به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، در پی سخنان اخیر رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان نظام و سفراى کشورهاى اسلامى (به مناسبت سالروز مبعث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله) که ایشان با انتقاد از جاهلیت مدرن فرمودند: "جاهلیّت فقط به معنای فقدان علم نیست؛ در تعبیرات اسلامی و در ادبیات اسلامی، جاهلیّت معنای بسیار وسیع تری دارد؛ بخشی از جاهلیّت، فقدان علم و نداشتن علم است امّا جاهلیّت به معنای وسیع عبارت است از غلبه و حاکمیّت نیروی شهوت و غضب انسانی بر محیط زندگی؛ این می شود جاهلیّت. جاهلیّت یعنی جوامع انسانی، تحت تأثیر تمایلات شهوی و غضبیِ عمدتاً فرمانروایان خود به شکلی دربیاید که فضائل در آن گم بشود و رذائل حاکم بشود؛ این می شود جاهلیّت."؛ و به مناسبت فرا رسیدن روز ولادت حضرت علی اکبر (ع) که در تقویم رسمی کشور روز جوان نام گرفته است با محمد محمد رضایی، استاد تمام گروه فلسفه دین دانشگاه تهران و مسئول کارگروه معرفت شناسی و علم دینی اساتید دانشگاه ها در خصوص مواجهه جاهلیت مدرن با جوانان انجام داده ایم؛ گفتگوی ما با رییس کارگروه تخصصی فلسفه دین و کلام جدید شورای تحول علوم انسانی از نظرتان می گذرد:
با توجه به اینکه جاهلیت مدرن در ابعاد و شئونات مختلفی از زندگی بشر می تواند رخنه و رسوخ کند، این جاهلیت چه برنامه ها یا به عبارتی چه مواجهه و برخوردی با جوانان دارد؟
پیش از پاسخ به این سوال، باید مفهوم جاهلیت مدرن تبیین شود. ما اگر عصر جاهلیت را مورد دقت و بررسی قرار دهیم، مشاهده می کنیم این عصر، عصر تاریکی و دوره ای است که شاید در همه حوزه های رفتاری انسان، ظلمت همه جا را فرا گرفته است. یعنی انحراف از مسیر حق اعم از عقاید، اخلاق، رفتار خانوادگی، روابط قبیله ای و بین المللی و ... بر اساس معیارهایی که ارائه شدند دور از حق بوده یا فاصله بسیاری با آن داشته اند.
اگر به قرآن کریم آیه 257 سوره مبارکه بقره مراجعه کنیم: "اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنوا يُخرِجُهُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النّورِ ۖ وَالَّذينَ كَفَروا أَولِياؤُهُمُ الطّاغوتُ يُخرِجونَهُم مِنَ النّورِ إِلَى الظُّلُماتِ ۗ؛ خداوند، ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند؛ آنها را از ظلمتها، به سوی نور بیرون می‌برد. (اما) کسانی که کافر شدند، اولیای آنها طاغوتها هستند که آنها را از نور، به سوی ظلمتها بیرون می‌برند"، ملاحظه می شود که خدا ولی افرادی که ایمان آورده اند و کسانی که کافر شدند، اولیای آنها طاغوت است.
بنابراین می توان عصر تاریکی و دوره جاهلی را دارای مولفه ها و ویژگی هایی دانست که با آنها قابل شناخت است؟
بله؛ همین طور است. از مهم ترین ویژگی های عصر جاهلیت (مطابق با آیه یاد شده) آن است که ولی و سرپرست آن طاغوت است نه خدا؛ خدا یعنی حقیقت و نورانیت مطلق. لذا هر جا که حق و نورانیت است، خدا و نورانیت هم هست و هر جا که تاریکی و باطل وجود دارد، هوای نفس بر آن حاکم است.
از دیگر ویژگی های عصر جاهلی شرک و شریک قائل شدن برای خداست. آنها مصنوعات خود را که هیچ قدرتی نداشتند، می پرستیده و مایه عزت خود می دانستند که در قرآن با واژه "جاهلیة" به آن اشاره شده است.
این افراد در حوزه اخلاق و اعتقادات دچار انحراف شده بودند. به طور مثلا به جای احترام به کودک، آنها را زنده به گور می کردند یا زن هیچ جایگاهی در این جامعه نداشت و روابط میان قبیله ها بر اساس عدالت نبود و تعصب کورکورانه و قبیله ای و نژادی بر آن حاکم بود.
از سوی دیگر تبرج جاهلی زن و مرد و عدم رعایت شأن و بی پروایی و به طور کلی دوری از حق، از ویژگی های این عصر بود.
و مصادیق آن در عصر امروز و جاهلیت مدرن به چه صورت است؟
اگر نگاهی به جامعه امروز بشری بیندازیم، مشاهده می کنیم ویژگی های عصر جاهلیت با نقاب زیبایی به این دوره نیز منتقل شده است.
رفتار انسان ها بر اساس معیار توحید در انواع مختلف آن اعم از صفاتی و افعالی، ذاتی و عبادی، توحید در تشریع و قانون گذاری و خالقیت، جلوه ای ندارد.
امروز ملاک و معیار حاکم بر روابط انسان ها، حقوق و دستورالعمل ها و در راس آن حق وِتوی چند کشور قدرتمند است که حرف اول و آخر را می زنند و معیار آنها زور و قدرت است.
در این چارچوب، حقوق ملت های ضعیف پایمال می شود. مثلا حمله به یمن که کشوری مظلوم و ضعیف اما مقاوم است، اتفاقی وحشتناکی رخ داد که کشورهای دیگر از کنار آن به سادگی می گذرند و متجاوزان نیز با وسایل پیشرفته و تعابیر زیبا، حقوق این کشور را پایمال می کنند.
یا حقوق ملت فلسطین که بیش از چند دهه است پایمال می شود و کشورهای دیگر به آن توجهی ندارند. این در حالی است که پیامبر اسلام (ص) مبعوث شدند تا مردم را از ظلمات به نور هدایت کنند؛ آیا این عدالت است هر فرد یا کشوری قدرتش زیادتر است، حرف او ترجیح داده شود؟ آیا حق ِوتو عادلانه است؟ آیا اصولا عدالت در همه ارکان زندگی ما جاری و ساری است؟
البته جاهلیت مدرن با نقاب آزادی حقوق بشر و حقوق انسانی و مفاهیمی که بسیار جذاب و فریبنده است، خودنمایی می کند.
قرآن کریم در خصوص عصر جاهلیت می فرماید:" أفرأيت من اتخذ إلهه هواه وأضله الله" امروز نیز مشاهده می شود معیارهایی که بر دنیای مدرن حاکمیت می کند، همان هواهای نفسانی است نه نورانیت و عدالت و احترام به حقوق انسان ها.
امروز در حوزه اخلاق و رفتار، معیاری که حاکم است، سود و لذت است و امری خوب و پسندیده قلمداد می شود که سود داشته باشد که البته غرب خواست این مساله را تعدیل کند و لذا این گونه مطرح کردند که بیشترین سود برای بیشترین تعداد آدمی.
اما اینکه حقوق آن اقلیت چه می شود و این لذت و سود، چه سود و لذتی است برتر یا معنوی یا آنی، روشن نشده است.
این نگاه چه عواقبی در پی دارد؟
با این نگاه و معیار، مشکلات بسیاری در دنیا حاکم است این روند، اخلاق الهی و حق مدار نیست. امروز جامعه انسانی، سالم نیست. اگر در گذشته دختران معصوم زنده به گور می شدند، امروز آمار بالای سقط جنین، خبر از کشته شدن انسان های بی گناه می دهد از سوی دیگر آیا در دنیای غرب حرمت زن حفظ می شود که تا جوان است از او استفاده و وقتی به دوران کهولت پا گذاشت، به کناری وانهاده شود. آیا اصولا زن به آن جایگاه واقعی و حقوق خود رسیده است یا تنها شعار برابری سر می دهند.
یکی دیگر از ویژگی های عصر جاهلیت، تعصب کورکورانه بود. امروز نیز برخی از کشورها می دانند حق با کشور ضعیف تر است اما به دلیل حفظ منافع خود از کشورهای مستبد پیروی کرده و سرسپرده آنان هستند.
یا دیدگاه سکولاریستی که امروز بر علوم انسانی حاکم است، ترویج مادی گرایی و بت و پرستی است. جهالیت مدرن علم را به عنوان بت می پرستد اما آیا علم آن آن هم تجربی با شیوه خاص، می تواند حکایت گر همه حقایق باشد؟ آیا روش تجربی می تواند در همه حوزه ها پاسخگو باشد؟
جوانان چه رویکردی را باید در مواجهه با جاهلیت مدرن در پیش گیرند؟
در این دوره جاهلیت استمرار پیدا کرده و در قالب الفاظ زیباتر و جذاب تر و فریبنده خود را نشان می دهد. جوانان باید هوشیار باشند و با توجه به فطرت الهی خود، آزادی را برای همه انسان ها بخواهند.
جوانان در مواجهه با جاهلیت مدرن باید دقت و توجه داشته باشند که اگر در طول تاریخ انحرافی از حق و حقیقت و نورانیت صورت گرفت، این به دلیل افتادن در ورطه جاهلیت بوده است یا به تعبیری دور شدن از حاکمیت خدا و زیر بار حاکمیت طاغوت رفتن است.
در این راستا باید جوانان که حق مدار و عدالت طلب و آزادی خواه هستند، با خود خلوت کرده و تفکر کنند و مراقب باشند گرفتار الفاظ فریبنده ای همچون حقوق بشر، آزادی، دموکراسی و ... نشوند. بسیاری از همین کشورها که ادعای دموکراسی می کنند، وقتی شخصی با اکثریت آراء نیز پیروز می شود و خوشایند آنها نیست، رای ها را باطل اعلام می کنند. یا در خصوص مساله هسته ای، این کشورهایی که مقابل این حق ما می ایستند، ای خود انرژی هسته ای ندارند؟ اگر انرژی هسته ای بد است، چرا آنها دارند و اگر خوب است چرا همه نداشته باشند و ملت بیدار و ریشه داری همچون ایران از آن محروم بماند.
لذا جوانان در مواجهه با جاهلیت مدرن، باید هوشیارانه عمل کنند و فریب الفاط زیبای دشمن را نخورند.
پایان پیام/
نظر شما