خبرگزاری شبستان /قم
اشاره:
بر همگان مبرهن است که شادی که تمسخر دیگران را به دنبال دارد و موجب سلب آرامش از افراد شود در اسلام جایگاهی نداشته و حرام است.
ملاک ها و شاخص های شادی یا به اصطلاح شادی حلال چیست؟ انسان چگونه باید شادی کند که هم موجب انبساط خاطر و روح او شده و هم آن شادی در ترازوی اسلام، میزان باشد؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین پوریانی، مدیر مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفتگو با ما به این پرسش ها پاسخ داده است:
جناب آقای پوریانی، ابتدا بفرمایید تعریف شادی چیست؟ شادی و نشاط یک مقوله اجتماعی و آثار و نتایج اجتماعی است، در شادی بحث خوشحالی و فرح مدنظر است و نیز حالت خوشی است که به انسان دست می دهد و فواید کثیری در آن مترتب است. شادمانی موجب انبساط روح و مایه وجد و نشاط می شود و سلامتی تن و روان انسان را در پی دارد، بنابراین دستورات فردی و اجتماعی اسلام، همگی بر اساس رضایت، شادی، تحرک، پویایی و تکامل است و اعیاد اسلامی و ولادت ائمه(ع) می تواند زمینه‌های این مساله را فراهم و رفتارها و اندیشه‌های شادمانه را القا کند.
ما می گوییم باید شاد باشیم اما شادی باید حلال و صحیح باشد، انسان از چه راهی باید شادی کند که هم باعث انبساط روحش شود هم شادی درستی از نظر اسلام باشد؟ غم و اندوه، اثرات مخربی در روح و روان انسان بر جای می گذارد و در مقابل، شادی داروی مسکن بسیاری از این دردهاست، شادی به شیوه درست، منطقی و عقلانی می تواند درمان کننده بسیاری از مشکلات باشد که به تعبیر حضرت علی(ع) شادی باعث انبساط روح و برانگیختن نشاط می شود.
باید مهارت‌هایی را در سطح خرد و کلان جامعه ایجاد کرد که چگونه غم‌ها را کنترل، نظارت و از آثار تخریبی آن بکاهیم و چگونه شادی آفرینی کرده و آن را جهت دهی کنیم و چگونه در شادی ها مصالح و منافع خود و دیگران را در نظر بگیریم.
در دستورات دین اسلام، آموزه‌هایی برای ایجاد شادی وجود دارد و ثواب فراوانی برای ایجاد تبسم در چهره دیگران، شوخی و فرح، ادخال سرور، حضور در طبیعت و کارهایی از این قبیل در نظر گرفته شده است و بر این اساس است که امام علی(ع) می‌فرماید شوخی کردن اشکال ندارد، چراکه امام به وسیله آن نفس خود را آسوده می‌سازد. لذا ایمان و شوخ طبیعی منافاتی با هم ندارند بطوریکه پیامبر(ص) می فرمایند "شوخ طبعی یکی از مشخصه‌های اهل ایمان و اخم و غضبناکی مشخصه منافقان است."
امام صادق(ع) در روایتی می فرمایند "شادی به سه خصلت وفاداری، رعایت حقوق دیگران و ایستادگی در گرفتاری ها و مشکلات است" و حضرت رسول اکرم(ص) نیز می فرمایند "من شوخی می‌کنم ولی جز حق نمی گویم." بنابراین این دستورات، منطقی را به ما نشان می دهد که شوخی باید در چارچوب ارزش‌ها و سنن الهی باشد.
ملاک ها و شاخص های شوخ طبعی یا شادی از نگاه اسلام چیست؟ اگر شوخ طبعی و شادی از حد و مرز خارج شود نه تنها مفید نیست، بلکه مضر و مخرب خواهد بود. لذا باید از برخی از شادی ها که انسان را از یاد خدا غافل می کند یا موجب به تمسخر گرفتن دیگران و توهین به آنها می شود و یا شادی‌هایی که آمیخته به محرمات و گناه است و حماقت و کم خردی را در پی دارد پرهیز کرد.
مدیر مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ادامه داد: اگر چه شادی نیروبخش است اما منشا و چگونگی ایجاد آن نیز مهم است. یعنی نشاط و شادی حتما باید دقیق سنجیده شود. از جمله ملاک و مرزهای شادی داشتن یک قاعده و ضابطه، رعایت اعتدال و میانه روی است. لذا هر شادمانی در اسلام مطلوب نیست. بلکه شادی و نشاط باید برای اطاعت الهی و پاسداشت ارزش‌های دینی باشد.
لطفا چند نمونه از مهارت های شادی افزایی در انسان را که در روایات اسلامی به آن اشاره شده است، بیان بفرمایید؟ برخی مهارت ها که از دل آموزه‌های دینی برمی‌آید ما را در افزایش شادی کمک می کند، خوشبین بودن به زندگی، دید وسیع داشتن، سپاسگذار بودن، ایجاد تغییر و تحول در برنامه‌های روزمره، ارتباط داشتن با خویشاوندان و دوستان، بخشندگی، دور کردن احساس ناامیدی از خود، پذیرفتن ضعف‌ها، با خود صادق بودن و مهرورزی از جمله مهارت هایی است که زمینه‌های نشاط را در ما ایجاد می کند.
البته باید الگو و مدل نشاط و شادی را در سطح کلان و خرد جامعه از سیره و آموزه‌های دینی استخراج کرده و در اختیار جامعه قرار دهیم، شاید در ارزش‌های اجتماعی برخی از شادی ها مثبت تلقی شود اما تا زمانی که ارزش‌های دینی آنها را تایید نکند نمی تواند ملاک و معیار باشد.
پایان پیام/
نظر شما