امام جماعت هست اما مسجد نیست!

خبرگزاری شبستان: در آستانه فرا رسیدن روز جهانی مسجد، نشست بررسی نقش ائمه جماعات در ارتقای بهره وری مساجد  با حضور حجت الاسلام محمدرضا حاتم پوری، معاون سابق جذب و ساماندهی ائمه جماعت و حجت الاسلام وحید بابا دایی سامانی، معاون تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه استان تهران به همت خبرگزاری شبستان در محل مسجد امام علی بن الحسین(ع) برگزار شد.

 

در این گزارش مشروح بخش دوم نشست از نظرتان می گذرد:

- در فرمایشاتی که داشتید اشاره کردید که طی چند سال گذشته بخشی از مشکلات ائمه جماعات مرتفع شده است و مرکز رسیدگی به امور مساجد در امور مربوط به ائمه جماعات به ساماندهی خوبی دست یافته است. چگونه این مهم محقق شده است؟

 

جابه جایی و تغییر محل خدمت برخی از  ائمه جماعات مساجد یکی از برنامه های چند سال گذشته است. بسیاری از ائمه جماعات مناسب مسجد محل خدمت خود نبودند و در مسجد دیگری فضای فعالیت آنها فراهم شد. برای برخی از مساجد امام جدید منصوب شد. به گونه ای که در طول فعالیت اینجانب در معاونت جذب و ساماندهی ائمه جماعات مرکز رسیدگی به امور مساجد، بیش از 1500 امام جماعت جا به جا یا امام جماعت جدید منصوب شدند.

 

علاوه بر اینها سعی کردیم، فعالیت های مرکز رسیدگی به امور مساجد را از حالت سنتی خارج و مکانیزه کنیم و ائمه جماعات تحت پوشش مرکز رسیدگی به امور مساجد قرار گرفتند و در سلسه همایش ها و برنامه ها اعلام کردیم که مرکز رسیدگی به امور مساجد به دنبال خدمت رسانی به امامان جماعت است نه ریاست بر آنها.

 

برگزاری کارگاه آموزشی برای ائمه جماعاتی که به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده اند یکی دیگر از برنامه های موثر در رفع مشکلات بود. در این کارگاه ها ائمه جماعات جوان از تجارب مساجد و ائمه جماعات شایسته و با تجربه بهره مند می شدند و از شیوه های مدیریت مسجد و  مهارت ها ی لازم در این زمینه مطلع شوند.

 

هر روحانی برای رسیدن به موفقیت در ترویج فرهنگ اهل بیت (ع) در قدم اول باید به خدا توکل کند و از خداوند بخواهد در انجام رسالتی که بر دوشش هست سربلند بیرون بیاید.

 

 

امامت جماعت رسالت و وظیفه سنگینی است. باید دائم از خداوند بخواهیم که شایستگی این مسئولیت را در ما قرار دهد. من وقتی شنیدم آیت الله مهدوی و آیت الله انواری فرمودند برای سال هایی که امام جماعت بودیم برای ما نماز استیجاری بگیرند پی به سخت و سنگینی کار امامت جماعت بردم.

 

 امام سجاد (ع) در مورد  اهمیت کار امام جماعت می فرمایند: «اگر امام جماعت نماز خود را با توجه و حضور قلب بخواند، مامومین در ثوابش شریک هستند اما اگر در نماز حضور قلب نداشته باشد، گناه مامومین هم بر گردن امام است». این نشان از سختی کار امامت جماعت است  اب این وصف اگر انسان، امامت جماعت را به عنوان شغل دوم و سوم ببیند بزرگترین ضربه است.

 

مسجدی که اینجانب در آن فعالیت دارم در حال حاضر از دو هزار نفر تا 10 هزار نفر در برنامه ها و مراسم آن شرکت می کنند و 80 درصد حضور یافتگان آن جوان هستند.در حال حاضر در برنامه ها و مراسم این مسجد جمعیت 10 هزار نفری شرکت دارند در حالی که وقتی من به امامت جماعت این مسجد منصوب شدم در برنامه دعای کمیل آن 15 نفر بیشتر نمی  آمدند اما امروز استقبال از برنامه های مسجد علی بن الحسین(ع) بالا است.

 

- معیشت ائمه جماعات با وظایف و رسالت سنگینی که از آن یاد شد، چطور می گذرد؟ خرج و مخارج زندگی آنها چگونه تامین می شود؟

 

مسجد، تنها حق ایاب و ذهاب امامان جماعت را در نظر می گیرد که البته، جوابگوی معیشت آنها نیست. ما توقع داریم که در مسجد سه نوبت نماز جماعت اقامه شود. اما نه برای امام جماعت خانه ای در مسجد تامین شده است نه حقوقی مکفی به او اختصاص می یابد. این موضوع باید مورد توجه باشد که امام جماعت هم زندگی و خرج و مخارج دارد به قول آقای قرائتی او چیزی نمی گوید شما هم نباید وظیفه تان را انجام دهید؟

 

 امام جماعت برای رضای خدا کار می کند اما هیئت امنا و مردم باید وظیفه شان در این زمینه را انجام دهند. مظلوم ترین، قشر جامعه روحانیت هستند و مظلوم ترین روحانیت هم ائمه جماعتند که با وجود نداشتن امکانات در دسترس مردم هستند و مردم از آنها مطالبه و انتظار  دارند.

 

از طرفی، کمک خیرین به مساجد محدود است اما توقعات از این قشر زیاد است. باید امکانات در دست امام جماعت باشد تا بتواند در مسجد هزینه کند. به عنوان مثال قبلا فطریه ها را مساجد جمع آوری می کردند و صرف امور خیر می شد اما موسسات گوناگون در این زمینه وارد عمل شده اند.

 

البته از زمانی که ریاست مرکز رسیدگی به امور مساجد بر عهده حجت الاسلام حاج علی اکبری گذاشته شده است در این زمینه تلاش های بسیاری انجام داده اند اما با بودجه محدود نمی توان انتظارات و توقعات بالا را جوابگو بود.

 

 

 - حاج آقای بابادایی سامانی، در صحبت های آقای حاتم پوری به اهمیت رسالت ائمه جماعات اشاره شد از طرف دیگر با پیشرفت علم و تکنولوژی نیازمند توانمند سازی و ارایه آموزش های لازم هستیم. در این میان حوزه های علمیه برای ارتقای عملکرد ائمه جماعات چه قدم هایی برداشته است؟

 

برای پذیرش و بهره مندی از حضور روحانی در دستگاه ها و نهادها باید مراحلی طی شود و در شهر تهران ویژگی ها و قوانین خاصی وجو دارد. تهران تنها استان فعال با تشکیلات منسجم برای این کار است و استان های دیگر همانند تهران چنین انسجامی ندارند. در عین حال برای فعالیت در کسوت امامت جماعت و فعالیت در دیگر بخش ها هیچ گونه الزامی وجود ندارد و خود افراد و روحانیون برای خدمت اعلام آمادگی می کنند و تشکیلات آنها را جذب می کند.

 

بهترین زمان توانمندسازی طلبه در زمان تحصیل است چراکه در آینده در مشاغلی مشغول خدمت می شوند و وقت و فرصت کافی برای توانمند سازی و بهینه سازی اطلاعات پیدا نمی شود. حوزه های علمیه باید در همان زمان تحصیل برنامه ریزی دقیقی در  این زمینه داشته باشند. برنامه ریزی باید به گونه ای باشد که فرد در زمان تحصیل در ابعاد مختلف توانمند شود.

 

اما یکی از مشکلاتی که حوزه های علمیه طی سال های قبل از انقلاب، بعد از انقلاب و  چند سال گذشته با آن روبرو بوده است، عدم گسترش کمی و تشکیلاتی حوزه ها است.

یکی دیگر از مشکلاتی که حوزه با آن مواجه است، توان علمی محدود حوزه های علمیه برای گسترش کمی و ارایه خدمات محدود است. با وجود اینکه دولت، دولت نظام جمهوری اسلامی است اما حوزه های علمیه از این برکت استفاده ای نبرده اند و اگر هم گاهی توجه شده توجه حاشیه ای بوده است و به اصل حوزه علمیه کمکی نشده است.

 

همان گونه که دانشگاه ها در سراسر کشور رشد کرده اند و توانستند امکانات قابل توجهی را جذب کنند و در دورترین مناطق کشور دانشگاه های بزرگی ایجاد شده است اما در تهران به عنوان پایتخت یک حوزه علمیه معظم وجود ندارد و مدارس علمیه در کنار مساجد و در ساختمان های نامناسب و بدون فضای مناسب آموزشی و طلبگی فعالیت می کنند در حالی که طلبه ها برای کسب معرفت و دانش باید چند سالی را در فضای ایجاد شده زندگی کنند.

 

اما با این وضعیت و امکانات محدود حوزه های علمیه رو به جلو حرکت کردند ولی در عین حال توقعات از حوزه علمیه بسیار بالاست. 40 سال پیش از حوزه یک طور توقع داشتند اما امروز توقعات دیگری مطرح است و در کنار این توقعات به  حوزه های علمیه آن طور که باید توجه نشده است که بتوانند پاسخگوی نیازها و توقعات باشند .

 

با وجود تمام بی مهری های صورت گرفته نسبت به حوزه های علمیه، ویژگی ها و نکاتی در حوزه وجود دارد که هر روز بیش از گذشته آن را سر پا نگه داشته است و رشد و پیشرفت آنها به برکت بزرگان دینی ما است.

 

بله.  نظام حوزه علمیه با تمام محدودیت ها، مشکلات و بی مهری ها خصوصیاتی دارند که حوزه را به عنوان حوزه نگاه داشته است و آن هم مباحثی است که تنها اختصاص به حوزه دارد. نگاه و اهداف معنوی و الهی یکی از مسایل مهمی است که در حوزه ها مورد توجه است به عنوان مثال در حوزه های علمیه، رسیدن به شغل مورد نظر نیست بلکه هدف الهی است.

 

 از طرفی، در حوزه های علمیه افراد، اساتید و بزرگانی پرورش یافتند که اسطوره تقوا هستند. وجود این افراد که دنیای علوم و معارف هستند با تمام محدودیت ها و مشکلات حوزه علمیه، برای حوزه  موجب افتخار است.

 

حوزه علمیه در حال حاضر با گذشته ها تفاوت هایی دارد. با توجه به گستردگی علوم و با توجه به اینکه هر رشته ای  خود از گستردگی بسیاری نسبت به گذشته برخوردار است، امکان اینکه کسی در تمام رشته های حوزوی خبره باشد، وجود ندارد بنابراین باید برنامه ریزی صورت گیرد تا طلاب بر اساس استعدادها و انگیزه هایشان بتوانند رشته مورد نظر خود را انتخاب کنند.

 

18 رشته رسمی ذیل اصل حوزه فقه و اصول در حوزه تشکیل شده است که فرد حوزوی علاوه بر فقه و اصول می بایست نسبت به آن تسلط کامل داشته باشد و رشته های مختلف را انتخاب و تحصیل کند. اما در کنار این رشته ها، شورای عالی حوزه با دقت کامل و با توجه به نیاز جامعه، در حال تدوین رشته  هایجدید متناسب با نیاز جامعه است و این اقدام بزرگی است که موجب می شود، فرد حوزوی را نسبت به پاسخگویی به نیازهای جامعه توانمند کند و معارف لازم را به آنها ارایه می دهد. در کنار دروس حوزه های علمیه و با توصیه مقام معظم رهبری، هیئت های علمی مختلفی، تشکیل شده است تا طلاب بتوانند جوابگوی نیازهای جامعه نیز باشند.

 

بسیاری از دانش آموختگان حوزوی سال هاست که در کسوت امامت جماعت خدمت می کنند و از محیط آموزش و حوزه دور هستند در راستای آموزش مهارت های جدید تبلیغ یا دیگر رشته های مورد نیاز چه اقداماتی انجام می شود؟

 

حوزه برای افرادی که مشغول تبلیغ و امامت جماعت در روستا و شهر هستند، برنامه آموزشی کوتاه مدت و بلند مدت در رشته های مختلف در نظر گرفته است. در رشته های بلندمدت، مرکز تخصصی تبلیغ با گرایش های مختلف فرصتی را فراهم کرده است که مبلغ و امام جماعت توانمندی های را کسب کند. در دوره های کوتاه نیز در رشته های مختلف با سرفصل های مختلف کارگاه های آموزشی برگزار می شود که امام مسجد، با فرقه ها و ادیان مختلف  و مهارت های کسب تبلیغ، کلاس داری و مدیریت فرهنگی آشنا شوند.

 

در استان تهران چند سالی است که مرکز مدیریت حوزه های علمیه استان تهران این دوره ها را برای مبلغین برگزار می کند. در این راستا با مرکز رسیدگی به امور مساجد نیز جلسات مختلفی برگزار شده است تا این مرکز بتواند با حوزه علمیه به عنوان مهد تربیت امام جماعت همکاری بیشتری داشته باشد و  نواقصی که در این زمینه وجود دارد، برطرف شود.

یکی از محورهای توافقات میان حوزه و مرکز رسیدگی به امور مساجد برگزاری برنامه های آموزشی کوتاه مدت و بلند است که به همت مرکز رسیدگی به امور مساجد قرار است، به زودی برگزار شود و حوزه علمیه از لحاظ محتوا و استاد در این زمینه با مرکز رسیدگی به امور مساجد همکاری می کند.

 

چند درصد از خروجی حوزه علمیه استان تهران و دانش آموتختگان علاقه مند و متقاضی فعالیت در حوزه امامت جماعت هستند؟

 

بسیاری از دانش آموختگان تمایل دارند به عنوان امام جماعت خدمت گذار مردم باشند. اما انتخاب محل خدمت دانش آموختگان بستگی به شرایط دارد. بسیاری تمایل دارند در خانه خدا خدمت کنند اما شرایط برای آنها فراهم نیست. در شهر تهران کمبود امام جماعت نداریم بلکه کمبود مسجد داریم. افرادی هستند که می توانند امام جماعت خوبی باشند اما مسجدی برای فعالیت آنها نیست.

ورودی حوزه علمیه در تهران کم است ولی همین مقدار نیز کفایت می کند چرا که از همین تعداد مبلغ که توانایی تبلیغ دارند جودشان استفاده نمی شود. حتی دانش آموختگانی که در شهر قم و برخی دیگر از شهرها کسب علم کردند علاقه ای به حضور در شهر های دیگر ندارند چراکه زمینه مناسبی برای تبلیغ و خدمت ندارند. بسایر از شهرها آمادگی حضور روحانی و مبلغ جدید را ندارند و امکاناتی برای تبلیغ آنها فراهم نیست. تا وقتی زیرساخت ها فراهم نشود نمی توان انتظارات را در این زمینه را تامین کرد.

 

حوزه علمیه تهران برای افزایش پذیرش ظرفیت ندارد و برخی از حوزه ها برای سکنی گزیدن طلبه جا ندارند و نمی توان انتظارات را فراهم کرد. پیش از هر چیز باید زیرساخت ها فراهم شود. درست است که معیشت حوزه باید از سوی مردم تامین شود اما باید از مسئولین پرسید دیگر مسایل حوزه همانند تجهیز و توسعه امکانات وظیفه کیست؟

 

در حوزه های علمیه به جز بحث کمیت به بعد کیفیت هم توجه می شود. حوزه علمیه در جذب دقت می کند. زیرا دشمنان دریافتند که ضربه را از روحانیت شیعی می خوردند لذا برنامه ریزی دارند در حوزه های علمیه نفوذ یابند به همین جهت دقت های بسیاری نیز در این زمینه صورت می گیرد.

 

چکیده موضوعات مطرح شده در گزارش اول:

 

حجت الاسلام حاتم پوری: امام جماعت موفق و شایسته باید سه ویژگی داشته باشد. امام جماعت در وهله اول باید در حوزه «علم اندوزی» فعال باشد و توان پاسخگویی به سوالات و شبهات را داشته باشد. اینکه آگاهی امام جماعت و تحصیلات امام جماعت چقدر است و چقدر به دروس حوزوی اشراف دارد، موضوع مهمی است که در موفقیت یک امام جماعت اثرگذار است.

 

برای کاهش اختلافات داخلی مساجد در سازمان بسیج، سازمان اوقاف و امور خیریه، دبیرخانه کانون های فرهنگی هنری مساجد و دیگر بخش های فعال در مسجد جلساتی برگزار شده و در آن جلسات تاکید شده است که همه فعالیت ها باید تحت اشراف امام جماعت انجام شود.از اقدامات خوب مرکز ساماندهی هیئت امنا بود. سازماندهی بیش20 هزار هیئت امنا که تحت نظر مرکز رسیدگی به مساجد در مسجد فعالیت دارند و برای آنها با معرفی امام جماعت و  تایید صلاحیت توسط وی حکم صادر شده است.

 

 حجت الاسلام بابادایی سامانی: سلایق و توانمندی افراد مختلف است و حتی طلاب اجباری برای پوشیدن لباس روحانیت ندارند. هر طلبه بر اساس علاقه و خواست خود در حوزه ای خاص به جامعه خدمت می کند و بر اساس وظیفه وارد صحنه می شود.علوم دینی رشته های مختلفی دارد و افراد در گرایش های مختلف شرکت می کنند و در آن موضوع تبحر می یابند. نوع کار و حوزه محل خدمت دانش آموختگان حوزه به نیازهای پیرامون آن فرد و جامعه و به توانمندی آنها بر می گردد. برخی به تحقیق و پژوهش و برخی به مدیریت فرهنگی علاقه مند هستند و برخی در عرصه های دیگر وارد می شوند.