خبرگزاری شبستان: توجه به کارکردهای فرهنگی و اجتماعی مسجد چند سالی است که در کنار تطهیر و غبارروبی از کالبد و ظاهر خانه خدا، مورد نظر متولیان مسجد قرار گرفته است و عنوان دهه تکریم و غبارروبی مساجد به جای دهه غبارروبی برگزیده شده است.بیست و سوم خرداد ماه،(۲۵ شعبان) با عنوان مسجد، مروج امر به معروف و نهی منکر نامگذاری شده است. در همین راستا یادداشت ذیل مرتبط با عنوان روز ششم دهه تکریم و غبار روبی مساجد تهیه شده است که از نظرتان می گذرد.
امر به معروف و نهی از منکر در اسلام و سایر ادیان از جایگاهی بس رفیع و بلند برخوردار است؛ زیرا اساس نبوت پیامبران الهی بر امر به معروف و نهی از منکر بنا نهاده شده است. اگر این دو وظیفه از برنامه انبیاء برداشته شود نبوت تعطیل می گردد. انگیزه بعثت همه انبیاء تزکیه و تهذیب نفوس انسانها بوده و این مهمّ در پرتو امر به معروف و نهی از منکر حاصل می¬شود. بنابراین امر به معروف و نهى از منکر و نیز پند و نصیحت از جایگاه ویژه ای در اسلام برخوردار است که آثار و برکات فراوانی براى پیروان این دین الهى به ارمغان آورده است و در اصلاح روابط اجتماعى نقش مهمى را ایفا می کند. امام باقر(ع) در حدیثی به مهم ترین آثار امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرده و می فرمایند: «إنَّ اَلْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَلنَّهْيَ عَنِ اَلْمُنْكَرِ سَبِيلُ اَلْأَنْبِيَاءِ وَ مِنْهَاجُ اَلصُّلَحَاءِ؛ فَرِيضَةٌ عَظِيمَةٌ؛ بِهَا تُقَامُ اَلْفَرَائِضُ وَ تَأْمَنُ اَلْمَذَاهِبُ وَ تَحِلُّ اَلْمَكَاسِبُ وَ تُرَدُّ اَلْمَظَالِمُ وَ تُعْمَرُ اَلْأَرْضُ وَ يُنْتَصَفُ مِنَ اَلْأَعْدَاءِ وَ يَسْتَقِيمُ اَلْأَمْرُ...؛ همانا امر به معروف و نهی از منکر، راه پیامبران و شیوه صالحان است. فریضه بزرگی است که در پرتو آن واجبات دیگر، اقامه می‌شود، راه ها ایمن، درآمدها حلال، مظالم به صاحبان اصلی مسترد، زمین آباد شده، حق از دشمنان باز پس گرفته و امر (حکومت) تحکیم می‌یابد». به فرموده آن حضرت، پایه و استوانه نماز، روزه، حج، جهاد، خمس، زکات و سایر دستورات دین، «امر به معروف و نهی از منکر» است.
استاد شهید مرتضی مطهری(ره) در این باره می نویسد:«امر به معروف و نهی از منکر، یگانه اصلی است که ضامن بقای اسلام است… اصلاً اگر این اصل نباشد، اسلامی نیست… آیا یک کارخانه بدون بازرسی و رسیدگی دائمی مهندسین متخصص که ببینند چه وضعی دارد، قابل بقاست؟ اصلاً آیا ممکن است یک سازمان همین طور به حال خود باشد، هیچ در باره اش فکر نکنیم و در عین حال به کار خود ادامه دهد؟ ابداً. جامعه هم، چنین است».
بی توجهی به این مسئولیت اجتماعی، باعث رنگ باختن معنویات و چیرگی هواهای نفسانی در فرد و جامعه می شود و در نتیجه، زمینه برای حاکمیت هواپرستان و ستمگران فراهم خواهد شد. آنگاه است که به فرموده امام حسین(ع) باید فاتحه اسلام را خواند: «و عَلَى الاِسْلامِ، ألسَّلامُ إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الاُمَّةُ بِراع مِثْلَ یَزِیدَ؛ هنگامى که امّت اسلامى به زمامدارى مثل یزید گرفتار آید، باید فاتحه اسلام را خواند!».
بى گمان یکى از پایگاه هاى مهم این دو فریضه(امر به معروف و نهى از منکر) و انتقاد سازنده، مساجد است. این مکان مقدس جایگاه گردهمایى دین‌داران دلسوز، میدان حضور قدرتمندانه مؤمنان و نمایشگاه ایمان، وحدت و همبستگى آنها است. بیماردلانى که میل به انجام گناه دارند، با دیدن صحنه نمایش ایمان و همبستگى مؤمنان از نگاه و سرکشى باز مى ایستند. همچنین، آنانی که به دلیل سستى ایمان، متزلزل و مردّد هستند از مسجد روحیّه ثبات و استوارى مى گیرند. بدینسان حضور مسلمانان در مسجد خود به خود سبب جلوگیرى از بسیارى از معاصى می شود.
امام رضا(ع) در گفتاری گهربار به این نقش ارزنده «مسجد» و «نماز جماعت» اشاره می فرمایند؛ آن حضرت در بیان رمز و راز تشریع نماز جماعت، که به‌طور معمول در مسجد برگزار مىشود، مى فرماید: «إِنَّمَا جُعِلَتِ الْجَمَاعَةُ لِئَلَّا یَكُونَ الْإِخْلَاصُ وَ التَّوْحِیدُ وَ الْإِسْلَامُ وَ الْعِبَادَةُ لِلَّهِ إِلَّا ظَاهِراً مَكْشُوفاً مَشْهُوراً لِأَنَّ فِی إِظْهَارِهِ حُجَّةً عَلَى أَهْلِ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ لِلَّهِ وَحْدَهُ وَ لِیَكُونَ الْمُنَافِقُ وَ الْمُسْتَخِفُّ مُؤَدِّیاً لِمَا أَقَرَّ بِهِ یُظْهِرُ الْإِسْلَامَ وَ الْمُرَاقَبَةَ وَ لِیَكُونَ شَهَادَاتُ النَّاسِ بِالْإِسْلَامِ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ جَائِزَةً مُمْكِنَةً مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الْمُسَاعَدَةِ عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوَى وَ الزَّجْرِ عَنْ كَثِیرٍ مِنْ مَعَاصِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ [نماز] جماعت بدان سبب مقرّر شده است تا اخلاص، توحید، اسلام و پرستش خدا، همگی ظاهر، آشکار و مشهود باشند؛ زیرا در آشکار کردن این امور، حجّت خدای یگانه بر اهل خاور و باختر وجود دارد. همچنین [به آن دلیل باید احکام اسلام آشکارا عملی گردد و بر انجام آن مراقبت کنند] تا منافق و سست‌ْ دین نیز آنچه را [در زبان] به آن اقرار کرده است، در عمل به جای آورد و اسلام و مراقبت بر آن را اظهار کند و برای آنکه گواهی دادن مردمان به مسلمانی یکدیگر، روا و ممکن باشد. همچنین مساعدت در نیکوکاری و تقوا و جلوگیری از [ارتکاب] بسیاری از نافرمانی‌های خداوند عزیز و جلیل [معاصی] با حضور در نماز جماعت محقّق می‌شود».
به‌طور کلّی، نفس حضور در مسجد به طور غیرمستقیم باعث ایجاد انگیزه لازم در نمازگزار و مراجعان به این مکان الهى مى شود، تا به علّت حضور در این مکان خویش را عارى از گناه و منکرات نمایند و همچنین به علّت اینکه حضور در مسجد نیز نیاز به ملزوماتى دارد که قبل از عزیمت به سوى آن باید مراعات شود و این ملزومات از سوى حقّ تعالى و پیشوایان دین ذکر شده است و خود به خود زمینه و اسباب اصلاح در رفتار و عمل به آموزههاى دینى را که در راستاى اعمال خیر و معروف است، ایجاد خواهد کرد. بنابراین، می‌توان گفت که گسترش فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر در بین افراد اهل مسجد به‌طور مستقیم به دو طریق زیر است:
الف) از طریق آموزههاى اخلاقى امام جماعت؛
ب)از طریق دوستان و افراد مسجدى.
در مقابل، افرادى که با مسجد و نماز جماعت مأنوس نیستند، از این شناخت و شخصیّت اجتماعى بهرهاى نخواهند داشت، افراد مسجدی کمتر آنها را مى بینند و کمتر مى توانند رفتار آنان را شناسائى کنند و قضاوت صحیح هم در باره آنان مشکل خواهد بود و به این تنبیه اجتماعى دچار خواهند گشت! بر همین اساس، پیامبر گرامى اسلام(ص) فرموده است: «إِذَا سُئِلْتَ عَمَّنْ لَا يَشْهَدُ الْجَمَاعَةَ فَقُلْ لَاأَعْرِفُهُ؛ اگر درباره کسى که در نماز جماعت شرکت نمىکند، از تو سؤال کردند، بگو او را نمىشناسم». یعنى، عدالت و تعهّد و درست‌کارى او براى من مشخّص و ثابت نشده است.
حضور پنج‌گانه مؤمنان در مساجد و برخورد با افراد شایسته و صالح به‌طور غیرمستقیم باعث انتقال رفتار نیکو و شایسته اهل مسجد به یکدیگر و جلوگیرى از منکرات خواهد شد. فرد نیکوکار، به دنبال یافتن دوستى متدیّن است و یک فرد متدیّن هیچ گاه با فرد گنهکار، پیمان دوستی و رفاقت نمى بندد؛ زیرا مسجد، محلّ رفتوآمد انسان‌هاى صالح و مؤمن است در نتیجه، تمامى نمازگزاران و اهالى مسجد، یکدیگر را در گفتار و عمل، امر به معروف و نهى از منکر مىکنند.
در روایات نیز آمده است: کسی که به مسجد رفتوآمد می کند، یکی از منافع هشت‌گانه نصیب او می‌شود این است که: «دوست و برادري پيدا مي‌كند كه در راه خدا كمك‌كارش مي‌شود».
بنابراین، اگر نمازگزاران و اهل مسجد، به این اصل مهم دینی و عقلی آگاهی یابند و خود، مقیّد و عامل به آن باشند و هر کس در محدوده زندگی خویش با فساد و زشتی‌ها مبارزه کند و مردم را به نیکی دعوت نماید دشمن، هرگز روزنه¬ای برای نفوذ نخواهد یافت. خداوند متعال در این باره می فرماید: «وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». این آیه شریفه بیان می¬دارد که «امر به معروف و نهی از منکر» از لوازم و واجبات اجتماع سالم و صالح است.
با شکل‌گيري چنين ارتباط مستحکمي، میان نمازگزاران و اهل مسجد، محال است که دشمنان بتوانند به اهداف شوم خود خود(ترویج منکرات) دست بيابند. امام خمینی(ره)، آن بت‌شکن زمان، با درک این نقش مسجد فرموده اند: «اگر این مسجد و مرکز ستاد اسلام قوى باشد، از فانتومها ترس نداشته باشید! از آمریکا و شوروى و اینها ترس نداشته باشید! آن روز باید ترس داشته باشید که شما به اسلام پشت کنید، به مسجد پشت کنید».
امام خمینی(ره) در بياني ديگر مي‌فرمايد: «اي ملّت، مسجدهاي خودتان را حفظ كنيد، روشن‌فكر غربي نباشيد. اي حقوقدان‌ها، مسجدها را حفظ كنيد؛ برويد به مسجد... تا اين نهضت به ثمر برسد، مملكت شما نجات پيدا كند».
«اين يك توطئه است كه مي‌خواهند مسجدها را كم‌كم خالي كنند. شما بايد هوشيار باشيد كه مسجدهايتان و محراب‌هايتان و منبرهايتان را حفظ كنيد و بيشتر از سابق، شمايي كه اين معجزه را از مسجد ديديد كه همه قدرت‌ها را در هم شكست؛ نه فقط ابرقدرت‌ها، قدرت‌هاي ديگر را نیز بدر هم شكست، نبايد در اسلام سستي كنيد. مسجدها را محكم نگه داريد و پرجمعيّت كنيد».
همچنین مقام معظّم رهبري در اين مورد مي‌فرمايند: «ما بايد نگران دين مردم باشيم. بهترين جا براي حفظ دين مردم، همين مساجد است».
ایشان در جاي ديگر مي‌فرمايند: «مسجد، به‌طور كلّي به عنوان يك پايگاه ديني، پايگاه عبوديّت، پايگاه معرفت، مي تواند براي جوامع اسلامي منشاء و سرآغاز حركات بزرگ و بركات ماندگار باشد».
نکته پایانی این که: مسجد، علاوه بر این که نقش سازنده ای در ترویج و اقامه معروف و دوری از منکرات در میان نمازگزاران و اهل مسجد دارد، یکى از پایگاههاى مهم انتقاد سازنده، از برنامههاى حاکمیّت، در نظام اسلامى است. در نظام اسلامى، مردم همانگونه که در برابر یکدیگر مسئول و موظّف به امر به معروف و نهى از منکر هستند، در ارتباط با نظام اسلامى نیز وظیفه بزرگ امر به معروف و نهى از منکر را بر عهده دارند. مردم باید ضمن حمایت از نظام اسلامى برنامه بخشهاى گوناگون حکومت را منصفانه و دلسوزانه نقّادى کنند و ضعفها، کاستىها و یا خداى نکرده انحرافات را در چارچوب موازین اسلامى به مسئولان گوشزد نمایند. در این راستا مساجد، مستقل از حاکمیّت که ائمّه جماعت آن از سوى مردم گزینش شده باشند، مىتوانند این مهم را به خوبى انجام دهند.
مقام معظّم رهبری در اشاره به اهمّیت این موضوع می فرماید: مسئله امر به معروف، تکلیف همیشگی مسلمانان است. جامعه اسلامی به امر به معروف و نهی از منکر زنده می ماند. قوام حکومت اسلامی به امر به معروف و نهی از منکر است.به هر حال، مسجدها به عنوان مهم ترین پایگاه تبلیغ و آموزش دینی، در مبارزه با شیوع منکرات و تهاجم فرهنگی، وظیفه سنگینی بر عهده دارند. بر این اساس، متولّیان فرهنگی مساجد، به ویژه امام جماعت می توانند با روشنگری و تبیین صحیح مسائل سیاسی روز، در جهت تقویّت باورهای دینی و پی‌ریزی بینشی درست در زمینه تعالیم دینی و سیاست، چون سنگری نفوذناپذیر مردم را در برابر بمب‌باران فرهنگی دشمن محافظت نمایند و سودجویان غرب را ناکام و ناامید سازند.
امام جماعت، در گستره و نفوذ فعّالیّت های فرهنگی مسجد نقش اساسی دارد و می تواند به كمك كسانی كه در مسجد حاضر می شوند و كسانی كه اداره امور آن مكان را بر عهده دارند، از نظر فرهنگی مسجد را كارآمد نمایند. امام جماعت آگاه می تواند با انس و موأنست با نمازگزاران، به ویژه با اقشار جوان و تبیین معارف عالیه اسلام برای آنان، لذّت ارتباط با خدا و مسجد در کام آنها شرین نماید؛ در آن صورت اهل مسجد، هيچ گاه حاضر نمى شوند سرشت پاک انسانی خود را به لذّت هاى حرام آلوده نمايند.
نویسنده: عسکری اسلامپورکریمی
پایان پیام/
نظر شما