«عشرخوانی» سنتی کهن در گیلان

به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان، ماه مبارک رمضان در نزد شیعیان به ویژه گیلان که پایتخت حکومت علویان و تشیع است با غبارروبی مساجد و خانه تکانی دل‌ها آغاز می‌شود.  سراسر گیلان چند روز مانده به ماه رمضان دگرگون شده و مردم با جوش و خروش به استقبالی ماهی بزرگ و به میهمانی خدا می‌روند.

نظافت و پاکسازی خانه‌ها، محلات، تکیه‌ها، مساجد  و حسینیه‌ها با حضور گسترده مردم انجام شده در این خانه تکانی، خانه دل نیز از هرگونه کینه و غبار زدوده می‌شود و همه با قلبی سرشار از محبت و صمیمت به استقبال ماه رمضان می‌روند.

در برخی شهرهای گیلان به ویژه شرق استان مردم یک روز قبل از آغاز ماه رمضان به استقبال این ماه رفته و  روزه می‌گیرند که در اصطلاح محلی«پیشاشو» نام دارد که نزد مردم استان امری مستحب است.

مراسم آشتی کنان یکی دیگر از آداب استقبال ماه مبارک رمضان در گیلان بود اگرچه هنوز هم این رسم در برخی نقاط گیلان از جمله ماسال و تالش به چشم می‌خورد ولی در گذشته این آیین تقریبا در همه شهرها و روستاها وجود داشت و تشریفات آن بسیار ساده بود. اگر دو نفر از یکدیگر ناراحتی و کدورتی داشتند یک ریش سفید و بزرگتر، با پا درمیانی، در مراسم ساده‌ای که درخانه خود برپا می‌داشت آن دو را بدون اطلاع یکدیگر دعوت می‌کرد و پس از نصیحت کردن، آنها را باهم آشتی می‌داد.

خرید لوازم چایخوری و سفید کردن ظروف مسی، تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان، دوختن کیسه برکت، پیراهن سلامت و روسری بخت گشایی از آئین‌های مرسوم گیلان قبل از آغاز ماه رمضان بوده است.

مردان گیلانی چند روز مانده به آغاز رمضان، مایحتاج این ماه از جمله برنج، نخود، لوبیا، عدس، ماش ولپه برا خریداری کرده و سپس زنان محله به گردهمایی دوره‌ایی به پاک کردن این مواد می‌پرداختند و باور داشتند که با انجام این کار در ثواب روزه کسانی که از این مواد خوراکی استفاده می‌کنند، سهیم می‌شوند. در این مراسم معمولا زنان مسن محل، با شناسایی دختران دم بخت، عروسان آینده خود را نیز انتخاب می‌کردند.

روزه اولی‌ها نیز با هیجانی وصف ناپذیر به انتظار فرارسیدن این ماه بودند تا طبق سنتی دیرینه علاوه بر بهره مندی معنوی مورد تشویق بزرگان خانواده به ویژه پدر و پدربزرگ قرار گیرند. در مناطق کوهستانی استان که بیشتر دامدار هستند، پدر خانواده در نخستین روز از روزه فرزندش، هنگام افطار نیمی از سهم گاو و گوسفند خود را برای پاداش به اسم کودک می‌زند تا با ثبت خاطره‌ایی خوش، همواره در تمام سنین این ماه را قدر دانسته و به تکلیف الهی خود عمل کند.

مردم در سالهای گذشته که خبری از رادیو و تلوزیون و وسایل ارتباط جمعی نبود با اولین خروس خوان از جا بر می‌خاستند و سحری شان را می‌خوردند و زمانی که خروس‌ها دسته جمعی آواز سر می‌دادند (آواز پایانی خروس) از غذا خوردن دست می‌کشیدند. همچنین  هنگام سحر نیز افرادی که صدایی خوش داشتند بر بام خانه‌ها رفته و بانگ بیداری سر می دادند«سحر نزدیک است خواب نمانید». غذاهایی که معمولا هنگام سحر خورده می‌شد غذاهای محلی مانند کته و انواع خورشت‌های محلی مانند باقالی قاتوق، ترش تره و فسنجان بود.

زنان خانواده از دیرباز در سنتی قدیمی بعد از خوردن سحری و کمی استراحت در خانه‌یکی از قرآن خوانان محله جمع شده و عشر خوانی«قرآن خوانی» می‌کردند و همچنان این سنت در گیلان پابرجاست.

از دیگر آیین‌های جالب توجه مردم گیلان فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس است، مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدرعروس بفرستد. این افطاری شامل نان محلی، خرما، فرنی، حلوای ترک (کاچی)، سبزی، پنیر و انواع میوه فصل بوده است. خانواده عروس از این افطاری برای آشنایان و نزدیکان خود می‌فرستادند و آنان نیز در پاسخ، هدایایی که بیشتر وسایل خانه بوده است به خانواده عروس می‌دادند که جزو جهیزیه عروس محسوب می‌شد.

پایان پیام/