قلعه رودخان دژی در بالای کوه و میان جنگل

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از گیلان، قلعه رودخانه در فاصله 22 کیلومتری جنوب غربی فومن در بخش مرکزی و دهستان گوراب پس قرار دارد، این بنا در49 درجه و 14 دقیقه و 19 ثانیه طول شرقی و 37 درجه و 03 دقیقه و 51 ثانیه عرض شمالی واقع شده است، قلعه در ارتفاعی حدود 687 تا 778 متر ازسطح دریاهای آزاد و برروی میان آبی که ادامه ارتفاعات پشت کوه تالش و ماسوله داغ بوده و معروف به قلعه ژیه می باشد، قرار گرفته است، نحوه ی دسترسی به قلعه از طریق شهر فومن و پس از گذشتن از روستاهای « گشت، کرد محله، گشت رودخان، سیاه کش، گوراب پس، ملسکام، سعید آباد(سید آباد) » و رسیدن به روستای قلعه رودخان است که پس از عبور از حیدر آلات و طی سه کیلومتر جاده خاکی به روستای قلعه دنه(قلعه دهنه) رسیده، سپس وارد اراضی پارک جنگلی قلعه رودخان شده و بایستی مسیر ۱/۵ کیلومتری صعود تا محل قلعه را از طریق پله های احداث شده  که به قلعه هزار پله معروف است، طی کرد.

پیشینه تاریخی:

در متون تاریخی تا قبل از قرن دهم هجری، نامی از قلعه رودخان برده نشده است، اولین بارخوچکو، محقق روسی لهستانی الاصل که در سال 1830 میلادی در گیلان مشغول بررسی بود متوجه این قلعه شده و می نویسد: « قلعه رودخان دژی است بر بالای کوهی که در قسمت علیای رودخانه ای  به همین نام قرار دارد، بام  و روی آن از سنگ و آجر و در طرفین درب ورودی دو برج دفاعی مستحکم است، بر بالای درب ورودی کتیبه ای است که مطالب زیر بر روی سنگ حک شده است: این قلعه که به نام قلعه حسامی است، نخستین بار  در سال 918 تا 921 ه.ق به امر سلطان حسام الدین امیر دباج ابن امیر علائ الدین اسحقی تجدید بنا شد» و این کتیبه اکنون در موزه گنجینه رشت نگهداری می‌شود.

هدایت خان، حاکم فومن نیز در سال 1175 ه.ق در زمان قیامش علیه کریم خان، به تعمیر این قلعه پرداخت، در خصوص زمان دقیق ساخت قلعه هنوز نمی توان با اطمینان اظهار نظر کرد به طوریکه با توجه به تحقیقات انجام شده توسط  پژوهشکده حفاظت و مرمت با روش ترمولومینسانس، قدمت این قلعه به دوره سلجوقی بازمی گردد، اما برخی از کارشناسان براساس برخی شواهد معتقدند پیشینه این بنا به اوایل اسلام می رسد، لذا برای تعیین دقیق قدمت قلعه، نیاز به کاوش های باستان شناسی بیشتری می باشد، این بنا به دلیل اهمیت و اعتبار تاریخی، معماری، هنری، نظامی و وسعت قابل توجه در مرداد ماه 1354 با شماره 1546 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

معماری قلعه:

این قلعه کوهستانی سراسر دو قله کوه را احاطه کرده و بوسیله برج و باروهای مستحکم به طول 1260 متر که از پستی و بلندی های کوه و عوارض طبیعی تبعیت می کند، محصور شده است، قلعه رودخان به عنوان قلعه حکومتی- نظامی مطرح و با توجه به وجود آب کافی به صورت چشمه و آب انبار در داخل قلعه، طبعا از امکانات زیستی برخوردار بوده است، اگر چه امروز از آن استفاده نمی شود، اما زیبای بصری خود را که از تنوع حجمی و سایر روش های مناسب و هیبت دفاعی تشکیل شده حفظ کرده و جذبه خاصی برای بیننده ایجاد می کند، نزدیک بودن برج ها به یکدیگر علاوه بر آنکه قدرت دفاعی ساکنان را افزایش می داده، برزیبایی طرح بنا نیز افزوده است، فرم کلی قلعه به شکل نامنظم بوده و از سه بخش غربی، شرقی و میانی تشکیل شده است، از مهم ترین فضاهای قلعه در این سه بخش می توان به دروازه های ورودی، شاه نشین، آب انبار، زندان و درب اضطراری اشاره کرد، 44 برج موجود(فضاهایی که به صورت نیم دایره از دیوار قلعه، بیرون زده باشد) در این قلعه در شکل ها و فرم های مختلف هندسی ساخته شده است، اغلب برج ها دو طبقه بوده و دسترسی به طبقه دوم از طریق پله های بیرون برج ها می باشد.

مصالح استفاده شده:

اصل بومی بودن معماری ایرانی در ساخت قلعه به خوبی استفاده شده است، با توجه به سختی راه و دسترسی بسیار مشکل قلعه با دنیای خارج، در ساخت بنا از مصالح موجود یا پیرامون آن استفاده شده است، میلیون ها قطعه سنگ در ابعاد مختلف که از صخره های محدوده ساخت قلعه به دست آمده در ساخت پی ها، دیوارها و تقریبا نیمی از ارتفاع برج ها و باروها و تاسیسات ساختمانی بکار رفته است، بجز در محل دروازه ورودی و جاهای حساس که سنگ تراش خورده هستند، در بقیه نقاط از سنگ لاشه استفاده شده است، برای ساخت طبقه فوقانی برها و باروها، پوشش سقف ها و کف ها نیز عمدتا آجر به کار رفته است، در حدود 300 متری شمال قلعه محوطه وسیع نسبتا همواری که عاری از درخت است قرار دارد که آثار کوره آجر پزی و قطعات و تکه های آجر به مقدار فراوان در آنجا دیده می شود، مصالح دیگر به کار رفته در قلعه، چوب است که عمدتا در پوشش داحلی سقف طبقات اول برج ها و واحدهای مسکونی و درب ها و پنجره ها بکار رفته است، ملات اصلی استفاده شده نیز با توجه به رطوبت زیاد منطقه، گچ، ساروج و آهک همراه با خاکستر می باشد.

قلعه‌رودخان یکی از جاذبه‌های شگفت‌انگیز و بسیار دینی گیلان است که هر ساله گردشگران زیادی برای دیدن آن به این استان سفر می‌کنند و برخی‌ها نیز توان بالا رفتن از پله‌های یک‌هزار تایی قلعه را ندارند و از پایین زیبایی‌های چشم‌نواز آن را به نظاره می‌نشینند.

طبیعت بکر منطقه قلعه‌رودخان بسیار زیبا و چشم‌اندازهای زیادی دارد که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

وجود قلعه‌رودخان نشان می‌دهد که گیلان سرزمینی برخاسته از تمدنی بزرگ و فرهنگی ریشه‌دار و مبارزاتی در دل سرسبزی‌ها و طراوت بوده که نمادی از زیبایی‌ها و خوبی‌ها را در خود جای داده است.

گیلان، گنجینه تمدن و طبیعت نام گرفته و با بهره‌مندی از مواهب طبیعی و سابقه تاریخی و تنوع اقلیمی در نگاه گردشگران به سرزمین رویایی لقب یافته است.

پایان پیام/