به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، «خداوند در سوره بقره می‌فرماید: «شهر رمضان الّذی انزل فیه القرآن»؛ ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن کریم، کتاب هدایتگر عموم مردم است و ماهی است که عبادات و طاعاتی از طرف خداوند برای بندگان فراهم شده است و سبب می‌شود که انسان به قرب الهی نزدیک شود و زمینه آمرزش گناهان فراهم شود»؛ این جملات بخشی از سخنان حجت‌الاسلام و المسلمین سیدرضا مودب مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در قم است که به ادامه این گفتگو می پردازیم.
رمضان به چه معناست و دلیل اهمیت وجود شب قدر در ماه مبارک رمضان چیست؟
پیامبر گرامی اسلام (ص) در حدیثی می‌فرماید: «ماه رمضان را از آن جهت رمضان می‌گویند، زیرا در این ماه، گناهان از بین می‌رود»، در ماه مبارک رمضان، درهای آسمان مفتوح است و ملائکه بر روی زمین نازل می‌شوند و بهترین اعمال در این ماه تقوا و ورع از محارم است».
در روایات اسلامی آمده است که ماه مبارک رمضان ماهی است که همه انسان‌ها به میهمانی خدا دعوت شده‌اند و حتی کسانی که به علت بیماری نمی‌توانند روزه بگیرند، اما در این ضیافت الهی حضور دارند و از برکات این ماه بهره‌مند هستد.
ماه مبارک رمضان ماهی است که غفران الهی در این ماه صورت می‌گیرد، زیرا همه انسان‌ها دچار لغزش می‌شوند و زمینه‌های لغزش ممکن است به تناسب شغل و به مراتب ایمانی در انسان فراهم شود و ماه مبارک رمضان ماهی است که انسان می‌تواند با درک این ماه و انجام اعمال آن به غفران الهی برسد.
در روایات اسلامی آمده است که اگر کسی در این ماه نتواند از سفره الهی و رحمت و غفران الهی بهره‌مند شود، انسان شقی است که امید است که هیچ یک از مومنین مصداق این روایت نباشند.
خداوند در سوره قدر، ماه مبارک رمضان را ماهی می‌داند که قرآن کریم در یکی از شب‌های آن نازل شده است، خداوند در این سوره می‌فرماید: «إنّا أنزلناه فی لیلة القدر؛ ما قرآن کریم را در شب قدر نازل کردیم»، در این آیه، خداوند نزول قرآن کریم را به خودش نسبت داده است و تعبیر این آیه اشاره به عظمت این کتاب آسمانی دارد، چنانچه صیغه متکلم مع الغیر در این آیه آمده است که یک مفهوم جمعی دارد و دلیل بر عظمت است.
بنا بر تفسیر آیات قرآن کریم و روایات اسلامی شب قدر، شبی است که مقدرات و سرنوشت انسان‌ها در آن شب تعیین می‌شود و این موضوع دلیل دیگری است بر سرنوشت‌ساز بودن کتاب آسمانی قرآن کریم که در چنین شبی نازل شده است.
قرآن کریم از نظر تاریخی و شرایط نزول در طول 23 سال بر پیامبر گرامی اسلام (ص) نازل شده است و از طرفی خداوند نزول قرآن کریم را در شب قدر عنوان می‌کند؛ این موضوع را چگونه می‌توان استدلال کرد؟
مفسران اشاره می‌کنند که نزول قرآن کریم به دو صورت دفعی و تدریجی بوده است، در نزول تدریجی، عبارات قرآن کریم در طول 23 سال دوران نبوت پیامبر گرامی اسلام (ص) شکل گرفته است و آیات و سوره‌های قرآن کریم در حوادث و شرایط خاص نازل شده است.
قرآن کریم علاوه بر نزول تدریجی، نزول دفعی نیز داشته است و آیه اول سوره قدر بر این مطلب اشاره دارد، در نزول دفعی تمامی قرآن کریم بر قلب پاک پیامبر اکرم (ص) از نظر محتوا نازل شده است، گرچه برخی مفسران اعتقاد دارند که حتی در نزول دفعی نیز قرآن کریم با الفاظش بر پیامبر گرامی اسلام (ص) نازل شده و در نزول تدریجی برای بار دوم تکرار شده است، اما به نظر می‌رسد که نزول قرآن مجید در شب قدر به محتوا بوده است نه به کلمات، یعنی کل معانی و محتوای این کتاب آسمانی بر رسول خدا (ص) نازل شده است و مفسران بزرگی چون علامه طباطبایی چنین اعتقادی دارند.
خداوند در ادامه سوره قدر می‌فرماید: «لیلة القدر خیر من الف شهر؛ شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتر و بالاتر است»؛ تعبیر این آیه چیست؟
این تعبیر نشان می‌دهد که عظمت شب قدر آنچنان زیاد است که پیامبر گرامی اسلام (ص) با علم وسیع و گسترده خویش، قبل از نزول آیات به این مطلب واقف نبوده است که خداوند چنین مطلبی را بر پیامبر اکرم (ص) بیان می‌کند، همان طور که می‌دانید هزار ماه، عدد مبالغه است و مقصود از آن یک دوران بسیار طولانی است، هزار ماه بیش از 80 سال است، یعنی طول عمر یک انسان، پس این شب، چه شب با عظمتی است که اگر انسان آن را به خوبی درک کند، به اندازه یک عمر طولانی می‌تواند جایگاه داشته باشد.
به همین جهت در برخی تفاسیر آمده است که پیامبر گرامی اسلام (ص) به اصحاب خود فرمودند که یکی از بنی اسرائیل لباس جنگ بر تن کرده بود و هزار ماه می‌جنگید یا برای هزار ماه آماده جنگ بود؛ اصحاب تعجب کردند و آرزو کردند که چنین فضیلتی نصیب آنان شود که این آیه نازل شد تا این زمینه برای مسلمانان فراهم شود.
در روایات دیگر آمده است که پیامبر گرامی اسلام (ص) از 4 نفر از بنی اسرائیل که 80 سال عبادت خداوند را بدون عصیان انجام داده بودند، یاد کردند و اصحاب آرزو کردند که ای کاش چنین توفیقی داشتند که مانند آنان، 80 سال عبادت بدون عصیان انجام دهند که آیه فوق نازل شد، بنابراین از تفسیر این آیه شریفه می‌توان فهمید که نزول قرآن کریم در شب قدر و در ماه مبارک رمضان یک فرصت مغتنم است که خداوند برای ما فراهم کرده است تا از برکت این ماه بهره مند شویم.
بین مفسران در این که شب قدر کدام یک از شب‌های ماه مبارک رمضان است، قدری اختلاف وجود دارد، در تفسیر آیات و روایات اسلامی چه احتمالاتی در این زمینه وجود دارد؟
در روایات اسلامی آمده است که پیامبر گرامی اسلام (ص) در دهه آخر ماه مبارک رمضان، همه شب‌ها را احیا می‌گرفتند تا شب قدر را دریابند و آنچه که معروف است و مفسران زیادی آن را پذیرفته اند این است که شب قدر در دهه آخر ماه مبارک رمضان و به احتمال زیاد در شب 21 و یا 23 می‌باشد، برخی نیز معتقدند که ممکن است شب قدر، شب نوزدهم باشد که بنابر این تفاسیر، 3 شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم احیا گرفته می‌شود.
البته با توجه به روایات اسلامی، بیشتر تأکید بر شب 23 شده است، اما بدون تردید آنچه که مهم است این است که شب قدر در ماه مبارک رمضان واقع شده است و برخی علما نیز همه ماه را احیا می‌کنند تا بتوانند این شب عزیز را درک کنند.
سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا شب قدر در مناطق مختلف یکسان است؛ یعنی آیا شب قدر در همه بلاد اسلامی و از نظر جغرافیایی شب واحدی است یا در مناطق مختلف به تناسب آغاز و پایان ماه، شب قدر از نظر زمانی متفاوت است؟
احتمالات زیادی در اینجا مطرح است و آنچه که برخی مفسران مانند آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر خود اشاره می‌کنند، آن است که به نظر می‌رسد که شب قدر در همه بلاد، یکسان است، اما مقصود از شب قدر، یک دوره کامل سايه نيم‌كره زمين است كه بر نيم‌كره ديگر مى افتد و مى دانيم كه اين سايه همراه گردش زمين در حركت است و يك دوره كامل آن در 24 ساعت طول می‌کشد، بنابراین با این توجیه می‌توان شب قدر را یکسان نامید.
البته احتمال دیگری هم هست که شب قدر یک اعتبار است که خداوند این اعتبار را بر اساس آغاز ماه تا پایان ماه قرار داده است تا همه انسان‌ها از لطف پروردگار از این اعتبار که شب قدر است، بهره مند شوند.
با توجه به اهمیت شب قدر و با توجه به این که شب قدر در مکتب اهل بیت (علیهم السلام) مورد توجه خاص بوده است و همواره در مساجد و مراکز نورانی مراسم ارزشمندی در این شب‌ها برگزار می‌شود، چه اموری باید انجام شود و دلیل اهمیت این شب چیست؟
شب قدر از این جهت دارای اهمیت است که با توجه به روایات اسلامی و تفاسیر قرآن کریم، مقدرات انسان‌ها برای یک سال در این شب تعیین می‌شود و ارزاق و سرآمد عمرها و پایان عمرها در شب قدر مشخص می‌شود و در این شب است که تمام امور تفریق و تبیین می‌شود و البته این موضوع هیچ منافاتی با اراده و اختیار انسان ندارد.
خداوند با توجه به علمی که به اختیار انسان دارد، در این شب مقدر می‌کند و ما هستیم که با اراده خود، مقدرات را از خداوند می‌خواهیم و این مقدرات در زندگی ما فراهم می‌شود و اعمال خاصی مانند دعاها و عبادات خاصی که در شب‌های قدر وجود دارد، به ما کمک می‌کند که در این شب بتوانیم از برکات این شب بهره مند شویم.
خداوند در ماه مبارک رمضان برای تقرب بندگان خود چنین فرصت‌های مغتنمی فراهم کرده است و ما باید بدانیم که در این ایام، انسان باید با فکر و تدبر نسبت به گذشته و آینده خود تأمل کند و برنامه زندگی خود را محقق کند، ضمن این که ما باید بدانیم که در شب‌های قدر تنها خواندن دعا کارگشا نیست، دعایی برای ما ارزشمند است که بتواند در رفتار ما تأثیرگذار باشد و زمینه بهبود رفتار ما را فراهم کند، به گونه‌ای که تأثیر عملی در زندگی ما داشته باشد و ما در این شب‌های قدر باید از خداوند بخواهیم توان و اراده‌ای به ما بدهد که بتوانیم از برکات این ماه بهره مند شویم.
پایان پیام/
نظر شما