خبرگزاری شبستان _ فرهنگ و ادب: بررسی ذکر و یاد امام علی (ع) در مثنوی معنوی مولانا به دو گونه ممکن است: نخست، بازنمودن وقایع و روایات کلی مرتبط با تاریخ زندگانی ایشان و دوم بررسی اقوال و سخنان امیرالمؤمنین در مثنوی است. اما آنچه ما در اینجا قصد بررسی آن را داریم باز نمودن وقایع و روایات زندگی امام علی (ع) است که در یکی از معروفترین اشعار مثنوی معنوی جلوه گر است. شاید کمتر کسی پیدا شود که این شعر مثنوی را نشنیده باشد، اما شنیدن داستان آن باز هم لطفی بسیار دارد، به ویژه اگر همزمان با ولادت اسوه عدالت و آزادگی باشد.
حضرت مولانا در گفتمان دوازدهم دفتر اول با طرح دو حکایت از برخورد حضرت علی(ع) با "عمرو بن عبدود" در جنگ خندق و "ابن ملجم مرادی" پس از ضربت زدن بر فرق ایشان در مسجد کوفه، این شخصیت الهی، اسطورۀ مدارا و جوانمردی را به تصویر می کشد.
اگر علوی هستید، جایگاه خویش را نسبت به جایگاه علی (ع) دریابید
مولانا در این دو حکایت به زمامداران و سالکان پیام می دهد: اگر علوی هستید، نه تنها جایگاه خویش را نسبت به جایگاه علی (ع) دریابید، بلکه تا فرصت هست به تصحیح اعمال خویش بپردازید که فردا دیر است.
در اولین داستان، پهلوان عدالت و بخشندگی را این چنین توصیف می کند: از علی آموز اخلاص عمل / شیر حق را دان منزه از دغل و سپس به شیوه نبرد حضرت علی (ع) با عبدود می پردازد.
حضرت علی (ع) در کشاکش نبرد تن به تن با پهلوان، وی را بر زمین می افکند تا هلاکش گرداند، او در این حال آب دهان خویش بر چهرۀ مبارک حضرت می اندازد. علی (ع) بی درنگ شمشیر بر زمین می افکند و در پاسخ دشمن مغلوب که چرا دست از جنگ کشیده می فرماید: "شیر حق و مجاهد راستین هرگز برای انتقام شخصی کسی را نمی کشد و آزار نمی دهد. او تنها بر ارادۀ حق گردن می نهد، نه بر امیال شخصی".
در داستان دوم، مولانا جریان گفتگوی امام را با ابن ملجم به تصویر می کشد:
حضرت پیامبر (ص) به ابن ملجم فرمود: "روزی فرا می رسد که علی را به شهادت می رسانی". ابن ملجم از حضرت علی درخواست کرد، پیشاپیش او را بکشد تا این جنایت از او سر نزند، لیکن علی فرمود: "کشتن تو در این زمان، قصاص قبل از جنایت است، نمی توانم ترا بکشم".
شان بی همتای حضرت علی (ع) در سلسلۀ اولیاءالله توصیف می شود
حضرت علی (ع) در ادبیات همچنین در مقام نفس مطمئنه و مَرضی خداوند - یا ایتها النفس المطمئنة ارجعی الی ربک راضیة مرضیة (سوره فجر، آیات 27 – 28) - شان بی همتایی در سلسلۀ اولیاءالله توصیف می شود. علی (ع) افتخار رسولان و اولیاء الهی است. گیتی نیزکه مستغرق عشق ورزی با محبوب کل است - یسبح له ما فی السموات و الارض (سوره حشر، آیه 24) - در سجده گاه هستی که ظلی است، در برابر صورت علی(ع) که وجه الله است آگاهانه، منقاد و تسلیم است.
پیامبر اسلام (ص) در بارۀ علی(ع) می فرماید: هر که می خواهد بر علم آدم، ادراک نوح، بردباری ابراهیم، زهد یحیی، سطوت موسی و جمال یوسف بنگرد، به علی (ع) بنگرد.
علی شیر خداست که مولوی او را در مروت شیر ربانی می خواند و می سراید:در مـروت شـیـــر ربـانـیـسـتـی /در فتوت خـود که دانـد کیستی/ در مـروت ابـر مـوسـیـی به تـیه /کامد از او خوان و نان بی شبیه (دفتر اول، ابیات 3722-3723)
علی عقل دیده است هر کس از او مدد جوید گمراه نمی شود: ای علـی که جملـه عقل و دیـده ای/شمـه ای واگــو از آن چه دیـده ای
تیغ حلـمت جان ما را چـاک کـرد/آب عـلـمت خـاک ما را پـاک کـرد/ باز گـو دانم که این اسرار هـوست/ زآنکه بی شمشیر کشتن کار اوست(دفتر اول، ابیات 3745-3748)
علی مظهر صفات الهی و معنوی است چنانکه صفاتی چون "باز عرش"، "چشم غیب"،" باب علم"،" روشنگر عالم"، "باب رحمت الهی" و "راهنمای حیات معنوی" است.باز گو ای باز عرش خوش شـکار/تا چـه دیـدی این زمان از کـردگار/چـشــم تـو ادراک غـیب آمـوخـتــه /چـشــم های حاضـران بـردوخـتــه(دفتر اول، ابیات 3750 -3751)
اینها تنها نمونه هایی هستند که که مولانا درباره حضرت علی (ع) در مثنوی آورده است که اگر کسانی به مطالعه بیشتر در این زمینه علاقه مند هستند می توانند به دفتر نخست مثنوی شرح کریم زمانی مراجعه نمایند.
پایان پیام/
نظر شما