خبرگزاری شبستان: مسجد جامع عتیق شیراز یکی از کهن‌ترین و نخستین مساجد روزگار عزلت سپری کرده و هر روز بر آسیب‌های فیزیکی که در این بنای تاریخی ایجاد شده افزوده می‌شود اما گویی کسی بنا ندارد تا روزگار شکوه و عظمت را به این مسجد تاریخی بازگرداند.
مسجد جامع عتیق شیراز که به قول‌های مختلفی در یکی از سال‌های 281 یا 284 قمری ساخته شده امروز با هزار و 150 سال قدمت یکی از کهن‌ترین مساجد شیراز به شمار می‌رود. مسجد جامع عتیق یا مسجد جمعه یا مسجد جامع یا مسجد آدینه در مشرق شاهچراغ قرار دارد.
این مسجد به دستور عمرولیث صفاری ساخته شد. ساختمان بنا که اولین هسته تاریخی شهر شیراز است مشتمل بر بنایی مرتفع است دارای چندین حجره و شبستان است. این مسجد دارای شش درب ورودی و خروجی شامل یک درب در ضلع شمالی، یک درب در ضلع جنوبی، دو درب در ضلع غربی و دو درب در ضلع شرقی است و درب ورودی ضلع شمالی به دوازده امام معروف است و کتیبه‌ای بر فراز آن قرار گرفته که در دوره صفوی و در سال ( 1031 ه.ق) نگاشته شده و این کتیبه تاریخ مرمت مسجد را در سال مذکور بیان می کند.
در وسط صحن مسجد، بنایی مکعب شکل از گچ و سنگ ساخته شده که نزدیک به یک متر از سطح زمین بلندتر است و گرداگرد آن را ایوانی به عرض دو متر فرا گرفته است. این بنا که در سال 752 (ه.ق) به دستور شاه شیخ ابواسحاق اینجو حاکم فارس، ساخته شده، دارالمصحف، بیت‌المصحف، خدایخانه و یا خداخانه خوانده می‌شود و این بدان جهت است که گفته شده در این مکان علاوه بر اینکه قرآن‌هایی تاریخی به خط امیرالمومنین علی (ع)، امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و چند تن از صحابه پیامبر و تابعین او نگهداری می‌شده، محل تلاوت قرآن نیز بوده است.
فرسودگی بر تن رنجور مسجد جامع عتیق شیراز
این مسجد دی ماه 1310 با شماره 72 به ثبت تاریخی رسید. این مسجد در طول دوره‌های مختلف تاریخی در اثر زلزله آسیب دید که مورد مرمت قرار گرفت، ضمن اینکه باید گفت این مسجد اولین هسته مذهبی در شهر شیراز است که جدا از عملکرد مذهبی نقش اجتماعی - سیاسی نیز داشته است. با این تفاسیر مسجد جامع عتیق شیراز را می‌توان یکی از مهم‌ترین مساجد و در عین حال به لحاظ میراثی یکی از با ارزش‌ترین بناهای شهر شیراز دانست اما آنچه ظاهر مسجد نشان می‌دهد این است که این بنا در حال حاضر روزگار فرسودگی را به شدیدترین سطح ممکن می‌گذراند.
فرو ریختن بخش‌هایی از دیوارها، شکاف‌های عمیق و آسیب‌های انسانی که بر بدنه بنا مشهود است را می‌توان فقط جزیی از وضعیت نامناسب این مسجد تاریخی دانست. تخریب و آسیب‌دیدگی این مسجد از یکی از درب‌های ورودی شروع می‌شود که به خاطر دوده آتش افرادی که شب‌ها پشت در مسجد آتش روشن می‌کردند، دچار آسیب شده است.
فرو ریختن بخشی از سقف
پس از گذشتن از این درب، سقف‌های دالان ورودی را می‌توان مشاهده کرد که در قسمت‌های مختلف شکاف‌های عمیقی برداشته و یا در بخش‌های دیگر فرو ریخته است.
این مسجد دارای چند ایوان است اما ایوان جنوبی دچار آسیب‌دیدگی‌های عمیقی شده به طوری که دیواره‌های آن در بخش‌های مختلف شکاف خورده یا فرو ریخته است و بدین سبب روند تخریب بخش‌های تاریخی این ایوان بدون آثاری از مقاوم‌سازی و مرمت، راحت‌تر ادامه می یابد.
این مسجد دارای شبستان‌های مختلفی است که در یکی از آنها محراب و منبری تاریخی واقع شده که مردم اعتقاد خاصی به آن دارند. به باور عموم دعایی که بین این دو محراب و منبر خوانده شود، مستجاب می شود.
این منبر و محراب دارای ارزش‌های خاصی است و از نظر اعتقادی نیز برای مردم ارزش زیادی دارد و این را می‌توان از تکه پارچه‌هایی که مردم برای اجابت دعای خود به منبر گره زده‌اند، مشاهده کرد اما گذر زمان و رطوبت بیش از اندازه این بخش از شبستان زمینه پوسیده شدن این منبر را فراهم کرده و مسجد جامع عتیق طی این سال‌ها هیچ‌کس برای مرمت آن اقدامی نکرده است.
دیواره‌های مسجد نیز مانند سایر آثار تاریخی استان مملو از یادگاری‌هایی است که به صورت نوشتاری یا حکاکی در بدنه این بنا سال‌های سال جا خوش کرده و یا آگهی‌های ترحیمی را می توان در دیوارها یافت که متعلق به سال‌های دور است.
حیاط مسجد نیز مدت زمانی طولانی است که دستخوش مرمت قرار گرفته اما اعتبارات قطره چکانی اختصاص یافته به آن اجازه تسریع در روند کار را نمی‌دهد.
یکی از آسیب‌هایی که شبستان‌های تاریخی مسجد را با خطر مواجه کرده رطوبت زیاد است که تاکنون برای آن چاره‌ای اندیشیده نشده و این امر باعث شده که رطوبت بر بخش‌های تاریخی و با ارزش بنا تاثیرات منفی بر جای گذارد.
در سال 81 تصمیماتی برای انجام مرمت‌های این مسجد اخذ شد و بدین ترتیب شهرداری مأمور بازسازی پشت بام، میراث فرهنگی مأمور مرمت شبستان‌ها و اوقاف نیز مامور ساماندهی و بازسازی حیاط شد که شهرداری این کار را انجام داد اما میراث فرهنگی فقط یک شبستان را به طور کامل تمام کرد و اوقاف نیز همچنان مشغول انجام کارهای حیاط است.
این مسجد برای مرمت به همکاری و همیاری مسئولان نیاز دارد و باید گفت این مسجد منبع درآمدی ندارد که بتواند امور مربوط به مرمت و ... را انجام دهد. شرایطی که امروز در مسجد جامع عتیق حاکم شده به هیچ عنوان شایسته جایگاه این بنای ارزشمند نیست و مسئولان امر باید برای ساماندهی به آن، اقدامات جدی و سریع را انجام دهند.
اقدامات مرمتی مسجد عتیق
مدتی پیش با تأکید بر اجرای هر چه سریع‌تر اقدام‌های مرمتی مربوط به مسجد جامع عتیق قرار شد اداره اوقاف و امور خیریه فارس باید نسبت به تجهیز این مسجد اقدام کند.
سرعت و دقت در اجرای امور باید به موازات هم حرکت کنند و نباید به گونه‌ای عمل کرد که کیفیت فدای سرعت شود، طولانی شدن زمان اجرای کار باعث صدمه خوردن بخش‌های دیگر بنای تاریخی و میراثی شود، البته در خصوص مرمت مسجد جامع عتیق کندی کار پذیرفته نیست.
ارتفاع پروژه بین‌الحرمین مانع ثبت جهانی مسجد عتیق است
ارتفاع بلند مجموعه بین‌الحرمین مانع ثبت جهانی مسجد جامع عتیق شده که این مهم نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. حفظ و مرمت آثار تاریخی بسیار اهمیت دارد.. آثار میراثی از جمله هویت تاریخی مردم است و نباید معماری آن را تلف کرد.
مسجد جامع عتیق شیراز که به قول‌های مختلفی در یکی از سال‌های 281 یا 284 قمری ساخته شده امروز با هزار و 150 سال قدمت یکی از کهن‌ترین مساجد شیراز به شمار می‌رود. مسجد جامع عتیق یا مسجد جمعه یا مسجد جامع یا مسجد آدینه در مشرق حرم حضرت احمد ابن موسی شاهچراغ (ع) قرار دارد.
مرمت و حفاظت از مسجد عتیق نیازمند اختصاص اعتبار لازم
اما چندی پیش رییس اداره بقاع متبرک اوقاف استان فارس از اختصاص یک میلیارد و 500 میلیون ریال اعتبار برای بازسازی سنگ‌فرش این مسجد خبر داد.
مرمت مسجد تاریخی جامع عتیق طی حرکتی مشترک میان اداره اوقاف و سازمان میراث فرهنگی بحث مرمت و بازسازی مساجد تاریخی در دستور کار قرار گرفت که در این خصوص اداره بقاع متبرک اوقاف فارس وظیفه مرمت و بازسازی سنگ‌فرش مسجد را بر عهده گرفت.
بنا بر مطالعات صورت گرفته 150 میلیون تومان برای مرمت و بازسازی سنگ‌فرش مسجد جامع عتیق در نظر گرفته شده ولی با توجه به نوع مخصوص سنگ‌های به کار رفته پیش‌بینی می‌شود این رقم افزایش پیدا کند.
علاوه بر مرمت و نوسازی مسجد جامع عتیق بحث تجهیز و افزایش امکانات نیز در این محل مدنظر قرار گرفته که از جمله آن می‌توان به تأسیسات گرمایش و سرمایش، تأسیسات امنیتی و اصلاح نورپردازی اشاره کرد.
مسجد جامع عتیق هر ساله نیاز به مرمت و بازسازی دارد چرا که اگر قرار است چنین مکان‌هایی همیشه آماده باشد، باید اعتباری برای نگهداری آن مشخص شود و از طرفی مرمت مسجد جامع عتیق زمان‌بر است چرا که سنگ به کار رفته در این مسجد از نوع خاص محسوب می‌شود.
پایان پیام/
نظر شما