خبرگزاری شبستان؛ خراسان شمالی
شهرستان راز و جرگلان به مرکزیت شهر راز، بخشهای شمال و شمال غربي استان خراسان شمالی را به خود اختصاص داده و از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق به شهرستان شیروان، از غرب به شهرستان مانه و سملقان و استان گلستان و از جنوب به شهرستانهای بجنورد و مانه و سملقان محدود ميشود.
وجود محوطه های استقراری پیش از تاریخ در حوزه رود غلامان و تپه های مربوط به دوره تاریخی در دره راز و جرگلان گواه سکونت مدام بشر در پهنه این شهرستان در دوران مختلف بشری است. برابر آخرین بررسی علمی باستان شناسی قریب به 90 اثر تاریخی و فرهنگی در محدوه این شهرستان شناسایی شده که از این تعداد 36 اثر تاریخی و فرهنگی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
جغرافياي طبيعي شهرستان راز و جرگلان:
بخش وسيعي از شهرستان راز و جرگلان مناطق کوهستانی و دره‌هاي نه چندان عميق است. بهطور کلی این منطقه زمستانهای سرد و مرطوب و تابستانهاي گرم و خشک دارد. حوضه هاي آبريز منطقه شامل رود سومبار، رود جرگلان و رود غلامان در شمال منطقه و حوضه آبريز رود تنگه ترکمن در جنوب محدوده شهرستان است که از نظر اقليمي تحت تأثیر تودۀ هوایی دریای مازندران قرار دارد. رشته کوه کپهداغ و دره سومبار در شمال به عنوان مرزی طبیعی بین ترکمنستان و شهرستان قرار گرفته و از جنوب به ارتفاعات شهرستان بجنورد و شهرستان مانه و سملقان محدود مي شود.
جاذبه های گردشگری شهرستان راز و جرگلان:
بقعه شاهزاده نبي غلامان:
بناي شاهزاده نبي غلامان در 200 متري جنوب غلامان و مشرف به آن قرار گرفته‌است اين بنا در سال 1318 به دستور سروان امير عباس ديباج حاکم وقت منطقه و به دست استاد شيخ علي نوروزي و به شاگردي محمد رحماني تجديد ساخت شد. از ساختارهاي قبل از مرمت و بازسازي بنا امروزه اثري باقي نمانده و تمامي ساختار امروزي بناي امامزاده مربوط به زمان پهلوي اول است. اين بنا به شکل شش ضلعي ايوان‌دار و با مصالح عمده آجر، گچ، ملات گلي و چوب است. ايوان بنا رو به شمال قراردارد يک ورودي بنا از جهت ايوان و شمال است و ورودي ديگر بنا از جهت غربي است. بنا داراي دو سنگ نوشته يکي بر بالاي سر در ورودي و ديگري در بالاي سردر ايوان است که به سال تجديد ساخت و سازندگان اشاره مي‌کنند. با توجه به پراکندگي تعداد زيادي قطعات کاشي و آجر لعاب‌دار گويا اين مصالح نيز از جمله تزئينات بنا بوده که امروزه از بين رفته‌است. از چگونگي تزئينات بخش داخلي بنا به دليل مرمت و پوشش يک دست گچ، شواهدي باقي نمانده است. اين امامزاده در ميان مردم منطقه بسيار مورد احترام است و گورستان امروزي غلامان نيز در اطراف آن شکل گرفته است
.
مجموعه تاريخي راز:
قديمي‌ترين شواهد توالي استقراري شهر راز، امروزه در مناطق شمالي آن در تپه تاريخي "باير قلعه" و تپه "مجاورسفيد" باقي مانده است. با توجه به شواهد باستان شناسي تپه باير قلعه بخش کوچکي از يک استقرار بزرگ روستايي از قرون ميانه اسلامي (قرن پنجم ه.ق تا به امروز) بوده‌است. تپه مجاورسفيد نيز بخشي از استقرار گذشته راز بوده که کاربرد نظامي و حاکميتي داشته‌است تپه مجاور سفيد در بخش شرقي تپه باير قلعه قرارگرفته و هنوز در بخشهايي از آن شواهد ديوار و استحکامات نظامي باقي مانده است. سومين اثر اين مجموعه گورستان تاريخي راز است که در بخش جنوبي بافت امروزي شهر راز قرارگرفته‌است و با توجه به سنگ نگاره‌هاي قبور آن، قدمت کاربرد گورستان تا دوران صفوي به عقب بازمي‌گردد. در بخش جنوب غربي اين گورستان بقاياي مقبره موسوم به فخررازي قراردارد که در ميان اهالي منطقه بسيار مورد احترام است. با توجه به تخريب کامل سنگ قبر اين مقبره و از ميان رفتن شواهد باستان‌شناسي آن، از هويت اصلي شخص مدفون در آن اطلاع دقيقي در دست نيست. چهارمين اثر اين مجموعه درخت کهنسال "سرو" راز است که در بخش مرکزي بافت شهر قرار دارد اين درخت با عمر تقريبي800 سال به عنوان يک اثر طبيعي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
ارگ تاريخي آلمادوشن:
ارگ آلمادوشن در بلندترين بخش کوهي استوانه‌اي شکل و منفرد قرار گرفته‌است. سطح اين کوه نسبتا مسطح است طول شرقي غربي اين قلعه، بيش از 100متر و عرض شمالي جنوبي آن حدود500 متر است. در تمامي بخش‌هاي سطح اين کوه آوار و توده‌هاي لاشه‌سنگ وجود دارد آواري که هر کدام مخروبه‌هاي يک بنا بوده است. در جنوبي‌ترين سطح اين کوه و در نزديکي لبه پرتگاهي آن مخروبه يک بناي مستطيل شکل بزرگ وجود دارد که به نظرمي‌رسد مهمترين ساختمان اين قلعه بوده است.اسم اين اثر از روستاي آلمادوشن که نزديکترين روستا به آن گرفته شده‌است. اين نام در زبان ترکي " محل افتادن سيب" معني مي‌دهد. در خصوص قدمت و تاريخچه اثر مي‌توان گفت، ارگ آلمادوشن يک قلعه نظامي است که از دوران اشکاني تا قرون ميانه اسلامي يعني قرون 6 و 7 هجری قمری کاربرد داشته‌است. ارگ آلمادوشن با توجه به موقعيت و ويژگي طبيعي از جهت نظامي در يک سير 1500 ساله يعني از دوران‌هاي اشکاني تا قرون ميانه اسلامي حائز اهميت بوده است.
تپه ارگ بالا:
قلعه ارگ بالا بر بلنداي بخشي مسطح از يک کوه با جهت شمال غربي- جنوب شرقي قرار گرفته است. طول شرقي غربي اين محدوده 300 متر و عرض شمالي جنوبي آن حدود 200 متر است. استحکامات و ساختارهاي قلعه تماما در بخش جنوبي آن است در ساير بخش‌هاي قلعه ديواره کوه عمودي است و صعود به آن ندارد. طول بارو که تمامي بخش‌هاي جنوبي محدوده را مي‌پوشاند و مانع دسترسي ساده به داخل قلعه ميشود حدود150 متر در جهت شمال شرقي- جنوب غربي است. تعداد برج‌هايي که در مسير اين بارو وجود داشته 5 عدد و نيم دايره‌اي شکل بوده‌است. در خصوص تاريخچه اين اثر با توجه به ساختارهاي تخريب شده و همچنين با توجه به تعداد زيادي قطعات خمره شکسته در سطح محوطه، مي‌توان گفت اين اثر يک قلعه نظامي بزرگ از دوران اشکاني منطقه است. قلعه ارگ بالا با توجه به وسعت و موقعيتي که در آن قرار گرفته است از جمله مهمترين قلعه‌هاي نظامي منطقه شمال خراسان است.
محوطه تاريخي راستقان:
اين اثر يک محوطه بزرگ استقرار روستايي از دوران‌هاي اسلامي ميانه يعني قرون 6 تا 8 هجري قمري در نزديکي روستاي راستقان است. طول شمالي جنوبي اين محوطه حدود 250 متر است که وسعت آن از بخش‌هاي داخلي دره در حاشيه رودخانه شروع و تا ارتفاعات بالادست دره ادامه مي‌يابد و عرض شرقي‌غربي محوطه حدود 150 متر است. قرارگرفتن بقاياي يک ارگ نظامي در 100 متري شرق اين محوطه و يک گورستان بزرگ در فاصله 300 متري جنوب اين محوطه که هر سه همپوشاني زماني دارند، از نشانه‌ها و شواهد وجود يک مجموعه استقراري کامل از قرون ميانه اسلامي در اين محل است. وجود اين محوطه در کنار ديگر آثار ذکر شده اهميت مطالعه و بررسي باستان شناسي منطقه را دو چندان مي‌کند.
بقعه سيد بزرگ:
بقعه سید بزرگ يکي از بناهاي آرامگاهی منطقه با ويژگي معماري محلي است که در 500 متري شرق روستاي مرزي پرسه‌سو قرارگرفته است. با توجه به ويژگي‌هاي معماري، بنا مربوط به دوره تيموري است و در دوره صفوي و قاجار نيز مرمت شده است. ساختمان و پلان بقعه عبارت است از بناي چهار ضلعی شکل گنبددار. ساختمان بقعه بر سطح یک سکوي مستطیل شکل با مصالح سنگ و ملاط گل، قرارگرفته است ابعاد این سکو 10×18 متر است که امروزه بخش عمده‌ای از آن با ملات سیمان پوشانده شده و دو ورودی یکی در جهت غرب با هفت پله و یکی در جهت جنوب با سه پله برای دسترسی به سطح سکو ایجادشده است. پلان اصلی بنا شامل یک ایوان بزرگ در سمت شرق و یک گنبد خانه مربع شکل است که علاوه بر ورودی ایوان از سه جهت اصلی دیگر نیز دارای ورودی است به نظر مي‌رسد بنا قبلاً چهار طاق گنبد داری بوده که بعداَ ایوان هم به آن الحاق شده است.
صنایع دستی اسن شهرستان:
پوشاک و پايپوش ترکمن:
پوشاک بارزترین سمبل فرهنگی ،مشخص ترین مظهر قومی و نشانه فرهنگی است و تحت تأثیر پدیده فرهنگ پذیری در بین جوامع گوناگون انسانی قرار می گیرد. پوشاک مورد نیاز افراد خانواده ترکمن توسط زنان قبیله و از مواد گوناگونی چون ابریشم، پوست، كتان و پنبه فراهم می‌شد. پوشش تركمن به سه قسمت تقسیم می‌شود: تن‌پوش‌ها، پاي پوش ها، سرپوش ها،لباس‌های زنان تركمن بسیار متنوعاًست. همچنین زنان و دختران تركمن از لباس‌هایی با زیورآلات گوناگون استفاده می‌كنند كه تنوع جالب توجهی دارد.
فنون نمد مالي:
کهن ترین شیوه و روش فراهم سازی زیرانداز که تاکنون شناخته شده نمدمالی است. نمدمالی ترکمن از جمله صنایع دستی در شهرستان راز و جرگلان است که از جمله انواع مهم و معروف نمدمالی ایران است. اساس اندازه، طرح و نقوش در نمد مالی در میان اقوام ترکمن بر مبناي طرح ذهنی هنرمندانجام مي گيرد. بيشترين توليد نمد در اين منطقه از نوع فرش، زيرانداز و پادري است.
ابريشم بافي:
بافت های ابریشمی در این شهرستان اگرچه به ظاهر ساده است اما علاوه بر داشتن رنگ و نقش هندسی زیبا، که شهرت جهانی دارد، حاصل، پیامهایی از روزگاران سپری شده و داستانهایی از تکامل عشایر خراسان است. این تولیدات جهت رومیزی، روتختی، روسری، شال، دستمال، مصارف لباس و … استفاده می شود.
فرش و قالیچه ترکمن:
فرش ترکمن هنر دست زنان ترکمن استان است که در منطقه جرگلان و ساکنین ترکمن نشین بجنورد و همچنین در شهرستانهای مانه و سملقان رواج داشته و نقوش بسیار زیبا و خاص آن چشم را نوازش می دهد. عمدتا نقوش فرشهای ترکمن از لحاظ شکل هندسی و شکستگی خطوط ، خاص مردم کوچ نشین است که بصورت ذهنی و در انواع طرحهای ترکمن یموتی، شانه ای، آغال، چهار قاب، غزال گز و قاشقی بافته می شود.
پایان پیام/
نظر شما