خبرگزاری شبستان: مقامات عربستان سعودی همواره مخالفت جدی خود با توافق هسته ای را نشان داده اند حتی وزیر خارجه خود را به وین فرستاد تا در هواپیما با جان کری دیدار کند و هرگونه نزدیکی ایران و آمریکا را مخالف منافع سعودی ها توصیف کند. دیروز یکی از مقامات عربستان سعودی اعلام کرد در صورتی که توافق هسته ای انجام نشود، این کشور به سمت ساخت سلاح هسته ای خواهد رفت. نکته قابل توجه این است که اصولا در عربستان، عرضه و توانایی غنی سازی وجود ندارد.در این مقاله قصد داریم سیاست خارجی عربستان در قبال ایران را بررسی کنیم.
عربستان سعودی یکی از کشورهای مهم در عرصه روابط بین الملل و امنیت جهانی است. در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز این کشور نقش مهمی بازی می کند.این کشور به عنوان یکی از مهم ترین کشورهای منطقه غرب آسیا، نقش قابل توجهی درمعادلات و مناسبات منطقه ای و حتی فرامنطقه ای دارد. این کشور سالیانی است که به عنوان یکی از متحدین ایالات متحده آمریکا در این منطقه راهبردی، نقش تبعی بر عهده داشته تا نقشی مستقل، تا جایی که حتی برخی ناظران بین المللی قائل هستند عربستان نقش نیابت آمریکا در منطقه را بر عهده دارد.در هر صورت چه عربستان را مستقل در نظر بگیریم، چه نایب آمریکا در منطقه و یا ترکیبی از آن دو، نمی توان تحولات منطقه غرب آسیا را بدون لحاظ کردن این کشور تحلیل کرد و نقش آن را انکار نمود.هر چند نقش این کشور در بسیاری از کشورهای منطقه نقشی مخرب و در راستای حمایت از گروه های تکفیری نسبتا همسو با ایدئولوژی وهابیت می باشد، ولی با همین ابزار گروه های تکفیری- تروریستی برخی ابعاد سیاست منطقه ای خود را پیش برده است و در زمره کشورهای تاثیر گذار منطقه ای قرارگرفته است. هم چنین از منظر منافع ملی و ملاحظات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران نیز واکاوی الگوی رفتاری عربستان سعودی بسیار حائز اهمیت بوده و هست.
شناخت ساختار سیاسی عربستان سعودی ، تبار شناسی حکام آن و واکاوی جامعه شناختی قبیله آل سعود که بر حجاز حاکم است، فوق العاده مهم می باشد.عربستان سعودی کشوری است که قانون اساسی ندارد، و جابه جایی مقامات در آن نه از راه انتخابات ، بلکه از راه نزدیکی به قبیله سعودی است.شناختن ساختار سیاسی این کشور و پویش های درونی آن ، نقش مهمی در شناخت این کشور دارد.به طور کلی منبع اصلی قدرت در تمام سطوح حکومتی عربستان سعودی متکی بر سلطنت مطلقه آل سعود می باشد و شاه و شاهزادگان تراز اول از قدرت و آزادی عمل گسترده ای برخوردار هستند. علی رغم تغییر سران سعودی در ماههای اخیر بعید است تغییر جدی در سیاست خارجی عربستان سعودی ایجاد شود.چه بسا این کشور سیاست تهاجمی تری در قبال ایران اتخاد کرده است.
این کشور همچنان متحد و نایب آمریکا باقی می ماند و رقابت خود با تهران را ادامه می دهد.جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی همواره به‌عنوان دو قدرت تأثیرگذار در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا مطرح بوده‌اند. وجود تفاوت‌های اساسی در بنیان‌های ایدئولوژیک، نژادی و سیاسی دو طرف سبب شکل‌گیری هویت‌های متفاوت و به‌تبع آن منافع متمایزی گردیده است که این امر موجب گردیده که در بیشتر زمینه‌ها، بازی با حاصل جمع صفر بر تعاملات طرفین حکم‌فرمایی نماید. وقوع انقلاب اسلامی و استقرار نظام سیاسی شیعی را می‌توان سرآغاز شکل‌گیری روابط همراه با تنش دو کشور دانست.
با شروع بیداری اسلامی در منطقه غرب آسیا و شمال خاورمیانه،متحدین قدیمی عربستان سعودی توسط مردم از قدرت خارج شدند . به این ترتیب سیاست خارجی عربستان سعودی به سمت رویارویی با این انقلاب ها و حامیانشان سوق داده شد. یکی از کشورهایی که عربستان طی سالهای اخیر رویکرد خصمانه ای در قبال آن اتخاذ کرده است ، ایران است.در اندیشه ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیک عربستان ، ایران به عنوان تهدید امنیتی محسوب می شود. به همین دلیل است که این کشور از الگوی مقابله و موازنه تهدید برای کاهش قدرت منطقه ای ایران بهره گیری می کنند.یمن ، لبنان، سوریه، بحرین و عراق پنج کشوری هستند که ایران و عربستان در آنها در حال رقابت هستند.نمی توان انتظار داشت که با مرگ ملک عبدالله، تغییری در سیاست های منطقه ای عربستان سعودی رخ دهد.زیرا کوچکترین عقب نشینی از خط مقدم نبرد با ایران برای عربستان سعودی، به منزله شکست در جبهه خارجی تلقی می شود.جبهه داخلی نیز این کشور با مخالفت ها، اعتراضات داخلی و جنگ قدرت شاهزادگان روبرو است.عربستان سعودی بعد از مرگ ملک عبدالله بن عبدالعزیز دست پاچه شده است، و احتمال این که نوعی آسیب در صورت مرگ پادشاه به حکومت عربستان وارد شود، وجود دارد. البته این به آن معنا نیست که بیماری یا فوتش خلاء ایجاد می کند.
حاکمیت همچنان پابرجا است و از طریق سلمان بن عبدالعزیز امور پیگیری می شود. اما احتمال این که عملا درگیری سیاسی در مرحله پیش رو میان فرزند پادشاه فعلی، وزیر "گارد ملی"، امیر متعب و وزیر کشور، امیر محمد بن نایف و مدیر سازمان امنیت، امیر خالد بن بندر بن عبدالعزیز به وجود بیاید، هست. البته این هم به آن معنا نیست که شاهزاده های دیگر مثل پسرهای پادشاه گذشته، فهد و فیصل و سلطان و سلمان و طلال طمعی برای قدرت ندارند. این رکود در راس هرم قدرت در عربستان باعث می شود تا در جهان عرب سنی و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خلاء به وجود بیاید و این مساله بر اوضاع سوریه و لبنان و کشورهای عربی دیگر تاثیر بگذارد.همچنین چالش دیگر در سیاست خارجی عربستان سعودی، کم رنگ شدن نقش آمریکا در منطقه است.وزن ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک غرب آسیا ، در اندیشه راهبردی مقامات آمریکایی کاهش یاقته است.آنها تمرکز خود را بر چین و مهار رشد روز افزون اژدهای زرد گذاشته اند.آمریکا با کاهش تعهدات فراوان خود در غرب و جنوب آسیا و حل بحران های امنیتی سعی دارد بر چین متمرکز شود.خروج نیروهای رزمی آمریکا از عراق و افغانستان،عدم دخالت مستقیم نظامی علیه دولت سابق لیبی و نظام مستقر در سوریه، تلاش حداکثری و عجیب آمریکا برای پیشرد مذاکرات سازش میان فلسطین و رژیم غاصب قدس و از همه مهمتر تلاش برای کسب نتیجه ای ولو حداقلی در مذاکرات هسته ای ، از مهمترین شواهد استدلال مذکور است و دقیقا به همین دلیل است که عربستان سعودی، از رسیدن به توافق احتمالی هسته ای به شدت نگران است. در صورت حل مساله هسته ای ، بنا به زعم مقامات آمریکایی ، نقش راهبردی و نیابتی عربستان برای آمریکا در منطقه کاهش پیدا می کند.
نتیجه گیری : ثبات به مثابه امنیت؛ روابط آمریکا و عربستان سعودی در عصر ملک سلمان
منافع امریکا حکم میکند که ثبات منطقه اي به هر قیمتی حتی به قیمت حمایت از قهقرایی ترین ساختارهاي سیاسی و گروههاي اجتماعی پاس داشته شود.عربستان نیز به ضرورت هراس از ظرفیتهاي ایدئولوژیکی و دولت های رقیب خود؛هدفی جز حفظ ثبات به هر شیوه اي را دنبال نمی کند.عربستان سعودی برای حفظ ثبات خود به معامله نفت در برابر چتر امنیتی تن داده است.حال باید دید روزی که یک طرف این معادله یعنی نفت ارزش نداشته باشد یا کم ارزش تر شده باشد، طرف دیگر یعنی امنیت چه تغییری خواهد کرد.در عصر حکومت ملک سلمان ، آمریکا چرخش استراتژیکی به سوی شرق آسیا دارد؛و این چنین شاید عربستان دیگر همراه همیشگی خود را مانند سابق در کنار خود نبیند.به همین خاطر است که آنها تهدید می کنند به سمت ساخت سلاح هسته ای می روند تا به ایران حمله کنند!
نویسنده : بهنام خسروی
منابع :
- http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/royal-roulette. January 7, 2015
- http://www.lobelog.com/king-abdullahs-mixed-legacy/
- http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/time-to-take-it-to-iran
- http://www.brookings.edu/research/opinions/2015/01/23-next-king-saudi-arabia-salman-family-sheriff-riedel.
پایان پیام/
نظر شما