خبرگزاری شبستان – قرآن و معارف: یکی از بهترین نمونه های تقریب و تعامل مذاهب به زمان آیت الله العظمی بروجردی برمی گردد که مرجعی عالیقدر و دردآشنا بودند. آیت الله العظمی بروجردی زمانی که مرجعی صاحب نام در ایران بودند مکاتباتی با مرحوم شیخ محمود شلتوت از عالمان برجسته سنی مذهب و رییس دانشگاه الازهر مصر داشتند که در نهایت این مکاتبات و تعاملات منجر به صدور فتوای معروف این عالم اهل تسنن شد که هر یک از پیروان اهل سنت می توانند به مذهب شیعه جعفری برگردند یعنی حق عدول وجود دارد. در این فتوا شیخ شلتوت بر این امر تأکید می کنند که پیروی از مذهب شیعه امامی اثنی عشری مانند پیروی از مذاهب اهل سنت جایز است.
بخش دوم گفتگوی قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر مهدی پور استاد حوزه و دانشگاه به نمونه ای از تعامل میان علمای شیعی و سنی مذهب در تقریب مذاهب و دو مفهوم متقابل از امت واحده در قران حکیم اختصاص دارد.
اگرچه در متن مقدس قرآن دعوت به وحدت و امت واحده ظهور عینی دارد اما انگار هرقدر از اسلام به سمت مسلمانی حرکت می کنیم این نشانه ها و علایم کم رنگ می شود. می خواهم این پرسش را از جنابعالی مطرح کنم که چه نشانه هایی در مشی بزرگان دینی و عالمان برای این پیوند وجود دارد؟
ما هر زمان که با عالمان اندیشمند و دردآشنا طرف بوده ایم تقریب مذاهب محتمل تر شده است.
می توانید مثال بزنید؟
یکی از بهترین نمونه های این تقریب و تعامل به زمان آیت الله العظمی بروجردی برمی گردد که مرجعی عالیقدر و دردآشنا بودند. آیت الله العظمی بروجردی زمانی که مرجعی صاحب نام در ایران بودند مکاتباتی با مرحوم شیخ محمود شلتوت از عالمان برجسته سنی مذهب و رییس دانشگاه الازهر مصر داشتند که در نهایت این مکاتبات و تعاملات منجر به صدور فتوای معروف این عالم اهل تسنن شد که هر یک از پیروان اهل سنت می توانند به مذهب شیعه جعفری برگردند یعنی حق عدول وجود دارد. در این فتوا شیخ شلتوت بر این امر تأکید می کنند که پیروی از مذهب شیعه امامی اثنی عشری مانند پیروی از مذاهب اهل سنت جایز است.
صدور چنین فتوایی حتما مخالفان خود را در آن محیط داشته است؟
بله اما شیخ شلتوت روی آرای خود می ایستند و فقه شیعه در الازهر مصر جا می افتد و در قاهره دار التقریب راه اندازی می شود. البته بعد از مرحوم شیخ شلتوت بسیاری از بزرگان الازهر آمدند همان فتوا را تأیید کردند و شاید بیش از 10 نفر در سطوح بالای الازهر بر این فتوا تصریح کردند که پیروان اهل تسنن می توانند به سمت مذهب شیعه برگردند.
بنده ایامی که در ترکیه بودم نامه ای به الازهر مصر نوشتم و از آن ها خواستم رساله حاوی فتوای شیخ شلتوت را برای اینجانب ارسال کنند. آن ها تقلبل کردند و رساله چاپ شده به همراه فتوای شیخ شلتوت با مهر و امضای ایشان دست بنده رسید و همان فتوا را بنده در ترکیه به زبان استانبولی ترجمه کردم. البته متن فتوای شیخ شلتوت 50 سال پیش در ایران و در زمان حیات آیت الله العظمی بروجردی از طرف آیت الله العظمی مکارم شیرازی ترجمه و در مجله مکتب اسلام منتشر شد.
اما روزی که شیخ شلتوت از دنیا رفت یکی از مراجع در مسجد اعظم قم نکات ظریفی درباره موضوع وحدت و امت واحده بیان داشتند و فرمودند اگر ما به وحدت دعوت می کنیم معنایش این نیست که ما از ارزش های خود دست برداریم یا از برادران اهل تسنن بخواهیم که دست از ارزش های خود بردارند. فرمودند معنای وحدت این نیست که ما از شلتوت بخواهیم که شیعه شود بلکه هدف آن است که ما دست برادری و اتحاد بدهیم و در مشترکات پشتیبان همدیگر باشیم و آن نیروهایی که چه در نزد ما و چه نزد برادران اهل تسنن وجود دارد به جای آن که در تقابل با همدیگر به هدر برود در برابر دشمن مشترک به کار گرفته شود. معنای وحدت این است که ما به جای این که مدام علیه همدیگر هزینه کنیم و کتاب چاپ کنیم به جای این که مدام علیه هم دست به لشکرکشی بزنیم از این نیروها در برابر دشمن مشترک استفاده کنیم.
پس در واقع تفاهم ما در تقریب مذاهب بر ارزش های مشترک صورت می گیرد نه لزوما یکسان سازی همه باورها واعتقادات؟
بله، اصلا منظور ما از امت واحده امتی است که بر اساس ارزش هاست وگرنه امت واحده ای می تواند بر اساس ضد ارزش ها هم شکل گرفته باشد. همچنان که قرآن نیز بر این حقیقت اشاره می کند. همان قرآنی که پیشتر اشاره شد امت واحده را ستایش می کند در آیات دیگری امت واحده را مذمت می کند اما کدام امت واحده؟ قرآن در آیه 213 سوره بقره می فرماید: "كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلاَّ الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ يَهْدِي مَن يَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ / مردم يک امت بودند ، پس خدا پيامبران بشارت دهنده و ترساننده را، بفرستاد، و بر آنها کتاب بر حق نازل کرد تا آن کتاب در آنچه مردم اختلاف دارند ميانشان حکم کند ، ولی جز کسانی که کتاب بر آنها نازل شده و حجتها آشکار گشته بود از روی حسدی که نسبت به هم می ورزيدند در آن اختلاف نکردند و خدا مؤمنان را به اراده خود در آن حقيقتی که اختلاف می کردند راه نمود ، که خدا هر کس را که بخواهد به راه راست هدايت می کند." از این آیه معلوم می شود که هر امت واحده ای مورد تأیید خداوند نیست چون این امت ها بر اساس معیارهایی شکل گرفته اند که الهی نیست و اساسا پیامبران آمده اند که این معیارها را تغییر دهند .
در سوره مائده آیه 48 نیز در این باره می فرماید: "وَلَوْ شَاء اللّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَـكِن لِّيَبْلُوَكُمْ فِي مَآ آتَاكُم فَاسْتَبِقُوا الخَيْرَاتِ / و اگر خدا می خواست همه شما را یک امت می خواست. ولی خواست در آنچه به شما ارزانی داشته است بیازمایدتان. پس در خیرات بر یکدیگر پیشی بگیرید." در این آیه هم به این حقیقت اشاره می کند که خداوند این قدرت و توانایی را داشته که همه آدمیان را در یک امت واحد قرار دهد اما به واسطه آزمایش خواسته است که عقول آدمیان در بوته آزمایش و ابتلا قرار گیرد.
پس هر امت واحده ای واجد ارزش نیست؟
بله، مطابق تصریح قرآن این طور است. شما امروز می بینید استکبار جهانی از شرق تا غرب عالم دست به دست هم داده اند و علیه اسلام و تشیع از هر حربه ای و حیله ای سود می جویند. آن ها در واقع در برابر اسلام و تشیع ید واحد و امت واحده شده اند اما آن ها بر اساس چه ارزش هایی به این امت واحده رسیده اند. آیا امت واحده ای که بر اساس تجاوز به حقوق ملت ها و تحریف حقیقت و نشاندن باطل به جای حق شکل گرفته باشد واجد ارزش است؟
پایان پیام
نظر شما