اسلام مبدع بیمه کارگری است/ماجرای برخورد امیرمومنان (ع) با کارگر نصرانی!

حجت الاسلام مهدی اسماعیلی، عضو هیئت علمی پژوهشکده باقرالعلوم (ع) در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که اسلام چه منشور حقوقی برای کارگر تعریف کرده است، گفت: از لا به لای روایات و احادیثی که در متون دینی ما وارد شده است، می توان نکات زیبا و حقوق دقیقی که برای کارگر تعریف شده را یافت که قابل تامل است؛ یکی از نکاتی که در خصوص کارگر و حقوق او از دیدگاه قرآن، پیامبر صلی الله علیه و آله و معصومین علیهم السلام قابل توجه است، نقش عظیم کارگر در چرخه اقتصادی جامعه است که اسلام از این زاویه به آن پرداخته و لذا کارگر در امور معاشی افراد، حرف اصلی را می زند، بنابراین در این دین، به حقوق او توجه ویژه شده است.

وی ادامه داد: در این راستا یکی از توصیه های مهم پیامبر اسلام (ص)‌ در خصوص حقوق کارگر، تعیین مزد و پاداش او پیش از انجام و شروع کار است. بنابراین، هیچ فردی حق ندارد پیش از تعیین این مساله از کارگر درخواست انجام کاری داشته باشد. ( وسائل الشیعه، جلد 19، ص 105، حدیث 24249 )

وی با تاکید بر اینکه طبیعی است در پسِ هر فعالیتی، انسان ها به دنبال کسب سود و جلب منفعت هستند که گاه مادی است و گاه معنوی، ابراز کرد: در خصوص کارگر نیز به همین منوال است بنابراین، وقتی سخن از حقوق کارگر به میان می آید، صرفا از جنبه اخلاقیِ صرف این مقوله لحاظ نمی شود بلکه حقوق او جنبه های حقوقی و قانونی نیز به خود می گیرد. پیامبر اسلام (ص)‌ همواره از اینکه دیگری را اجیر بر کاری کنند و حق و حقوق او را تعیین نکنند، نهی می کردند و توصیه به مشخص کردن دستمزد داشتند.

این پژوهشگر با بیان اینکه امروز نیز در جوامع گوناگون از جمله کشور ما این قاعده و عقد قرار داد میان کارفرما و کارگر مرسوم است و البته در برخی مناطق و کشورها این مساله رعایت نمی شود، اظهار کرد: اما از نظر اسلام – اگر چه قانون مضبوط و ثبت شده جداگانه ای تحت عنوان حقوق کارگر تعریف نشده و این حقوق را باید از دلِ متون دینی و با تحقیق و کنکاش بیرون کشید – در منشور حقوقی کارگر نخستین نکته کسب رضایت و خشنودی در انجام کار و تعیین حقوق است.

وی تصریح کرد: نکته دوم آنچه از کلام پیامبر اسلام (ص)‌ بر می آید، تعجیل در امر پرداخت دستمزد کارگر است؛ ایشان می فرمایند: «وقتی کارگر، کاری را انجام داده است، در پرداخت حق الزحمه او عجله کنید و اگر از حق او کم کنید، این از گناهان کبیره است.» (بحار الانوار، جلد 100، ص 170، ح 27)

وی با بیان اینکه بنابراین در سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، ظلم به کارگر ممنوع شمرده شده و نپرداختن حق کامل او از گناهان کبیره که مستحق عذاب در جهنم است، به حساب می آید، عنوان کرد: اما دیگر حقی که در منشور حقوقی کارگر در اسلام تعریف شده است، تلاش برای پرداخت حقوق او پیش از پایان کار است. در این راستا پیامبر اسلام (ص)‌ می فرمایند: «دستمزد کارگر را پیش از آن که عرق او خشک شود (منظور پیش از اتمام کار) پرداخت کنید.» (کافی جلد 5، ص 289، ح 3 ).

حجت الاسلام اسماعیلی اقدام یاد شده را سبب رضایت و سرور کارگر دانست و بیان کرد: با این اتفاق، او متوجه می شود، کارفرما قصد تضییع حق او را ندارد و با شور و اشتیاق بیشتری به کار خود ادامه می دهد.

وی ابراز کرد: اما نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشت و اسلام نیز بر آن تاکید دارد، آن است که کارگر تا زمانی که از نظر جسمی در سلامت است و نیروی بدنی او اجازه می دهد می تواند کاری انجام دهد و فعالیت کند، یعنی تا زمان و سن خاصی و این قدرت بدنی هر روز تحلیل رفته و زور بازوی او کم می شود و در دوره ای از کارافتاده، سالخورده یا ناتوان می شود.

به گفته این پژوهشگر دینی بنابراین آنچه در این میان مهم به نظر می رسد، بیمه کارگر است و البته از نگاه اسلام و معصومین علیهم السلام، بیمه کارگر با بیمه های رایج امروزی تفاوت قابل ملاحظه ای دارد. در بیمه امروزی هر ماه مبلغی از حقوق کارگر کسر شده و هنگام بازنشستگی به او پرداخت می شود اما از نگاه اسلام این کسر حقوق معنا و جایگاهی ندارد.

مدیر گروه حدیث پژوهشکده باقر العلوم (ع) تاکید کرد: در این راستا در کتاب وسائل الشیعه، جلد 15 صفحه 66 حدیث 19996، نقل شده است روزی حضرت علی (ع) در حال گذر از مکانی بودند که پیرمردی مسیحی و نابینا در حال گدایی و از مردم تقاضای کمک می کرد. حضرت (ع) به دست نیاز او نگریستند و فرمودند: «این چیست که من می بینم؟!» اطرافیان به او گفتند: او مردی نصرانی است که از ملت مسلمانان نبوده و از کار افتاده شده و برای امرار معاش به سختی و گدایی افتاده است. حضرت (ع)‌در این هنگام ناراحت شدند و با سختی و شماتت برخورد کردند و فرمودند: «این فرد در جامعه اسلامی عمری کار کرده، زحمت کشیده است تا اینکه پیر و از کارافتاده شده و امروز چون ناتوان است دست نیاز به مردم گشوده است و در میان آنها برای امرار معاش می چرخد.» پس فرمودند: «از بیت المال مسلمانان به او کمک کنید و به او مزد دهید.»

وی تاکید کرد: متاسفانه آنچه امروز در کشور خود در خصوص حقوق کارگر شاهدیم، کپی توصیه های پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصوم (ع) نیست و ما هنوز از اجرای کامل این منشور حقوقی دور هستیم.

حجت الاسلام اسماعیلی در ادامه ضمن مقایسه منشور حقوقی اسلام و غرب برای کارگر، اذعان کرد: اما این منشور حقوقی اسلام نیز در مقایسه با منشور حقوقی اروپا تفاوت های بسیاری دارد. به طور مثال کارخانه ای در اروپا تعدای کارگر استخدام می کند و اگرچه حقوق و امتیازاتی به آنها پرداخت می کند اما هنگامی که کارفرما احساس کرد سوددهی او کم است و در حال ضرر، اقدام به اخراج کارگرها می کند و هر روز شاهد تحصّن عده ای در اعتراض به این مساله هستیم. در حقیقت کارفرما باید تمامی این مسائل را پیش بینی کرده و با مدیریت و برنامه ریزی دقیق، حقوق آینده کارگر را تضمین کند و اگر مجبور به اخراج او شد، تمامی حقوقش را به طور کامل بپردازد.

وی اضافه کرد: یا اسلام توصیه می کند که مزد کارگر را پیش از خشک شدن عرق زحمتش پرداخت کنید اما در غرب هرگز چنین مساله تعریف نشده است.

مدیر گروه حدیث پژوهشکده باقر العلوم (ع) خاطر نشان کرد: بنابراین باید قانون کار و کارگر و منشور حقوقیِ او بر اساس حقوقی که اسلام تعریف کرده است، دور بزند تا حقی از کارگر تضییع نشود.

پایان پیام/