خبرگزاری شبستان: یک مقام ارشد آمریکایی که خواسته نامش فاش نشود، به پایگاه خبری المانیتور[i] گفته است که بر اساس ارزیابی‌های دولت آمریکا، منطقه هنوز برای امضای یک قرارداد خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای آماده نیست و واشنگتن در این موضوع از تل‌آویو حمایت می‌کند.
اواخر ماه آوریل بود که مصر در کنفرانس عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای سازمان ملل، طرحی برای امضای قرارداد الزام‌آور خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای مطرح کرد، اما آن پیشنهاد با فشار آمریکا، رد شد.به نوشته المانیتور، واشنگتن در عین حال مخالف اشاعه تسلیحات هسته‌ای در منطقه است و به همین دلیل آماده است تا همکاری‌های نظامی و دفاعی خود با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را گسترش دهد.
«اوری ساویر» دیپلمات سابق اسرائیلی در گزارش خود در المانیتور، مدعی شده است که خاورمیانه بعد از توافق هسته‌ای، به دو حالت خواهد بود، یا باید به منطقه‌ای عاری از سلاح هسته‌ای تبدیل شود یا اینکه کشورهای منطقه از جمله اعراب این تسلیحات را به دست می‌آورند که در آن صورت لازم است تا یک نظام بازدارندگی هسته‌ای با حمایت واشنگتن، در منطقه ایجاد شود.[ii]
تحلیل:
اعتقاد بر این است که ایجاد مناطق عاری از سلاح هسته ای در نقاط مختلف جهان به دو دلیل سبب افزایش امنیت جهان می شود.نخست، این گونه مناطق موجب اعتماد سازی بین دولتها و تقویت نظام عدم اشاعه خواهد بود.دوم آنکه مناطق عاری از سلاح هسته ای بر حسب تعریف، با هدف محدود کردن کشورهای دارای سلاح هسته ای برای انتقال یا ایجاد پنهانی شناورهای حاوی سلاح های هسته ای خود در مناطق عاری از این گونه سلاحها ایجاد می شوند و هدف دیگر آنها توجه و تشویق این گونه دولتها به تعهداتی است که بر اساس معاهده NPT در جهت خلع سلاح تدریجی و عمومی و کامل پذیرفته اند.
به این ترتیب ، ایجاد مناطق عاری از سلاح هسته ای ، خون تازه ای است که حیات معاهده NPT به ویژه ارکان اساسی آن یعنی خلع سلاح هسته ای و منع اشاعه بدان وابسته و نیازمند است. در سال 1974، ایران طرح منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه را ارائه کرد که بعداً از پشتیبانی مصر نیز برخوردار گردید.
براساس طرح مزبور، مجمع عمومی ملل متحد از سال 1980 به طور منظم قطعنامه‌هایی به تصویب رسانده که در آنها خواستار ایجاد منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه شده و بر اهمیت آن تأکید کرده است. در سال 1990، مصر این طرح را گسترش داد تا شامل کلیه انواع سلاح‌های کشتار جمعی یعنی شیمیایی، بیولوژیکی، هسته‌ای و نیز وسائل پرتاب آنها شود. پنج سال بعد، در 1995 و طی کنفرانس بازنگری و گسترش ان.پی.تی، کشورهای عضو این پیمان این طرح را مورد تأیید قرار دادند و متعاقبا کنفرانس بازنگری ان.پی.تی در سال 2010 خواستار برگزاری کنفرانسی در این زمینه در سال 2012 شد.
کلیه کشورهای خاورمیانه از این اقدام مثبت استقبال کردند و قصد خود را مبنی بر شرکت در آن اعلام نمودند. اسرائیل ابتدا از اتخاذ موضعی روشن امتناع کرد، اما با نزدیک شدن زمان برگزاری کنفرانس نشانه‌هایی مبنی بر عدم شرکت از خود بروز داد. ظاهراً، همین امر کافی بود تا ایالات متحده آمریکا به فکر لغو کنفرانس بیفتد.
به این ترتیب اقدام واشینگتن نه تنها شکستی در تلاش ها برای ایجاد منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای در منطقه ناپایدار خاورمیانه بود، بلکه همچنین نشانگر آن بود که اینک سرنوشت ان.پی.تی بیش از هر زمان دیگری در اختیار سیاستمداران آمریکایی قرار گرفته و ممکن است جهت پیشبرد اهداف سیاسی و نظامی خود از آن بهره گیرند.این سیاست یک جانبه آمریکا نشانه دیگری برای جامعه بین‌المللی است که آینده پیمان عدم اشاعه، با توجه به اینکه کشورهای بسیار زیادی البته به (جز هند، اسرائیل، پاکستان و کره شمالی) در مقایسه با دیگر موافقتنامه‌های کنترل تسلیحات در آن عضویت دارند، اینک بیش از همیشه به تلاش آمریکا برای تفوق بر جهان در مسائل نظامی – سیاسی گره خورده است. به طور رسمی، وزارت امور خارجه آمریکا شرایط جاری در خاورمیانه را به دنبال انقلاب‌های عربی دلیل این اقدام خود عنوان نموده است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند تلاش واشینگتن برای لغو کنفرانس از این ترس ناشی می‌شود که از این کنفرانس به عنوان وسیله‌ای برای کنکاش در مورد زرادخانه هسته‌ای اسرائیل استفاده شود. با وجود این، واشینگتن طبق معمول بی‌درنگ ایران را دلیل اصلی تصمیم خود مبنی بر لغو کنفرانس اعلام کرد. این در حالی است که همه می‌دانند علت لغو کنفرانس، اسرائیل یعنی تنها کشوری بوده است که در منطقه صاحب سلاح هسته‌ای است.
از دیدگاه تهران، ترس واشینگتن از این بود که کنفرانس برای ایران فرصتی فراهم کند تا ریاکاری اسرائیل و آمریکا رادر مورد سیاست‌هایشان در قبال برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران افشا کند. تهران همچنین واشینگتن را برای وارد آوردن «لطمه جدی» به پیمان عدم اشاعه سرزنش می‌کند و لغو کنفرانس هلسینکی را نشانه آشکاری تلقی می‌کند مبنی بر اینکه آمریکا متعهد به جهان عاری از سلاح هسته‌ای نیست.
از دیدگاه ایران، کنفرانس هلسینکی نه تنها نماد تعهد دولت‌های دارای سلاح‌های هسته‌ای به پیمان عدم اشاعه است بلکه برگزاری یک کنفرانس موفق در مورد جهان عاری از سلاح هسته‌ای به رفع ابهامات مطرح شده از سوی قدرت‌های غربی درخصوص برنامه هسته‌ای ایران کمک خواهد کرد. در نتیجه، ایران و سایر دولت‌های عرب منطقه به طور جدی منتظر برگزاری این کنفرانس بودند. . در سال‌های اخیر، این باور در میان ایرانیان ریشه دوانیده است که قدرت‌های بزرگ آنها را به خاطر سیاست خارجی مستقل‌شان تنبیه و مجازات می‌کنند و در این راه پیمان عدم اشاعه را قربانی و مصادره کرده‌اند.
در حالی که برگزار کنندگان کنفرانس هلسینکی همانند سایر کشورها از تصمیم آمریکا به لغو کنفرانس ناخشنودند و تأسف خود را از عدم برگزاری کنفرانس در تاریخ تعیین شده ابراز داشته‌اند، بار دیگر بر تعهد خود نسبت به برگزاری کنفرانس در آینده تأکید کرده‌اند. با وجود این، منوط کردن برگزاری کنفرانس به مشارکت اسرائیل جایی برای خوش‌بینی باقی نمی‌گذارد، زیرا اسرائیل همچنان در پی آن است که از انجام بازرسی‌های بین‌المللی از زرادخانه هسته‌ای خود جلوگیری به عمل آورد.به نظر می رسد تا زمانی که دیدگاه مقامات آمریکایی مبنی بر حمایت از اسرائیل باقی است ، نمی توان به وجود منطقه عاری از سلاح هسته ای در خاورمیانه امید داشت.
نوشته: بهنام خسروی
[i] . http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/08/israel-iran-us-mideast-nuclear-free-agreement-obama.html?
[ii] . http://farsnews.com/newstext.php?nn=13940526000043
نظر شما