مازندران ناشر معارف شیعی در طول تاریخ/ حب علي(ع) زیور شعر و نواي تبری سرایان

خبرگزاري شبستان-مازندران؛

 

کهن ترین استانی که مذهب شیعه در آن رواج و رونق گرفت و آزادانه به ترویج و تبلیغ آن پرداخت، خطه ی مازندران بود و بی دلیل نیست که سرزمین ولایت نام گرفته است كه عشق، ارادت و دلبستگی به مولای متقیان حضرت علی (علیه السلام) بخش مهمی از اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی مردم مازندران را تشکیل می دهد و جایگاه ممتازی در فرهنگ عامه مردم دارد.

 

تمام زوایای سيره حضرت علی(عليه السلام) به عنوان بزرگترین پشتیبان دین مبین اسلام و اسوه پاکی، ایثار، از خودگذشتگی، مهربانی و فداکاری در زندگي مازني ها جاري و ساري است.

 

امیرالمومنین علي (عليه السلام) با تاسی و الگوگیری از پیامبر اسلام (صلي الله عليه وآله وسلم) همواره در برابر ظالمان همچون کوهی استوار و در برخورد با ضعفا و مظلومان مهربان و سخاوتمند بود كه حمایت از مظلومان به عنوان یکی از ویژگی های اصلی مازندراني ها زبان زد خاص و عام است.

 

امام علی(عليه السلام) بزرگترین الگو برای جهان بشریت است و با گذشت هزاران سال از شهادت جانگداز آن حضرت مسلمانان هر ساله این ایام را به سوگ می‌نشینند و سالروز شهادت مولاي متقيان از جايگاه ويژه اي در بين مردمان مازندران سرزمين علويان برخوردار است.

 

رويكرد شاعران مازني و بهره گيري از نهج البلاغه به عنوان منشور فرهنگ اسلامي را مي توان در سروده هاي بومي ديار علويان نظير چاووشي خواني، اميري خواني و نوروز خواني مشاهده كرد.

 

همچنين در بحث كار و تلاش كه كشاورزان با زمزمه هويا علي روزي رسان تو يا علي به فعاليت روزه خويش مي پردازند مي توان عشق و ارادت مازني ها را به اهل بيت(عليهم السلام) و به ويژه حضرت علي(عليه السلام) را ديد.

 

حب علي(ع) زیور شعر و نواي تبری سرایان

 

عسگري آقاجانيان، پژوهشگر تاريخ و آداب و رسوم تبري با زمزمه «یا علی گِمَّه سو دَکِفه مِنه دل     علی بالِ ماس بونه، قیامتِ پل» به خبرنگار خبرگزاري شبستان گفت: کان وفا، معدن سخا، تدبیر خوف و رجاء، خورشید صفا، نورهدی، صف شکن روز هیجا، دروازه شهر علم و بهاء، غایت آمال عرفا و صفات بیشماری که در شان و منزلت  امام علي (عليه السلام) مزین شده، القاب نفیس و بالنده ای است که بر تارک انسان متعالی و یار باوفای ختمی مرتبت محمد مصطفي(صلي الله عليه وآله وسلم)می درخشد ودر زمزمه هاي مردمان مازندران محسوس است.

 

 

وي با اشاره به پيشينه مردم اين سرزمين، اظهار داشت: پهنه ی سرسبز و همیشه بهار تبرستان با قدمت قومی و فراز و نشیب های تاریخی، سیاسی و اجتماعی، آمیختگی فرهنگ ها، در حقیقت شبیه به هند دوّمی در ایران است.

 

آقاجانيان با بيان اينكه در صده های نخست اسلام بویژه از نیمه ی قرن دوم و سوم، با مهاجرت اولاد حضرت علی ( عليه السلام) نظير زیدیان، علویان و مرعشیان، مردم این خطه ی(مازندران) خداجو به دعوت نشر آن بزرگواران در پذیرفتن دین مبین اسلام لبیک گفتند، افزود: مازندراني ها با آگاهی از بارقه ی کوکب امامت و شمشیر ولایت، روح و ایمان خود را به مذهب شیعه جعفری پاک و متجلی ساختند. 

 

وي با اشاره به اينكه کهن ترین استانی که مذهب شیعه در آن رواج و رونق گرفت و آزادانه به ترویج و تبلیغ آن پرداخت، خطه ی مازندران بود و بی دلیل نیست که سرزمین ولایت نام گرفته است، تصريح كرد: نشر اسلام پاک محمدی از طریق فرزندان و اعقاب آن دودمان سترگ، باعث تکیه گاه و آرامش روحی و دینی آحاد مردم این سامان شده و در رویکردهای دنیوی و اخروی الگو و سرمشق کمال و فضایل گشته و مردمان اين سرزمين را در مسیر رستگاری و بهشت سرمدی سوق داده است.

 

آقاجانيان با بيان اينكه عشق، دلبستگی و ارادت مردم خداجوی این سامان متاثر از سیره حضرت علی( عليه السلام) و امامان و جانشینان آن حضرت می باشد، گفت: علي(عليه السلام) الگوی کامل انسانیت، حق و حقیقت و معیار شناخت حق و باطل، حقوق مردم، عدالت اجتماعی، احترام به شخصیت انسان ها، تحمل، بردباری در برابر مخالفان، احترام به آزادی مردم، گفتگو با گشاده رویی، گفتگو با ادیان و اقلیت های مذهبی، برخورد با انحرافات دینی، احترام به سنت های پسندیده می باشند که در اثر گرانقدر نهج البلاغه به روشنی و به تفصیل آمده است و اين صفات و خصايص مولاي متقيان در زندگي مازندراني ها محسوس است.

 

وي با اشاره به اينكه دوستی به آن حضرت و اهل بیت(علیهم السلام) در سراسر ادبیات و فرهنگ شفاهی و غنایی این سامان از زبان گویندگان و عاشقان ولایت طنین افکن شده و به زیور شعر و نوا از زبان تبری سرایان بویژه «شیخ العجم امیرپازواری» در آمده است، اظهار داشت:

 

دریوی دل بدیمه یک ستاره قنبر به جلو شاه مردان سواره

ای شاه مردان برس مه مدعاره کشه بزنم قبر امام رضاره

یا علی بوم علی حیدریه خالق عالم وره دی آفریه

تا که محمد به معراج رسیه پیش از محمد، علی در محراب دیه

حضرت محمد بوته علی منه براره علی دونده که مه تن چنده نخاره

چنده دوست داشته ونه دتا ریکاره گل نرگس فاطمه زهراره

 

مازندران پناهگاه نوادگان علي(ع) و ناشر معارف شیعی در طول تاریخ

 

عیسی محمدی فیروزجایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر فرهنگی مازندران، پیرامون عشق و ارادت مردمان مازندران، سرزمین علويان به امیرالمومنین علی(علیه السلام)به خبرنگار خبرگزاری شبستان گفت: دلبستگی به مولای متقیان حضرت علی (علیه السلام ) بخش مهمی از اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی مردم مازندران را تشکیل می دهد و جایگاه ممتازی در فرهنگ عامه مردم دارد.

 

وی با بیان اینکه یک جنبه از ارادت مازندرانی ها به امام علی( علیه السلام) نیز به مانند دیگر شیعیان، به این جهت است که آنحضرت، جانشین رسول خدا و امام اول است؛ اما از جنبه دیگر، ارادت و دلبستگی مردم مازندران به حضرت علی (ع) را بالاتر و عمیق تر از آنچیزی که بیان شد دانست زیرا این امر در تار و پود زندگی آنان تنیده شده است. به عنوان مثال در سرزمینی که به کار و تلاش برای تولید و معاش معروف است سه روز در سال کارکردن را حرام می شمارند و در این سه روز سعی می کنند دست از کار کشیده و منحصرا به انجام فعالیت های عبادی و مذهبی بپردازند که بیست و یکم ماه مبارک رمضان ( سالروز شهادت حضرت علی (ع) ) یکی از آن سه روز می باشد.

 

محمدی فیروزجایی افزود بخش دیگری که باید بدان توجه نمود حضور برجسته شخصیت، سیره، رفتار و اندیشه های آن حضرت در نظام معنایی فرهنگ مازندران است.

 

وی با اشاره به وجود امامزادگان بیشمار در این استان که از نوادگان امام علی( علیه السلام ) و  محل زیارت و عبادت خیل عظیمی از مشتاقان به ائمه اطهار( علیه السلام ) است، اظهار داشت: این امر نشان از آن دارد که این دیار، پناهگاه نوادگان مولای متقیان و ناشر معارف شیعی در طول تاریخ بوده است و این مسئولیت تاریخی در جای جای فرهنگ و هنر این استان نمود عینی و بارزی دارد که در ادامه به گزیده ای از مهمترین موارد و مصادیق اشاره می گردد.

 

وی بیان داشت: بیان دلداگی ها با سرایش فرمی خاص از شعر که همان امیری ها باشد جلوه گر شده است؛ امیری خوانی به عنوان یکی از بارزترین نوع زبان شعری مردمان مازندران است و این اشعار نمایانگر ارادت مردم این خطه به اهل بیت( علیهم السلام ) به ویژه مولای متقیان است. به عنوان نمونه :

 

من مهر علی را دارمه، دل میون مشت        اگه چوب خشک بواِم کنار کت دشت

 یا هرکس که علی ره دوس ندارنه شه دل        اول بهار بمیره، موسم گل

یا امیر گنه توفیق خدای داور      سمیع و بصیر و همه جا وه حاضر ... به اون خدایی که نیه رب دیگر       مره نیه دوستی به دل، غیر حیدر

 

محمدی فیروزجایی با تاکید بر اینکه امیری خوانی و جایگاه آن در مازندران برکسی پوشیده نیست، گفت: همچنین این ارادت در نوروزخوانی نیز نمودار است بدین معنی که نوروز خوان با حضور در معابر و مکان های عمومی با صدای رسا، آمدن بهار و شروع حیات دوباره طبیعت را نوید می دهد.

 

وی تصریح کرد: نوروزخوانی تلفیقی از شعر و موسیقی بومی با مضامین و رنگ و بوی شیعی است که از نگاه فرمیک شامل چند بخش است. نوروزخوان در  ابتدا به وصف بهار و ستایش پروردگار پرداخته و در ادامه مدح اولیای الهی و دوازده امام را بازگو می نماید.

 

محمدی فیروزجایی اضافه کرد: همچنین نوروزخوان علاوه بر طلب انعام از صاحبخانه، برای اهالی خانه خیر و برکت را نیز از خداوند متعال آرزو می کند.

وی با بیان اینکه عشق به حضرت علی( علیه السلام ) در نوروزخوانی نیز نمایان است، به زمزمه های نوروزخوانان اشاره کرد. آنجاییکه که نوروزخوانان می خوانند :

 

باد بهارون بیمو            گل در گلستون بیمو مژده دهید دوستان           

نوروز سلطون بیمو       همان دین محمد برقراره علی درخدمت پروردگاره

بهار آمد بهارآمد خوش آمد         علی با ذوالفقار آمد خوش آمد

 

محمدی فیروزجایی، چاووشی خوانی را نیز به عنوان یکی دیگر از آداب مازندرانی ها و همسو با عشق و ارادت به امام علی( علیه السلام ) یادکرد و گفت: چاووشی خوانی از آداب مذهبی هنگام رفتن به سفر و بازگشت از آن می باشد که در مازندران مرسوم است و در حال حاضر، بیشتر هنگام برگشتن زایران از اماکن متبرکه خوانده می شود.

وی با ییان اینکه عشق و ارادت به حضرت علی( علیه السلام ) در اشعار چاووشی خوان ها نیز دیده می شود، اظهار داشت: چاووشی خوان می گوید:

 

 اول به مدینه مصطفی را صلوات         دوم به نجف شیر خدا را صلوات

در کربلا به شمر ملعون لعنت             در طوس غریب الغربا را صلوات

 

محمدی فیروزجایی ادامه داد: همچنین در غرب استان این چنین مرسوم است:

برحبیب خدا، ختم انبیاء را صلوات         به یازده خلف آن شیر خدا را صلوات

 

وی خاطرنشان کرد: در این اشعار دیده می شود ضمن صلوات به علی( علیه السلام ) به یازده فرزند آن حضرت نیز درود فرستاده می شود.  

 

این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به اینکه باوری در خصوص عنایت خاصه حضرت علی( علیه السلام ) به مازندران وجود دارد  مبنی بر اینکه « حضرت علی (عليه السلام) وقتی غذا بخرده، سفره ره رو به مازندران هلاکنّیه » یعنی بعد از صرف غذا، سفره را به سمت مازندران تکان داد گفت : مردمان این دیار معتقدند که برکت و فراونی نعمت در این سرزمین نتیجه عنایت خاصه مولای متقیان حضرت علی (عليه السلام) است.

وی اظهار داشت : برگزاری چندین دوره جشنواره سراسری شعر علوی با حضور علوی سرایانی از سراسر کشور در مازندران، یک برنامه عملی و اجرایی موفق فرهنگی و ادبی و منعکس کننده ارادت دیرینه مردم این خطه به ساحت قدسی امام علی (عليه السلام) است.

 

محمدي فيروزجايي با بیان اینکه مردم مازندران و تمام شیعیان معترف هستند که امام علی(علیه السلام) نمونه بارز یک انسان آزاد و حقیقت جو است، اذعان داشت: حضور علوی سرایان از سراسر کشور همه ساله در مازندران و شعرخوانی در مدح و منقبت امام اول شیعیان، ادای دینی به دم مسیحایی آن حضرت است.

 

هو يا علي و طلب روزي كشاورزان مازني از مولاي متقيان

 

علي رمضاني پاچي، مولف بيش از 10جلد كتاب پيرامون تاريخ، ادبيات، مشاهير و آداب و رسوم مازندران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاري شبستان با بيان اينكه فرهنگ سرچشمه زمینه های اجتماعی و تاریخی ملت هاست كه در روح اعمال، رفتار و عناصر صورت ساز جامعه تاثیرگذار است، گفت: اينكه می گوییم مازندران، سرزمین علویان است در حرف نیست و در عمل است و این را می توان در لحظه لحظه زندگی مردمان این دیار مشاهده کرد.

 

وي با اشاره به اينكه میزان سنجش علاقه مندی مردم این دیار به حضرت علي(عليه السلام) را مي توان در اشعار، ترانه ها، نام ها، آداب و رسوم آنها ديد، اظهار داشت: مردم مازندران هیچ گاه اندیشه خویش را به سمت و سوی افراط و تفریط نبرده اند و هرگز اهل حق و علي اللهي نبودند بلکه در همه حال به ائمه اطهار( علیهم السلام) توسل می جستند.

 

رمضاني پاچي با بيان اينكه نمونه از ارادت های مازندراني ها به علي(عليه السلام) را می توان در بحث کار و تلاش مازني ها مشاهده كرد، افزود: مردم اين خطه در هنگام كار زمزمه مي كنند« هزار صلوات بر محمد و صلوات بر محمد        هزار صلوات بر علی هر صبح یا محمد هر شوم یا علی/ نعره کشید محمد و پیدا شد علی        معجز نما محمد مشکل گشا علی»

 

وي ادامه داد: همان طور که از این شعر پیدا است رفع مشکلات خود را به علی ( علیه السلام) نسبت می دادند یا اینکه اگر خواب می دیدند آن را به چشمه یا آب روان تحویل می دادند و مي خواندند« خواب دیدم خواب خوابون        تحویل بگیر ای آب روون         مگر در بد یا محمد یا علی»  

                                 

رمضاني پاچي اضافه كرد: همچنين اگر کارشان عقب می افتاد می گفتند یک یا علی بگو تا کار تمام بشود و معمولا در کارهای کایری «دسته جمعی» نيز قبل از شروع کار یاعلی یا علی یا علی می کشیدند.

 

وي عنوان داشت: مردمان روستاهاي كوهستاني مازندران هنگام کره گرفتن از ماست (تلم زدن)، روزی و برکت را از حضرت محمد، فاطمه و علی می خواستند و همیشه در پردادن تلم هویاعلی، هو یاعلی روزی رسان تو یا علی سر می دادند.

 

رمضاني پاچي  با زمزمه اين اشعار «در صبح سحر برخیز عبادت بر خدا کن اگر قرض خدا داری اداکن  /اگر مهر علی در سینه داری هرست شه زندگی وسته کارها کن» ، اظهار داشت: کار و تلاش در مازندران همواره با نام ائمه اطهار( علیهم السلام ) و در راس آنها علی( علیه السلام) همراه است.

 

وي در خاتمه فراواني نام علی و نام های ترکیبی نظیر علی گل، محمد علی، احمد علی، علیجان، امیر علی، عباسعلی، علی اصغر، علی اکبر، حسینعلی، رجبعلی، علیرضا، برات علي، جان علي و...  در بين مردمان مازندران را از ديگر نمونه هاي عشق و ارادت مازني ها به مولاي متقيان علي (عليه السلام) دانست.

 

ارادت مازندراني ها با زمزمه اشعار بومي در وصف علي(ع) و برگزاري 13 دوره جشنواره شعر علوي

 

منصور علي اصغري، شاعر و پژوهشگر برجسته استان مازندران با اشاره به ورود اسلام از سال 250هجري با آمدن حسن زيد علوي به اين خطه، به خبرنگار خبرگزاري شبستان گفت: با توجه به پذيرش مستقيم اسلام و شيعه شدن بدون واسطه و اجبار زمينه ارادت و عشق مردمان اين سامان را به حضرت علي(عليه السلام) فراهم نموده است.

 

وي افزود: ارادت ويژه مازندراني ها را مي توان در تمامي كارها اعم از نشست ها و برخاست ها، مناسبت هاي غم و شادي مشاهده كرد.

 

علي اصغري با بيان اينكه ذكر ياعلي نقل دهان تمامي گروه هاي سني در اين استان است، گفت: به طور كلي اولين كلمه اي كه يك مادر مازني به فرزند خويش مي آموزد «ذكر يا علي» است.

 

وي با اشاره به حكومت هاي مازندران كه همه شيعي و از فرزندان علي(عليه السلام) بوده، اظهار داشت: وجود اين حكومت ها در استان زمينه حضور امامزادگان بيشماري را از خاندان امام اول شيعيان در مازندران فراهم كرده است.

 

علي اصغري با بيان اينكه بقاع متبركه فرزندان حضرت علي(عليه السلام) در مازندران زيارتگاه خيل عظيمي از مشتاقان و دلسوختگان مكتب اهل بيت(عليهم السلام) هستند، عنوان داشت: تكريم اين امامزادگان در هنر و ادبيات مردم اين سرزمين نيز نمود عملي و عيني دارد.

 

وي ادامه داد: بيشترين نمود عملي را در ادبيات مي توان در اشعار بومي كه مردم مازندران در زمان كاشت و برداشت محصول زمزمه مي كنند، مشاهده كرد.

 

علي اصغري همچنين از اميري خواني به عنوان يكي از مصاديق ارادت مردم مازندران به حضرت علي(عليه السلام) ياد كرد و گفت: اشعار اميري كه شعرهاي منتسب به مولاي متقيان است و در مناسبت ها زمزمه مي شود بيشتر با نام علي شروع مي شود.

 

وي اضافه كرد: عشق و ارادت به حضرت علي(عليه السلام)  را در اشعار شاعران نوپرداز نظير نيما يوشيج و سلمان هراتي نيز مي توان ديد.

 

علي اصغري با بيان اينكه ارادت مازني ها به اميرالمومنين علي(عليه السلام) در اشعار بومي موجب برگزاري سيزده دوره جشنواره سراسري شعر علوي در اين استان شده است، يادآورشد: مجموعه اشعار رسيده به اين جشنواره ها در 13جلد كتاب تحت عنوان «صورت پيوند جهان» به چاپ رسيده است.  

پايان پيام/

سودابه احمدپور ملکشاه