«شرح شوق» با حضور مولفش در سرای اهل قلم نقد شد

به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از روابط عمومی موسسه خانه کتاب، «شرح شوق» در سی و دومین دوره كتاب سال جمهوری اسلامی ایران برگزیده شده است. این کتاب شرح و تحلیلی بر کل اشعار حافظ است که در آن همه اشعار حافظ در قالب های مختلفی مانند غزل، رباعیات و مثنوی مورد بررسی قرار گرفته است.

در ابتدای این نشست که چهلمین نشست خانه نقد کتاب بود، دکتر سعید حمیدیان؛ مولف کتاب «شرح شوق» درباره روند تهیه این کتاب چنین توضیح داد:«حکایت حافظ، حکایتی دور و دراز است. من کار اختصاصی روی حافظ را از حدود سال 61 و 62 شروع کردم. سال ها ترجیح دادم به جای این که حاصل کار را به تدریج و ابتدا به صورت مقاله منتشر کنم، جمع آوری مقاله ها را به پایان برسانم.»

حمیدیان ادامه داد:«در طول 30 سال تعداد مقاله هایی که درباره حافظ منتشر کرده ام حتی به 5-6 مقاله هم نمی رسد. می خواستم مسائل را یک جا در کتاب مطرح کنم.»

وی این نکته را مطرح کرد که نسبت به اسطوره سازی، یکه سازی و یکه نمایی حافظ منتقد است و حافظ را مطلقا برتر از دیگر شاعران نمی داند. در این زمینه نیز گفت:«برخی حافظ را مطلقا برتر از دیگر سخن وران می دانند، اما من چنین اعتقادی ندارم. در عرصه غزل نمی توانم بین سعدی و حافظ یکی را برتر از دیگری بدانم. این که برخی بزرگان خود را نسبت به برخی دیگر کوچک بشماریم، درست نیست.»

حمیدیان ضمن اشاره به این موضوع که مبالغات بر شان حافظ اضافه نمی کند چون پایه ای سست و حباب گونه دارد، درباره کتاب «شرح شوق» نیز گفت:«تفاوت شرح شوق با آثار دیگر در این است که هرگز نخواستم مبالغه، اسطوره سازی یا قدسی سازی انجام دهم. ادعا ندارم که چیزی عرضه کرده ام. مثل بسیاری از همکاران خود آرزو داشتم که حافظ یا سعدی می شدم، اما شارح آن ها شده ام.»

دکتر عبدالله نصری؛ استاد رشته فلسفه و دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی درباره روند جمع آوری مطالب کتاب شرح شوق توسط دکتر حمیدیان چنین بیان کرد:«من از حدود سال 1368 با دکتر حمیدیان ارتباط دارم و شاهد تلاش ها و زحمات ایشان بوده ام. دکتر حمیدیان در شرایط آرمانی قرار نداشت، کسالت فرزندشان، تدریس و نظارت بر پایان نامه های دانشجویان وقت ایشان را می گرفت، اما همواره تلاش کرد تا کاری پخته ارائه بدهد بدون این که در انجام آن عجله ای داشته باشد.»

نصری، ریشه یابی و ریشه کاوی را مهم ترین ویژگی کتاب «شرح شوق» دانست که آن را از آثار دیگر متمایز می کند و در خوانش متن، سه تئوری را مورد بررسی قرار داد و گفت:«در خوانش متن، سه تئوری مولف محوری، متن محوری و مفسر محوری داریم. کتاب دکتر حمیدیان متن محور است.»

وی درباره برخی پیش فرض های هرمونتیک کتاب «شرح شوق» نیز توضیح داد:«مولف کتاب اعتقاد دارد که شعر حافظ برگردان شخصیت حافظ نیست. همچنین تلاش می کند حافظ را با حافظ تفسیر کند بر همین اساس هم ابیات با مضامین مشابه نهفته در غزل های دیگر حافظ تفسیر می شود.»

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد:«مولف کتاب معتقد نیست که حافظ یک مصلح اجتماعی است بلکه اعتقاد دارد که حافظ را باید در بستر زمانی و اندیشه خودش مورد تفسیر قرار داد.»

دکتر محمد امیرجلالی از اساتید دانشگاه علامه طباطبایی نیز در ابتدای سخنانش گفت:«وقتی در سال 1380 به عنوان دانشجو وارد دانشگاه علامه طباطبایی شدم، درباره تولید شرحی بزرگ بر حافظ شنیدم. دانشجویان از استادی صحبت می کردند که حافظ را متفاوت تدریس می کند. من در دوران دانشجویی از نزدیک شاهد پژوهش این کتاب بودم.»

امیرجلالی از قطعی دانستن معنای اشعار به عنوان بزرگ ترین عیب شروح حافظ نام برد و گفت:«تعدد معانی اشعار باعث شده تا حافظ لسان غیب شود. هنر حافظ خلق این فرم هنری بوده. به همین دلیل هم غزل های حافظ گسترده ترین طیف مخاطب را دارد.»

وی همچنین درباره مهم ترین ویژگی های کتاب «شرح شوق» توضیح داد:«نگاه روش مند و تحلیل متن بر مبنای اصول ساختارگرایی، مهم ترین ویژگی کتاب است. دکتر حمیدیان در بخش پایانی شرح هر غزل، جمع بندی هایی دارد که در حکم نتیجه گیری است. در این کتاب، جمع بندی برای نخستین بار در شروح حافظ صورت گرفته است.»

بازخوانی شروح مسلم انگاشته، مرجع شناسی و استناد به مراجع دست اول، شرح و تفسیر شعر حافظ بر مبنای اشعار حافظ و نقد نوشته های دیگران با موازین علمی فارغ از جانب داری یا مسامحه، برخی از ویژگی های کتاب «شرح شوق» بود که امیرجلالی به آن ها اشاره کرد.

وی در پایان سخنانش نمونه ای از تفسیر اشعار حافظ را در کتاب «شرح شوق» برای مخاطبان توضیح داد.

علی موسوی گرمارودی؛ شاعر معاصر نیز که در این نشست حضور داشت، درباره کتاب شرح شوق گفت:«دکتر حمیدیان کار عظیمی انجام داده. من دو جلد از این مجموعه را مطالعه کرده ام و گاهی که در غزل ها با مشکل مواجه می شوم به مجلدهای بعدی که توضیح غزل ها است مراجعه می کنم.»

گرمارودی ادامه داد:«هر بار که این اثر را می بینم این جمله به ذهنم می آید که: اراده انسان ها از کوه ها هم سترگ تر است. این اثر سترگ و جامع الاطراف است. امیدوارم بتوانم حق خوانش این کتاب عظیم را با نوشتن مقاله یا دل نوشته ای ادا کنم.»

پایان پیام/