
این پژوهشگر عرفان با اشاره به این که پس از آن حاجی به سرزمین مشعر، برای رسیدن به شعور و عقلانیت گام می نهد و اینجاست که خردورزی در حج موج می زند، ابراز کرد: مِنا نیز محلی برای عشق بازی با خدا و حضرت حق است. اگر چه حاجی به ظاهر گوسفندی را ذبح می کند اما با این عمل در حقیقت خود و هوی و هوسش را ذبح می کند و از مال و پولش در راه خدا می گذرد و از ثروت اندوزی خود را بر حذر می دارد و در حقیقت تمامی رذایل اخلاقی را ذبح کرده و آنها را زیر پا می گذارد و خود را پیراسته از رذایل اخلاقی و آراسته به فضایل اخلاقی می کند.
وی بیان کرد: در میقات اسرار دیگری وجود دارد در این حرم، حاجی محرم اسرار شده و میقات به نوعی برای او معراج محسوب می شود و سیر الی الله پیدا می کند و آن را به مثابه باند فرودگاهی می داند که در حرم الهی فرود می آید و او محرم می شود.
این استاد حوزه و دانشگاه تاکید کرد: طواف نیز که از حجرالاسود آغاز می شود، همه سراسر توحید و یکتاپرستی است و این عمل نمونه ای کوچک از تشکیل امت واحد است که گرد یک مکان واحد می گردد و ذکر خدا را بر زبان جاری می کند و اعلام اطاعت و بندگی و همسانی با عرشیان می کند، چرا که در عرش خدا نیز همه ملائکه همزمان طواف می کنند و موازی با آن، مسلمانان با طواف، آزادی خود را از قید و بند طاغوت و طلب آمرزش و دلسپردگی به معشوق اعلام می کنند.
وی اذعان کرد: در حقیقت طواف پناه بردن به دامن رحمت الهی و عشق بازی با پروردگار است و نشانه خوف و رجا و کانون یکتاپرستی و آمرزش و پاسداشت حدود الهی. وقتی حاجی پشت مقام ابراهیم نماز به جای می آورد، به یاد ابراهیم (ع) که خانه خدا را همراه با اسماعیل (ع) فرزند خود بنا کرد، می افتد و از مقام آن حضرت یاد می کند.
مدیر گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: سعی میان صفا و مروه نیز یادآور شعائر الهی است و تلاش و جدیت را زائر خانه خدا تقویت می کند و به یاد او می آورد که وقتی هاجر خالصانه هروله کنان برای فرزندش در پی آب بود، به دلیل آن که تلاش هایش رنگ خلوص به خود گرفته بود، این عمل هاجر برای همیشه ماندگار شد و زائر بیت الله الحرام نیز باید در این مسیر هروله کنان در چی حضرت حق باشد و میان خوف و رجا.
حجت الاسلام دلیر در پایان خاطر نشان کرد: اما حاجی با حلق و تقصیر و تراشیدن موی سر، از زیبایی های ظاهری فاکتور می گیرد و محو در زیبایی های حق می شود. او با رمی جمرات به ظاهر به شیطان بیرونی سنگ می زند اما در حقیقت هوی و هوس خود را که به نوعی شیطان است، سنگسار می کند تیشه به ریشه امیال نفسانی خود می زند و به این ترتیب با به جای آوردن اعمال و مناسک حج، شیطان را از خود ناامید کرده و رو به خدا می آورد و همچون انسانی تازه متولد شده، به سرزمین خود باز می گردد.
نظر شما