یار مهربان، غریب و مغموم در بین گلستانی ها

به گزارش خبرگزاری شبستان از استان گلستان، سرانه مطالعاتی از جمله موضوعاتی است که در ارتقای سطح فکری و فرهنگی جوامع به طور مستقیم اثر می گذارد، به گونه ای که آمار سرانه فضا و زمان مطالعه یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی جوامع به شمار می آید. اما آنچه که سال هاست توجه متولیان بخش فرهنگ را به خود معطوف کرده، نهادینه کردن فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه و قرارگیری کالاهای فرهنگی به خصوص کتاب در سبد خرید خانواده هاست.

ولی آنچه که بر اساس آمارهای رسمی و غیر رسمی مشهود است، ناکارآمدی سیاست ها و برنامه هایی بوده که برای توسعه و افزایش میزان مطالعه عمومی توسط مسئولان مطرح و اجرایی شده است.

در کشورهای مختلف با توجه به شرایط فرهنگی و سطح زندگی و رفاه اجتماعی غالب افراد جامعه، سرانه کتابخوانی و فضای مورد نیاز آنان متغیر است.

بر اساس آمارهای موجود سرانه فضای مطالعاتی در جهان به ازای هر یکصد نفر، هشت متر مربع و در ایران چیزی بیش از 2 متر مربع است که این امر نشان از کاستی های این بخش در جامعه ایرانی دارد.

در این بین سهم هر استان با توجه به اعتبارات، نوع زندگی و سطح فکری و فرهنگی مردم آن، متفاوت بوده که بنا به گفته مسئولان، سهم گلستان از سرانه فضای مطالعاتی به ازای هر یکصد نفر 20/1 متر مربع است که با میانگین کشوری نیز اختلاف نسبتاً قابل تأملی دارد.

در اینجا این سؤال مطرح است، آیا تنها افزایش سرانه فضای مطالعاتی می تواند این کمبود در استان را رفع نماید و یا راهکارهای دیگری برای رفع این نقیصه وجود دارد که تاکنون به آن پرداخته نشده است؟

بیش از نیمی از جمعیت استان گلستان را روستاییان تشکیل می دهند و برخلاف ساکنین شهر که به انواع و اقسام سرگرمی ها، مناطق تفریحی و ... دسترسی دارند، از این امکانات بی بهره اند. همچنین باید توجه داشت که قشر روستایی و بعضا شهری استان از لحاظ اقتصادی وضعیت ایده آلی ندارد، با این توصیف خیلی از خانواده ها هستند که نه تنها توانایی خرید کتاب بلکه توانایی پرداخت حق عضویت در کتابخانه ها را هم ندارند و این واقعیتی است که باید آن را قبول کرد.

اگر یکی از اهداف دولت، کم کردن فاصله سطح زندگی در شهرها و روستاهاست و در سال های اخیر نیز سعی کرده خدماتی از قبیل مخابرات، پست بانک، کافی نت و ... را در روستاها مستقر کند، آیا برای پاسخگویی به نیازهای فکری و فرهنگی روستائیان هم برنامه ریزی کرده است؟
 

اگر احداث کتابخانه های روستایی در مدت زمان کوتاه امکان پذیر نباشد، می توان از برخی کشورهای افریقایی همچون اتیوپی الگو گرفت و کتابخانه های سیار را در روستاها در دستور کار قرار داد.
 

از سویی دیگر تنها مکان دسترسی روستائیان به کتاب، کانون های فرهنگی و هنری مساجد است که به زعم بسیاری کتاب های موجود، پاسخگوی نیازهای مخاطبان نیست. ولی خوشبختانه با نیازسنجی که از سوی متولیان دبیرخانه کانون های مساجد استان انجام شده است، سبب شده تا کتاب های موجود سنخیت بیشتری با نیازهای مردم داشته باشد.
 

همه این مسائل در حالی مطرح است که طی دو سال گذشته از یک هزار و 66 روستای دارای کد استان، تنها 13 روستا صاحب کتابخانه شدند و مسئولان وعده دادند تا پایان سال 90 این تعداد به 40 باب افزایش پیدا کند.
 

البته این موضوع به صورت محسوس در شهرهای استان نیز دیده می شود، شهرهایی که از این قاعده مستثنی نیستند در گلستان بسیار زیاد است. شهرهایی در استان شکل گرفته اند که فاقد کتابخانه عمومی هستند و میزان دسترسی شهروندان به کتاب در آنها بسیار پایین است با اینکه در عصری زندگی می کنیم که داشتن ارتباط با محیط بیرون و برخورداری از دانش بیش از همه چیز در زندگی مورد توجه است.

یکی از شهروندان گرگانی در این خصوص به خبرنگار شبستان گفت: طی دو سال اخیر تا جایی که در خاطر دارم هیچ هزینه ای برای کتاب های غیر درسی پرداخت نکرده ام.

محمد کاغذلو که دانشجوی ترم پنجم رشته مهندسی صنایع است، افزود: متأسفانه دروس دانشگاهی به کلی وقت دانشجویان را می گیرد و زمانی برای مطالعه آزاد باقی نمی گذارد، به نحوی که مطالعه آزاد مانعی برای موفقیت در تحصیل به نظر می رسد.

وی این مشکل را ناشی از ساختار نظام آموزشی دانست و تصریح کرد: حجم زیاد دروس مدرسه و دانشگاه باعث می شود تنها برای گرفتن نمره و مدرک تمام وقتمان را به کتاب های درسی اختصاص دهیم که بعضا مطالعه آنها نیز در افزایش آگاهی و دانش محصلین بسیار کم بوده و بیشتر جنبه خواندن دارد و غیر کاربردی است.

وی با انتقاد از وضعیت منابع و کتاب های موجود در کتابخانه های عمومی، خاطر نشان کرد: منابع موجود پاسخگوی نیازهای مراجعه کنندگان نیست و از سویی دیگر این کتاب ها در سطح بسیار ابتدایی قرار دارد.

انسیه شریفی یکی دیگر از شهروندان گرگانی در این رابطه، اذعان داشت: کتاب های موجود در کتابخانه ها، قدیمی و چاپ چندین سال قبل است که اطلاعات به روز را نمی توان از آن استخراج کرد.
 

وی گفت: زنان خانه دار قشری هستند که شاید بیشترین وقت را برای مطالعه داشته باشند ولی قیمت بالای کتاب و هم چنین سازگار نبودن با ذائقه مخاطبان باعث شده که این کالای با ارزش فرهنگی در سبد خرید خانواده ها قرار نگیرد.

وی یادآور شد: زمانی می توانیم فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در جامعه گسترش دهیم که این امر را به صورت جدی از خود خانواده ها و والدین آغاز کنیم تنها در این صورت است که می توانیم امیدوار باشیم که به وضعیت مطلوبی دراین رابطه دست یابیم.

سرانه مطالعه در استان حدود 11 دقیقه است؛ قربانعلی جعفری، معاون اداره کل کتابخانه های استان با اعلام این مطلب به خبرنگار شبستان گفت: وضعیت مطالعه در استان رو به بهبود است و طبق آخرین آمارهای منتشر شده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سرانه مطالعه در کشور بیش از 18 دقیقه و در استان حدود 11 دقیقه است.
 

وی افزود: گلستان رتبه 25 کشور را در سرانه مطالعاتی دارد که با احداث کتابخانه ها و افزایش منابع برای بهبود این شرایط تلاش می شود.
 

وی تصریح کرد: تا اواخر سال 88 تنها 33 باب کتابخانه عمومی در استان وجود داشت که این رقم به 60 کتابخانه افزایش یافته است.

جعفری خاطر نشان کرد: به توجه به وضعیت اقتصادی جامعه، کتاب به عنوان یک کالای فرهنگی نتوانسته جایگاه خود را در بین خانواده ها پیدا کند و از سویی دیگر مشکلات سخت افزاری مانند کمبود کتابخانه های عمومی، پراکندگی نامناسب کتابخانه های موجود و .. میزان دسترسی مردم به کتاب را تحت تأثیر قرار داده است.
 

وی با اشاره به جمعیت 400 هزار نفری شهر گرگان، اذعان داشت: کتابخانه های عمومی در این شهر بسیار کم و از لحاظ پراکندگی نیز توزیع نامناسبی دارند به طوری که تقریبا به ازای هر 150 هزار نفر تنها یک کتابخانه عمومی در گرگان وجود دارد. این در حالیست که براساس استانداردها باید به ازای هر 25 هزار نفر یک کتابخانه احداث شود.

معاون اداره کل کتابخانه های عمومی استان گلستان یادآور شد: در حال حاضر برخی از مناطق استان با اینکه تبدیل به شهر شده اند ولی فاقد کتابخانه هستند. شهرهایی مثل جلین، نگین شهر، نوده خاندوز و ... جزء مناطقی هستند که مردم آن دسترسی به کتابخانه ندارند.
 

وی با اشاره به آغاز عملیات اجرایی هفت باب کتابخانه در استان، تصریح کرد: در سفر سوم ریاست جمهوری به استان احداث 26 کتابخانه عمومی توسط هیئت وزیران به تصویب رسید که هفت باب آن کلنگ زنی و عملیات اجرایی آنها نیز آغاز شده است.

وی افزود: کتابخانه های مصوب سفر در سایت پیشکمر و شهر اینچه برون بیش از 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و انتظار می رود تا 4 سال آینده تمامی این پروژه ها به بهره برداری برسد.

جعفری گفت: مجموع فضای مطالعاتی در استان 22 هزار و 757 متر مربع است که نسبت به سال 88، رشدی 2 درصدی داشته است.

وی در خصوص تعداد کتاب ها و منابع موجود در کتابخانه های عمومی استان، افزود: در حال حاضر 464 هزار و 613 جلد کتاب در کتابخانه های استان موجود است.

به گفته وی، سهم هر پنج شهروند گلستانی یک کتاب است که آمار مطلوبی به شمار نمی آید در حالی که براساس استانداردها برای هر یک نفر،  5/1 جلد کتاب تعریف شده است و آمار مذکور فاصله زیادی با استانداردها دارد.

در ادامه  خواجه نژاد، مدیر بزرگترین کتابخانه عمومی شمال کشور با بیان اینکه سرانه مطالعاتی در استان نامطلوب است، به خبرنگار شبستان گفت: نمی توان انتظار داشت که با انجام کار کوتاه مدت، این نقیصه و ضعف ساختاری مرتفع شود.

وی افزود: اقدامات اصلاحی باید از ساختار نظام آموزشی آغاز شود و شیوه های آموزشی را دچار تغییر و تحول نماید.

وی با اشاره به اینکه باید جامعه را از مدرک گرایی صرف رها کنیم، اذعان داشت: در حوزه مطالعه ساختار های جامعه به سمت الگوی خوب و مدونی پیش نرفته است، به طوری که در نظام آموزشی و هم در حوزه عمومی، جامعه نیاز به کتاب را احساس نمی کند.

خواجه نژاد تألیف کتاب ها را هماهنگ با نیاز های جامعه امروزی ندانست و خاطر نشان کرد: برخی از مؤلفان و ناشرین هنوز نتوانستند نوشته های خود را با خواسته ها و نیاز های جامعه امروزی هماهنگ کنند، این موضوع می تواند یکی از دلایل عدم اقبال عمومی کتاب در جامعه ایرانی باشد.
 

وی تصریح کرد: هزینه بالای کتاب با توجه به سطح درآمدی خانواده ها و کمبود فضاهایی که به صورت رایگان کتاب را در اختیار مردم قرار دهد، نیز به این مشکلات دامن زده است.

مدیر کتابخانه عمومی میرداماد، دنیای مجازی و اینترنت را اصلی ترین رقیب کتاب عنوان کرد و افزود: در عصر ارتباطات بخش اعظمی از نیاز های اطلاعاتی مردم از طریق اینترنت برآورده می شود و با صرف هزینه کمتر و دسترسی آسانتر طرفداران زیادی را در جامعه به دست آورده است ولی با اینحال هنوز نتوانسته جای کتاب را به طور مطلق بگیرد و چیزی هم از تازگی کتاب کم نکرده است.

وی نمایشگاه های کتابی که در استان برگزار می شود را مفید ندانست و تأکید کرد: نگاه مسئولان در برگزاری نمایشگاه های کتاب صرفا برگزاری یک نمایشگاه کتاب است و برنامه ای برای آن تعریف نشده است.

خواجه نژاد گفت: برگزاری یک نمایشگاه اگر قرار باشد که تأثیرگذاری خوبی برای مردم داشته باشد نیازمند کار پژوهشی گسترده است تا علائق، نیازها، خواسته ها، محدودیت ها و ... شناسایی شود و براساس آن از ناشرینی که در زمینه های مورد نظر آثاری دارند دعوت به عمل آید.

به گفته وی، نمایشگاه های کتاب نباید تنها بازاری برای فروش کتاب های عمومی باشد که در اکثر نمایشگاه ها نیز عرضه می شوند.

وی خاطر نشان کرد: کتاب هایی که در چنین نمایشگاه هایی عرضه می شود نمی تواند پاسخگوی نیاز های مخاطبان باشد.

این گفتگوها مطالبی را به ما یادآوری می کند که تاکنون بارها به آن اندیشیده ایم. چرا تاکنون نتوانسته ایم برنامه ای جامع و هدفمند در جهت نهادینه کردن فرهنگ کتاب و کتابخوانی در بین اقشار مختلف تدوین و اجرا نماییم؟ چرا هنوز جای خالی کتاب را در سبد خرید خانواده احساس می کنیم ؟ آیا کتاب در رقابت سنگینی که با دنیای مجازی دارد می تواند جایگاه فراموش شده خود را بازیابی کند؟ چرا یار مهربان در بین ما تنها، غریب و مغموم مانده است؟ و چرا ...
 

پایان پیام/