اوج هنر تنها مسجد چوبی جهان در قاب دوربین یک مستند ساز

خبرگزاری شبستان: شاید شما نیز به این دهکده سفر کرده باشید. دهکده چوبی. جایی که این روزها میزبان گردشگران مختلفی است که دوست دارند ساخته های مرحوم مهندس حمید مجتهدی را ببینند به ویژه مسجد چوبی که یادگار زیبایی از آن مرحوم است.

به تازگی با خبر شدیم تصویربرداری مستند «سپیدار» با محوریت موضوع مسجد چوبی این دهکده به پایان رسیده است در این راستا با هوشنگ میرزایی، سازنده خوش ذوق این مستند به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:

میرزایی در ابتدای این مصاحبه ترجیح داد تا در مورد مرحوم مهندس حمید مجتهدی بگوید، کسی که تصمیم گرفت پس از سال ها زندگی و تحصیل در دانشگاه برکلی در ایالات متحده به وطن و روستای خود بازگردد و یادگاری جالب و زیبا از خود بر جای بگذارد.

او می گوید: زمانی که مهندس مجتهدی در قید حیات بود تصویرهایی را از ایشان گرفتیم که مشغول صحبت در مورد مسجد چوبی است. به هر صورت آن مرحوم فارغ التحصیل سازه های چوبی و مهندسی ساختمان از آمریکا بود و زمانی که تصمیم گرفت به روستای آبا و اجدادی اش بازگردد نه تنها مسجد که تمام دهکده قدیمی را احیا کند و در واقع اولین دهکده چوبی را بسازد.

نمایی از مسجد چوبی

کارگردان مستند «سپیدار» درباره این دهکده و موقعیت مکانی آن می گوید: این دهکده تقریبا نزدیک به آرامگاه «فضل بن شاذان» و مجموعه آرامگاه کمال الملک است، در واقع در مسیر قدمگاه واقع شده و نام دهکده چوبی را به خود گرفته است. مردم در این دهکده زندگی نمی کنند و فضای دهکده صرفا فضایی توریستی است و مهمترین و بالاترین ویژگی که در این مجموعه وجود دارد همان مسجد چوبی است که دو مناره بلند دارد. این مسجد دارای محراب و کتیبه های زیبایی چوبی است که دورتادور شبستان مسجد دیده می شود. این تکه چوب ها حاصل درخت های سپیدار و چناری است که آن مرحوم در زمان حیات خود کاشته بود.

وی در مورد دقت نظر سازنده و طراح مسجد در استفاده از چوب های درختان و در عین حال حفظ محیط زیست بومی منطقه گفت: آن مرحوم برای حفظ و صیانت از محیط زیست درختان را از ریشه قطع نکرده است یعنی شاخ و برگ درختان را زده اما ریشه را نگه داشته است و بعد از آن با استفاده از تکه چوب ها با توجه به اینکه تخصص دانشگاهی اش هم مرتبط بوده است مسجد را می سازد و تزئین می کند. برای مثال نما و تزئینات بیرونی مسجد از تکه چوب هایی شبیه پولک ساخته شده است که خود مهندس مجتهدی اسم این تزئینات را پوشش پولکی گذاشته بود.

میرزایی، سازنده مستند سپیدار در ادامه گفت: مسجد چوبی این دهکده یک مسجد قدیمی است. خاندان مرحوم مجتهدی از خوانیر آن منطقه بودند و زمین های کشاورزی زیادی داشته اند، او در امریکا بود و بعد بر می گردد و تصمیم می گیرد که این مسجد و  روستای آبا اجدادی را احیا کند. او با این کار توانست یک الگوی معماری ایرانی اسلامی را بر جای بگذارد.

نمای داخلی مسجد

وی می گوید: در الگوی معماری ایرانی اسلامی برای مثال در مسجد بازار تهران یا مسجد شیخ لطف الله می بینیم که مسجد در یک مرکزیتی قرار دارد و بازار و کتابخانه دور تا دور مسجد شکل گرفته اند. مرحوم مجتهدی نیز بر اساس الگوی معماری ایرانی اسلامی همه این موارد را در کنار هم آورده است یعنی علاوه بر مسجد یک کتابخانه را هم با چوب ساخته است و در همان فضا کتابخانه دو طبقه ای را در سمت چپ مسجد ساخته است، همچنین یک نانوایی چوبی نیز ذیل این معماری طراحی و ساخته شده است.

کارگردان مستند «سپیدار» ادامه می دهد: مسجد چوبی ضد موریانه و ضد زلزله است. بر اساس تمامی اصول معماری ساخته شده و  چهارده سال زمان صرف ساخت آن شده است. الان دو سال از درگذشت مرحوم مجتهدی می گذرد و مسجد بدون آنکه کوچکترین آسیبی دیده باشد پابرجاست. منازه های زیبایی دارد. حتی یک کبوترخانه با چوب در این مسجد بزرگ شده است که آن کبوترخانه نیز از المان های  سنتی فرهنگی ایرانی است.

نمای داخلی مسجد

اما در ادامه این مصاحبه، میرزایی به انگیزه خود برای ساخت این مستند اشاره کرده و می گوید: من مدتی را در مورد هنر اسلامی تحقیق کرده ام و از موضوعات مورد علاقه من است. از مدت ها قبل در مورد هنر اسلامی مستند می ساختم برایم جالب بود که این چنین مسجدی در این دوران ساخته شود، در دورانی که مساجدی ساخته می شوند که از لحاظ سازه و معماری چندان زیبا و خلاق نیستند. معمولا اکثر این مساجد الگویی شبیه به هم دارند و امروزی اما بدون جذابیت اند.

گفتنی است عوامل مستند سپیدار که در یک قسمت 20 دقیقه آماده پخش می شود، عبارتند از مجید قربانی فرد: تصویربردار و نورپرداز، سعید احمدی: صدابردار، تحقیق، تدوین، کارگردانی و تهیه کنندگی: هوشنگ میرزایی. این مستند با حمایت شبکه مستند سیما تهیه شده است.

پی نوشت/

حمید مجتهدی متولد سال 1319 در نیشابور بود و در جوانی برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت. او بعد از پایان تحصیلات خود در رشته مهندسی عمران در دانشگاه برکلی کالیفرنیا وطن خود را فراموش نکرد و در سال 1360 به ایران بازگشت و به احیای املاک و اراضی جد خود پرداخت و روستای آبا و اجدادی و پدری خودش را آباد کرد.