به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام دکتر مسعود اسماعیلی، عضو گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در دومین روز از کارگاه آموزشی ـ پ‍‍ژوهشی «حکمت اسلامی و عالم معاصر» که در سالن اجتماعات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، با موضوع «فلسفه عمل در حکمت صدرایی» به ایراد سخنرانی پرداخت.
وی در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه فیلسوفان صدرایی در باب چیستی و ماهیت عمل ارادی انسان، نقطه آغاز، مبادی، غایت و انتساب آن به انسان و خداوند و تأثیر آن در سعادت شایسته انسان دیدگاه‌های ویژه‌ای دارند، اظهار داشت: یکی از این دیدگاه‌ها این است که عمل ارادی انسان، حرکتی است ناشی از تأثیر شناخت قوای ادراکی انسان در امور بیرونی که این تأثیر از طریق اراده یا قصد پدید آمده در نفس انسان، صورت می‌گیرد.
دکتر اسماعیلی با سخن گفتن از این موضوع که نقطه شروع عمل انسانی، همان آغاز شکل‌گیری بعد فرامادی (نفس) در انسان است، ادامه داد: طبق این تصویر، مبادی عمل انسانی عبارتند از: شناخت، شوق و اراده که در کارهای ارادی و غیر ارادی انسان، این خود نفس است که در حرکت است.
عضو گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این مطلب که این حرکت جوهر نفس، جزئی از طرح عظیم حرکت جوهری است که در کل عالم طبیعت و آن‌چه به آن تعلق دارد، در جریان است، گفت: حرکت جوهر کل عالم طبیعت، براساس شوق یا عشقی صورت می‌گیرد که در متن ذات موجودات مادی وجود دارد و معشوق اصلی و نهایی آن، خداوند است.
وی با اشاره به اینکه حرکت ذاتی نفس نیز ضروری و دائمی و غایت و معشوق نهایی آن، حق تعالی است، تصریح کرد: عمل و کار ارادی انسان، حرکت جوهر دیگری است که در متن این حرکت ضروری نفس شکل گرفته، می‌تواند حرکت و انقلاب دائمی نفس را به سوی معشوق اصلی تشدید کند تا در اثر این تشدید، انسان به کمال لایق خود نائل شود یا اینکه این کار ارادی، انسان را به ورطه انحطاط به مقامی پایین‌تر از مقام حیوانی در می‌افکند.
دکتر اسماعیلی در ادامه سخنانش، از غایت نهایی عمل ارادی انسان سخن گفت که موجب رسیدن به نزدیک‌ترین درجه به خداوند(قرب) است و در این باره افزود: این امر بدین دلیل است که انسان در میان مخلوقات از بیشترین ظرفیت وجودی برخوردار است. بالاترین قرب را نسبت به خداوند می‌تواند کسب کند که این، سعادت حقیقی مختص انسان محسوب می‌شود.
وی این قرب حداکثری را دارای دو بعد دانست و درباره این ابعاد گفت: یکی برخورداری از شدیدترین علم نسبت به همه موجودات و مراتب عالم، و دیگری تجرد در ذات و در فعل از ماده است. همچنین نقش کار نیک در این قلمرو، نقش اِعدادی نسبت به چنین علمی و نقش اقتضائی نسبت به چنان تجردی اس؛ چرا که کسب چنان علمی که نوعی اتحاد با عوالم فرا مادی است در گرو نیل به تجرد ذاتی و فعلی است و عملی صالح است که برای بدن و قوای حیوانی، صفت راسخ پیروی از فرامین نفس ناطقه انسانی را ایجاد می‌کند و این، در نهایت به استغناء کامل نفس به بدن و امیال و اقتضائات آن خواهد انجامید.
دکتر اسماعیلی با تاکید بر این مطلب که عمل صالح انسان دارای رشحه‌های الهی است، اظهار داشت: اما هر حرکتی در عالم، به فیض حق صورت می‌پذیرد و لذا کار ارادی انسان نیز به مدد فیض دائمی خداوند انجام می‌پذیرد، بدون آن‌که اختیار انسان لطمه‌ای ببیند.
پایان پیام/
نظر شما