امام جواد(ع)، میراث ماندگاری برای تشیع

خبرگزاری شبستان// استان گیلان

امام محمد تقی، ملقب به جواد الائمه(ع) نهمین پیشوای مسلمانان در دهم رجب سال 195 هجری قمری در مدینه منوره دیده به جهان گشودند. مادر ایشان «سَبیکِه» نام داشت که از برترین بانوان زمان خویش و از طایفه ماریه قبطیه، همسر گرامی رسول خدا (ص) بود. حضرت امام رضا (ع)از ایشان به عنوان بانویی پاک دامن و با معرفت یاد کرده و می فرمایند: «ریحانه(سبیکه) در قداست و پاکی همانند مریم (ع) است.»

بدین ترتیب، امام جواد (ع) در دامن مادری با فضیلت و پدری عالی مقام تربیت یافت و پس از شهادت پدر بزرگوار خود، رهبری معنوی مردم را به دست گرفت.

امام جواد (ع) مانند امامان دیگر با بهره‌مندی از علوم توحیدی و دریافت حقایق از عوالم ملکوتی، قطره‌هایی از دریای معرفت و ایمان را در صحنه‌های مختلف زندگی ‌اش به نمایش گذاشته است.

از وجود با برکت امام جواد (ع)با توجه به عمر کوتاه وى، آثارى در موضوع دعا، تسبیح و مناجات به یادگار مانده است، که بخش مهمى از میراث ماندگار فرهنگ تشیع محسوب مى شود؛ از این رو توجه شما را به نمونه هایى از دعا و مناجات صادره از آن حضرت جلب مى نماییم.

دعا براى تحصیل گشایش

امام جواد (ع) در پاسخ به نامه محمد بن حمزه غنوى که خواهان آموزش دعا براى گشایش و فرج در زندگى بود، نوشت؛ این دعا را بخوان: "یا من یکفى من کل شئ اکفنى منه شئ اکفنى ما اهمنى مما انا فیه، فإنى ارجو ان یکفى ما هو فیه من الغم إن شاء الله" (1)

دعاى تعقیب نماز فریضه

امام جواد (ع)براى یکى از اصحابش نامه اى نوشت و فرمود: پس ‍ از نماز فریضه این دعا را بخوان: "رضیت بالله رباً و باسلام دیناً و بالقرآن کتاباً و بالکعبة قبلة و بمحمد نبیناً و بعلى ولیاً و الحسن و الحسین و على بن الحسین و محمد بن على و جعفر بن محمد و موسى بن جعفر، و على بن موسى، و محمد بن على، و على بن محمد، والحسن بن على، و الحجة بن الحسن بن على ائمة.

اللهم ولیک الحجة، فاحفظه من بین یدیه، و من خلفه و عن یمینه، و عن شماله، و من فوقه، و من تحته، وامدد له فى عمره، واجعله القائم بامرک، المنتصر لدینک، واره ما یحب و تقر به عینه فى نفسه، و فى ذریته و اهله و ماله، و فى شیعته، و فى عدوه، و ارهم منه ما یحذرون، واره فیهم ما تحب و تقر به عینه، واشف به صدورنا و صدور قوم مؤمنین"(2)

دعاى تعقیب نماز صبح

امام جواد (ع) براى یکى از اصحابش نامه اى نوشته و دعاى پس از نماز صبح را به او آموخت و فرمود: هر کس پس از نماز صبح این دعا را بخواند هر حاجتى را که از خداوند بخواهد، به آسانى برآورده مى شود و مهمات دینى و دنیایى وى تامین مى شود؛

"بسم الله و بالله و صلى الله على محمد و آله، و افوض امرى إلى اللّه إن اللّه بصیر بالعباد فوقاه الله سیئات ما مکروا، لاإلةإلا انت سبحانک إنى کنت من الظالمین فاستجبنا له و نجیناه من الغم و کذلک ننجى المومنین، حسبنا الله الوکیل فانقلبوا بنعمة من الله و فضل لم یمسسهم سوء.

ما شإ الله لا حول و لا قوة إلا باللّه، ما شإ اللّه لا ما شإ الناس، ما شإ اللّه و إن کسره الناس، حسبى الرب من المربوبین، حسبى الخالق من المخلوقین، حسبى الرازق من المرزوقین، حسبى الذى لم یزل حسبى، حسبى من کان منذ کنت (حسبى) لم یزل حسبى اللّه لا إله إلا هو، علیه توکلت، و هو رب العرش العظیم" (3)

دعاى استخاره

على بن اسباط از طریق یکى از دوستانش روایت مى کند که امام جواد (ع)، فرمود: من هر گاه مى خواهم براى کار بزرگى استخاره کنم، در جایی مى نشینم و صد بار از خداوند خیر و خوبى را مى خواهم و چنان چه براى خرید و فروش مالى باشد، سه بار خیر و خوبى را طلب مى کنم و این دعا را مى خوانم: "اللهم إنى اسالک بانک عالم الغیب و الشهادة ، إن کنت تعلم ان کذا وکذا خیر لى فخره لى ویسره ، و إن کنت تعلم انه شر لى فى دینى و دنیاى و آخرتى فاصرفه عنى الى ما هو خیر لى.

و رضنى فى ذلک بقضائک فإنک تعلم و لا اعلم، و تقدر و لا اقدر، و تقضى و لا اقضى، إنک علام الغیوب" (4)

دعا به هنگام مشاهده جنازه میت

روایت شده که امام جواد علیه السلام هر گاه جنازه ى مرده اى را مى دید این دعا را بر زبان جارى مى ساخت: "الحمد للّه الذى لم تجعلنى من السواد المخترم"

دعاى قنوت نماز

از امام جواد (ع) روایت شده که در قنوت نماز خود دعاى مخصوص مى خواند که از این قرار است:

"اللهم منائحک متتابعة و أیادیک متوالیة و نعمک سابغة و شکرنا قصیر و حمدنا یسیر و أنت بالتعطف على من اعترف جدیر اللهم و قد غص أهل الحق بالریق و ارتبک أهل الصدق فی المضیق و أنت اللهم بعبادک و ذوی الرغبة إلیک شفیق و بإجابة دعائهم و تعجیل الفرج عنهم حقیق اللهم فصل على محمد و آل محمد و بادرنا منک بالعون الذی لا خذلان بعده و النصر الذی لا باطل یتکأده و أتح لنا من لدنک متاحا فیاحا یأمن فیه ولیک و یخیب فیه عدوک و یقام فیه معالمک و یظهر فیه أوامرک و تنکف فیه عوادی عداتک اللهم بادرنا منک بدار الرحمة و بادر أعداءک من بأسک بدار النقمة اللهم أعنا و أغثنا و ارفع نقمتک عنا و أحلها بالقوم الظالمین"

دعا برای گشایش و فرج در زندگی

امام جواد (ع) در پاسخ نامه محمد بن حمزه غنوى که خواهان آموزش دعا براى گشایش و فرج در زندگى بود، نوشت: این دعا را بخوان: "یا من یکفى من کل شئ اکفنى منه شئ اکفنى ما اهمنى مما انا فیه، فإنى ارجو ان یکفى ما هو فیه من الغم إن شإ الله"

دعاى دیگر براى قنوت:

"اللهم أنت الا ول بلا أولیة معدودة و الاخر بلا آخریة محدودة أنشأ تنا لا لعلة اقتسارا و اخترعتنا لا لحاجة اقتدارا و ابتدعتنا بحکمتک اختیارا و بلوتنا بأمرک و نهیک اختبارا و أیدتنا بالا لات و منحتنا بالادوات و کلفتنا الطاقة و جشمتنا الطاعة فأمرت تخییرا و نهیت تحذیرا و خولت کثیرا و سألت یسیرا فعصی أمرک فحلمت و جهل قدرک فتکرمت فأنت رب العزة و البهاء و العظمة و الکبریاء و الا حسان و النعماء و المن والالاء و المنح و العطاء و الانجاز و الوفاء و لاتحیط القلوب لک بکنه و لا تدرک الاوهام لک صفة و لا یشبهک شی من خلقک و لایمثل بک شی ء من صنعتک تبارکت أن تحس ‍ أو تمس أو تدرک الحواس الخمس و أنى یدرک مخلوق خالقه و تعالیت یا إلهی عما یقول الظالمون علوا کبیرا اللهم أدل لاولیائک من أ عدائک الظالمین الباغین الناکثین القاسطین المارقین الذین أضلوا عبادک و حرفوا کتابک و بدلوا أحکامک و جحدوا حقک و جلسوا مجالس أولیائک جرأة منهم علیک و ظلما منهم لاهل بیت نبیک علیهم سلامک و صلواتک و رحمتک و برکاتک فضلوا و أضلوا خلقک و هتکوا حجاب سترک عن عبادک و اتخذوا اللهم مالک دولا و عبادک خولا و ترکوا اللهم عالم أرضک فی بکماء عمیاء ظلماء مدلهمة فأعینهم مفتوحة و قلوبهم عمیة و لم تبق لهم اللهم علیک من حجة لقد حذرت اللهم عذابک و بینت نکالک و وعدت المطیعین إحسانک و قدمت إلیهم بالنذر فأمنت طائفة فأید اللهم الذین آمنوا على عدوک و عدوأ ولیائک فأصبحوا ظاهرین و إلى الحق داعین و للامام المنتظر القائم بالقسط تابعین و جدد اللهم على أعدائک و أعدائهم نارک و عذابک الذی لا تدفعه عن القوم الظالمین

اللهم صل على محمد و آل محمد و قو ضعف المخلصین لک بالمحبة المشایعین لنا بالموالاة المتبعین لنا بالتصدیق و العمل الموازرین لنا بالمواساة فینا المحبین ذکرنا عند اجتماعهم و شد اللهم رکنهم و سدد لهم اللهم دینهم الذی ارتضیته لهم و أتمم علیهم نعمتک و خلصهم و استخلصهم و سد اللهم فقرهم و المم اللهم شعث فاقتهم و اغفر اللهم ذنوبهم و خطایاهم و لا تزغ قلوبهم بعد إذ هدیتهم و لا تخلهم أ ی رب بمعصیتهم و احفظ لهم ما منحتهم به من الطهارة بولایة أولیائک و البراءة من أعدائک إنک سمیع مجیب و صلى الله على محمد و آله الطیبین الطاهرین. (5)

دعاى شب اول ماه رجب

روایت شده است که امام جواد (ع) فرمود: مستحب است انسان در شب اول ماه رجب این دعا را بخواند و سپس حاجت خود را از خداوند بخواهد؛

"اللهم إنى اسالک بانک ملیک، و انک على کل شئ مقتدر، و انک ما تشإ من امر یکن، اللهم إنى اتوجه إلیک بنبیک محمد نبى الرحمة صلى الله علیه و آله و سلم.

یا محمد یا رسول الله ! إنى اتوجه بک إ لى اللّه ربک وربى لینجح لى بک طلبتى.

"اللهم بنبیک محمد، والائمة من اهل بیته ، صلى الله علیه و علیهم ، انجح طلبتى" (6)

دعاى روز نیمه و بیست و هفتم ماه رجب

ریان بن ثلت مى گوید: امام جواد (ع) زمانى که در بغداد زندگى مى کرد، روزهاى پانزدهم و بیست و هفتم ماه رجب را روزه مى گرفت و همه خادمان را به روزه گرفتن توصیه مى کرد و دستور می دادند که 12 رکعت نماز بخوانند و هر رکعت آن را با حمد و سوره به پایان ببرند، سپس ‍ سوره هاى(حمد)، (قل هو اللّه احد) و (معوذتین) (قل اعوذ برب الناس، و قل اعوذ برب الفلق) هر کدام را چهار بار بخواند و پس از آن این دعا را چهار بار قرائت کنند: "لا إله اللّه و اللّه اکبر، و سبحان اللّه ، و الحمد اللّه ، و لا حول و لا قوة إلا باللّه ، لا إلا إلا اللّه و اللّه اکبر، و سبحان اللّه، و الحمدللّه، و لا حول و لا قوة إلا باللّه العلى العظیم."

و چهار بار بگویند: "اللّه، اللّه ربى لا اشرک به شیئاً" و چهار بار بگویند: "لا اشرک بربى احدا" (7)

دعاى رؤیت هلال ماه رمضان

سید بن طاووس روایت کرده که امام جواد (ع) در شبى که هلال ماه مبارک رمضان را دیده بود، نماز مغرب را خواند، پس از نماز، روزه فردا را نیت کرد و دست ها را به سوى آسمان بلند نموده و این دعا را خواند:

"اَللهُمَّ یا مَنْ یَمْلِکُ التَّدْبیرَ وَ هُوَ عَلى کُلِّشَىْءٍ قَدیرٌ یامَنْ یَعْلَمُ خائِنَةَ الاَْعْیُنِ وَ ما تُخْفِى الصُّدُورُ وَ تُجِنُّ الضَّمیرُ وَ هُوَ اللَّطیفُ الْخَبیرُ اَللّهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ نَوى فَعَمِلَ وَلاتَجْعَلْنا مِمَّنْ شَقِىَ فَکَسِلَ وَ لا مِمَّنْ هُوَ عَلى غَیْرِ عَمَلٍ یَتَّکِلُ اَللّهُمَّ صَحِّحْ اَبْدانَنا مِنَ الْعِلَلِ وَ اَعِنّا عَلى مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنا مِنَ الْعَمَلِ حَتّى یَنْقَضِىَ عَنّا شَهْرُکَ هذا وَ قَدْ اَدَّیْنا مَفْرُوضَکَ فیهِ عَلَیْنا اَللّهُمَّ اَعِنّا عَلى صِیامِهِ وَ وَفِّقْنا لِقِیامِهِ وَنَشِّطْنا فیهِ لِلصَّلاةِ وَلا تَحْجُبْن امِنَ الْقِراَّئَةِ وَ سَهِّلْ لَنا فیهِ ایتاَّءَ الزَّکوةِ اَللّهُمَّ لا تُسَلِّطْ عَلَیْنا وَ صَباً وَ لا تَعَباً وَ لاسَقَماً وَلا عَطَباً اَللّهُمَّ ارْزُقْنا الاِْفْطارَ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ

اَللّهُمَّ سَهِّلْ لَنا فیهِ ما قَسَمْتَهُ مِنْ رِزْقِکَ وَیَسِّرْ ما قَدَّرْتَهُ مِنْ اَمْرِکَ وَاجْعَلْهُ حَلالاً طَیِّباً نَقِیّاً مِنَ الاْثامِ خالِصاً مِنَ الاْ صارِ وَالاَْجْرامِ اَللّهُمَّ لا تُطْعِمْنا اِلاّ طَیِّباً غَیْرَ خَبیثٍ وَلا حَرامٍ وَاجْعَلْ رِزْقَکَ لَنا حَلالاً لا یَشُوبُهُ دَنَسٌ وَلا اَسْقامٌ یا مَنْ عِلْمُهُ بِالسِّرِّ کَعِلْمِهِ باِلاَْعْلانِ یا مُتَفَضِّلاً عَلى عِبادِهِ بِالاِْحْسانِ یا مَنْ هُوَ عَلى کُلِّشَىْءٍ قَدیرٌ وَبِکُلِّشَىْءٍ عَلیمٌ خَبیرٌ اَلْهِمْنا ذِکْرَکَ وَجَنِّبْنا عُسْرَکَ وَ اَنِلْنا یُسْرَکَ وَاهْدِنا لِلرَّشادِ وَوَفِّقْنا لِلسَّدادِ وَاعْصِمْنا مِنَ الْبَلایا وَصُنّا مِنَ الاَْوْزارِ وَالْخَطایا

یا مَنْ لا یَغْفِرُ عَظیمَ الذُّنُوبِ غَیْرُهُ وَلایَکْشِفُ السُّوَّءَ اِلاّ هُوَ ی اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ اَکْرَمَ الاَْکْرَمینَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَاَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبینَ وَاجْعَلْ صِیامَنا مَقْبُولاً وَ بِالْبِرِّ وَالتَّقْوى مَوْصُولاً وَ کَذلِکَ فَاجْعَلْ سَعْیَنا مَشْکُوراً وَ قِیامَنا مَبْرُوراً وَ قُرْانَنا مَرْفُوعاً وَ دُعاَّئَنا مَسْمُوعاً وَاهْدِنا لِلْحُسْنى وَجَنِّبْنَا الْعُسْرى وَیَسِّرْنا لِلْیُسْرى وَاَعْلِ لَنَا الدَّرَجاتِ وَضاعِفْ لَنا الْحَسَناتِ وَاقْبَلْ مِنَّا الصَّوْمَ وَالصَّلاةَ وَاسْمَعْ مِنَّا الدَّعَواتِ وَاغْفِرْ لَنَا الْخَطیئاتِ وَتَجاوَزْ عَنَّا السَّیِّئاتِ وَاجْعَلْنا مِنَ الْعامِلینَ الْفائِزینَ وَلا تَجْعَلْنا مِنَ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلاَ الضّاَّلّینَ حَتّى یَنْقَضِىَ شَهْرُ رَمَضانَ عَنّا وَقَدْ قَبِلْتَ فیهِ صِیامَنا وَقِیامَنا وَ زَکَّیْتَ فیهِ اَعْمالَنا وَ غَفَرْتَ فیهِ ذُنوبَنا وَاَجْزَلْتَ فیهِ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ نَصیبَنا فَاِنَّکَ الاِْلهُ الْمُجیبُ وَالرَّبُّ الْقَریبُ وَاَنْتَ بِکُلِّ شَىْءٍ مُحیطٌ" (8)

تسبیح روز دوازده و سیزده هر ماه

تسبیح امام (ع) در روز دوازدهم و سیزدهم هر ماه این چنین بود: "سبحان من لایعتدى على اهل مملکته، سبحان من لایؤاخذ اهل الارض بالوان العذاب، سبحان الله و بحمده" (9)

پی نوشت:

1. کافى : 2/560، ح 14.

2. من لا یحضره الفقیه : 1/214، ح 959.

3. من لا یحضره الفقیه : 1/214، ح 959.

4. محاسن (برقى ): 2/600، ح 12. بحارالانوار: 88/263، ح 16. وسایل الشیعه : 8/75، ح 10118.

5. مهج الدعوات : 65و80، بحارالانوار: 82/225.

6. مصباح المتهجد: 798، ح 858. اقبال الاعمال : 118. بحارالانوار: 95/377، ضمن ح 1. مصباح کفعمى : 699.

7. اقبال الاعمال : 183، مصباح الزائر: 186. مصباح کفعمى : 698. مصباح المتجد: 814. وسایل الشیعة : 8/112، ح 1019.

8. اقبال الاعمال : 279، مستدرک الوسایل : 7/444، ح 10.

9. دعوات راوندى : 93. بحار الانوار: 91/207.

پایان پیام/

حمیدرضا علیپور- رشت