خبرگزاری شبستان – سرویس اندیشه: «ما حق نداریم فردی را بترسانیم و به او خسارت روانی وارد کنیم. از این رو، حتی اگر کاری نکنیم اما با فریاد و صدای بلند خود موجب وارد کردن استرس و ترس بر دیگران شویم، قطعا مرتکب گناه شدیم و حق الناس را تضییع کرده ایم.» این جملات بخشی از سخنان حجت الاسلام حمیدرضا مظاهری سیف، بنیانگذار موسسه علمی و پژوهشی بهداشت معنوی در خصوص خشم و راهکارهای کنترل آن است؛ مشروح گفتگوی ما را با این کارشناس اخلاق و فلسفه می خوانید:
یکی از قوه هایی که در درون انسان قطعا وجود دارد، نیروی خشم است؛ از سوی دیگر در امور روزمره و خستگی ها و برخورد با دیگران و نزدیکان و ناراحتی های احتمالی، ممکن است انسان دچار نیروی غضب و خشم شده و حتی کنترل خود را از دست داده و اقداماتی جبران ناپذیر یا دور از اعتدال و عقل انجام دهد. چه راهکارهایی برای کنترل خشم پیشنهاد می کنید؟
یکی از موضوعاتی که زندگی روانی و سلامت معنوی انسان ها را به خطر می اندازد، مساله خشم و غضب است که پیامدهای منفی بسیاری دارد که در روابط اجتماعی و تعادل روانی افراد را دچار مشکل کرده و به تدریج آثار آن در سبک زندگی شخص ظاهر می شود.
اما بالاخره انسان ها ناگزیر از رویایی با خشم و غضب بوده که می توان راهکارهایی در پیش گرفت که آن را کنترل کرد. یکی از روش های کنترل خشم آن است که دو زمان یعنی هنگام خشم و همین طور در شرایط متعادل که انسان خشمگین نیست، حالت خشمناک خود را در ذهن تصور کرده و ببینیم چگونه رنگ چهره ما تغییر کرده و رگ های گردن بیرون زده و صدای ما دچار چه تحولی شده است. تصور این حالت و اینکه چهره ای نازیبا هنگام خشم پیدا می کنیم، می تواند در کنترل خشم به وقت بروز عصبانیت، تاثیر بسزایی داشته باشد.
چگونه؟
در حقیقت تاثیر این تمرین وقتی بیشتر می شود که در حالت معمول و زمانی که به اصطلاح حال ما خوب است، نیز آن را انجام دهیم و زمانی را به این موضوع اختصاص دهیم. در این صورت از تصور چهره غضبناک خود مشمئز خواهیم شد و دیگر به راحتی اجازه نمی دهیم خشم و غضب بر ما مسلط شده و رفتار و گفتار و حالت و چهره ما را تحت تاثیر قرار دهد. این مساله با کنار یکدیگر گذاشتن و مجموع چند روایتی که حالت نامطلوب خشم را ترسیم می کند، به دست می آید و می تواند عاملی بازدارنده باشد.
اما راهکار بعدی تمرین مهربانی است. مهر ورزیدن به دیگران می تواند در کنترل خشم تاثیر بسیار مهمی داشته باشد. هر اندازه انسان سطح مهرورزی و محبت خود را نسبت به دیگران و به ویژه خانواده، اطرافیان، خویشان، دوستان و همسایه ها افزایش دهد، و با لحن منعطفانه و حاکی از ملاطفت با آنها سخن بگوید، و علاقه و مخبت قلبی خود را در برابر این افراد به زبان آورد، قلب او نرم تر شده و سطح مهربانی در وجود فرد افزایش یافته و در نتیجه هنگام بروز خشم و نامهربانی، کنترل بهتری می تواند بر رفتار و گفتار خود داشته باشد.
روش بعدی که باز در روایات بر آن تاکید شده است، تغییر حالت و موقعیت است. همان طور که از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده است وقتی خشمگین می شوید اگر ایستاده هستید، بنشینید و ... . بنابراین، زمانی که فرد خشمگین می شود، اگر به طور مثال در اتاق است، با تغییر مکان یا اگر ایستاده است، با تغییر حالت می تواند تا حد زیادی بر خشم خود غلبه پیدا کند. به ویژه ترک مکان تاثیر مهمی در این راستا دارد و چه بسا فرد در همان مکان بماند و تنها بتواند چند لحظه ای خشم خود را کنترل کند و پس از آن دچار رفتار و گفتاری ناپسند شود.
از سوی دیگر با افزایش تجسم های معنوی نیز می توان مسلط بر خشم و غضب شد. از اهل بیت (علیهم السلام) روایاتی با این مضمون وارد شده است که آرامش و سکینه بویی مانند بوی بهشت دارد و چهره ای شبیه به انسان و رحمت خدا را بر دل مومنان نازل می کند.
بنابراین، هنگامی که اضطراب و خشم به سراغ انسان می آید، می تواند آن لحظه توصیف شده در روایات را در ذهن خود ترسیم کرده و از خداوند طلب آرامش کند.
در حقیقت با چند تنفس عمیق و درخواست قلبی مبنی بر نزول سکینه و آرامش بر قلب، می توان تجسم ذهنی خوبی داشت و خشم خود را به نزول رحمت الهی تغییر داد و این روش کنترل ذهن، به تبع رفتار و هیجانات فرد را نیز مهار خواهد کرد.
تغییر موقیعت نیز فضای بیرونی انسان را کنترل می کند و روش های تجسم ذهنی، فضای درونی ما را تغییر می دهد و به این نحو می توان عوامل موثر در بروز خشم و پرخاشگری را کنترل کرد.
به طور کلی آیا غضب و خشم گناه است یا می تواند زمینه ساز گناه و نافرمانی باشد؟
خشم و خشمگین شدن به تنهایی گناه نیست اما اگر موجب بروز گفتار و رفتاری همچون کفر گفتن، دروغ، تهمت و ... شود، گناه است. یا اگر خشم باعث شود فریادی بزنیم و در اثر آن فردی بترسد که معمولا کودکان بیشتر در این زمینه متاثر می شوند و می ترسند، باز هم گناه انجام داده ایم و در حقیقت به حریم روانی افراد تجاوز کرده ایم. لذا این امر ساده ای نیست و ما حق نداریم فردی را بترسانیم و به او خسارت روانی وارد کنیم. از این رو، حتی اگر کاری نکنیم اما با فریاد و صدای بلند خود موجب وارد کردن استرس و ترس بر دیگران شویم، قطعا مرتکب گناه شدیم و حق الناس را تضییع کرده ایم.
همان طور که اشاره شد، خشم یکی از نیروهایی است که در وجود انسان نهاده شده است بنابراین وجود آن لازم بوده که فرد دارای این قوه است؛ کجاها باید از خشم استفاده کرد یا به عبارت دیگر آیا خشم مطلوب نیز داریم؟
بله قطعا؛ برای دور کردن شر و ضرر گاه لازم است از نیروی خشم استفاده کرد. در برخی اوقات نیز برای بیدار کردن فردی از خواب غفلت و پس از اینکه راهکارهایی همچون گفتگو و هدایت و راهنمایی و ... کارآیی نداشت، بروز مقداری خشم لازم است همچنین در برابر ظلم و فساد که البته این موارد همگی باید در چارچوب خاصی باشد. به طور مثال نمی توان در جایی که مسوولان جامعه، مسوول رسیدگی به امور هستند، ما با خشم وارد صحنه شویم. به طور کلی خشم در مواقعی نیز لازم و ضروری است اما هر یک چارچوب خاص خود را دارد و نباید با بی تدبیری و دخالت در جایی که نیازی به بروز خشم ما نیست، ایجاد هرج و مرج کنیم. اما در خانواده نیز آنجا بروز خشم در خصوص فردی به جهت تربیت یا بیداری از خواب غفلت لازم شد، باز این مساله نیز مراتب و مراحلی دارد نباید بی گدار به آب زد. در این راستا پس از به کار بستن مراحلی که نیاز است، اگر فرد هنوز دچار مشکل بود، باید خشم خود را در خفا به او ابراز داشت نه در میان جمع که البته میزان و چگونگی آن نیز چارچوب خاصی دارد و باید در راستای جلوگیری از هلاکت افراد باشد نه از روی هوای نفسانی و نیت شخصی.
پایان پیام/
نظر شما