توخالی کردن تمهیدات جماعتی، چالش امت واحده است

خبرگزاری شبستان-قرآن و معارف: فراموش نکنیم دشمنان دین حق هم بیکار نمی نشینند و از همه  ابزارهایشان برای بی اثر کردن تمهیدات مربوط به شکل گرفتن امت واحده استفاده می کنند. شما نگاه کنید. پیامبر صلوات الله و سلامه علیه  به وقتی حج می گذارند در عرفات و منا خطبه می خوانند، خطبه به مفهوم حقیقی کلمه، پیامبر (ص) هنگام بازگشت از حج در غدیر خم دوباره خطبه می خوانند که بسیار کاربردی و روشنگرانه است اما شما نگاه کنید آیا امروز حجی که مسلمانان به جا می آورند استفاده از همه ظرفیت های حج برای کنار هم قرار گرفتن مسلمانان و زمینه چینی برای پدید آمدن امت واحده است؟

بخش اول گفتگوی سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر مهدی پور، استاد حوزه و دانشگاه  به ظرفیت های نظری و عملی تحقق امت واحده در متن وحیانی قران حکیم و احکام اجتماعی اسلام می پردازد.

از جمله دغدغه های امروزی که در میان ما وجود دارد و شاید شکلی از یک آرزو را به خود گرفته، این است که نمود عینی و عملی امت واحده را در پیوند مسلمانان با همدیگر ببینیم. به عنوان پرسش آغازین می خواستم بپرسم ایده امت واحده در قرآن چگونه مطرح شده است؟

واضح است که اسلام دین وحدت و اتحاد و یکپارچگی است. دینی که هر گونه فرقه گرایی و اختلاف در آن نهی شده است. آیات قرآن به صراحت درباره امت واحده سخن می گویند. در دو آیه شریفه یک تعبیر عینا بازتکرار شده است. در آیه 93 سوره مبارکه انبیا می فرماید: "إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ" این دین، دین مقدس اسلام است که امت واحده است و من پروردگار شما هستم پس مرا بپرستید. همین مضمون با بالاترین شباهت در آیه 53 سوره مؤمنون تکرار می شود: "وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ" این امت واحده است و من پروردگار شما هستم پس از من پروا کنید.

این تکرار مضمون در این دو آیه اثبات چه معنایی می تواند باشد؟

این موضوع نشان می دهد که مسأله چقدر از نظر قرآن می تواند مهم باشد که در دو آیه به یک تعبیر همسان اشاره کرده است. تنها تفاوت در اینجا این است که در پایان یک آیه به پرستش اشاره می کند و در پایان آیه دیگر به پرهیزگاری.

که البته این دو مفهوم هم به همدیگر متصلند.

بله همین طور است. شما نگاه کنید. اسلام این مسأله را آن قدر جدی گرفته که علاوه بر امت اسلامی از ادیان آسمانی هم دعوت می کند که بیایید در مشترکات کنار هم قرار بگیریم.

در کدام آیه به این معنا تصریح می شود؟

آیه 64 سوره آل عمران می فرماید: "قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى كَلَمَةٍ سَوَاء بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا /  بگو : ای اهل کتاب ، بياييد از آن کلمه ای که پذيرفته ما و شماست پيروی کنيم نکه جز خدای را نپرستيم و هيچ چيز را شريک او نسازيم." در این آیه با اهل کتاب سخن این است که مگر نه این است که ما با شما در پرستش خدای واحد مشترک هستیم، مگر نه این است که همه ما به کتب آسمانی که از سوی پیامبران آمده باور داریم پس می توانیم این مشترکات را مد نظر قرار دهیم و در برابر شرک و کفر جهانی متحد باشیم.

یکی از گرفتاری های امروز ما مبتلا شدن به اختلافات فرقه ای و قومی است و همین برجسته شدن اولویت های فرقه ای و قومی و بعضا منافع نامشروع، اجازه رسیدن به امت واحده را به ما نمی دهد. در این باره چه تصریح هایی از قرآن می توان دریافت؟

در آیه 46 سوره انفال می فرماید: "وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ." این آیه به ما می گوید با یکدیگر نزاع نکنید، اختلاف ها را معیار قرار ندهید که در آن صورت فشل خواهید شد و شکست خواهید خورد و آن شکوه و عظمتی که داشتید از بین خواهد رفت.

در آیه معروف قرآن یعنی آیه 103 آل عمران می فرماید: "وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا".  همه شما دسته جمعی به ریسمان الهی چنگ زنید و از هم پراکنده نشوید.  در همین رابطه تعبیر بسیار ظریفی از مولی علی ابن ابیطالب علیه السلام آمده است که امت واحده دست واحده هستند در برابر دیگران. این تعبیر ظریف نزدیک است به این تعبیر که وقتی کسی انگشتانش را مشت می کند با وجود این که در آن مشت، پنج انگشت وجود دارد اما در واقع همه آن انگشت ها در هم ادغام شده اند و با هم یکی شده اند تا به صورت یک مشت خود را نشان دهد.

در آیه ای بسیار لطیف - آیه 65 سوره انعام -  وقتی خداوند می خواهد عذاب الهی را بیان کند می فرماید: قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ. در این آیه می بینیم که خداوند به عذابی اشاره می کند به نام "یلبسکم شیعا". خداوند می توانست شما را گروه گروه و فرقه فرقه کند. این پراکنده شدن نوعی عذاب است. می فرماید اگر خداوند بخواهد قومی را هلاک کند، ممکن است رانش زمین پدید آورد، زلزله و توفانی بر آن ها بگمارد و در کنار این عذاب ها می فرماید خداوند آن ها را مبتلا به فرقه گرایی می کند.  پس فرقه گرایی می تواند عذابی از عذاب های الهی باشد.

علاوه بر این حقایقی که در این آیات تجلی پیدا کرده،  چه تمهیدات عینی و عملی در اسلام برای تحقق امت واحده پیش بینی شده است؟

شما حتی اگر نگاهی گذرا به احکام اسلامی بیندازید متوجه می شوید که آن مشابهت و فصل مشترک بین دستورات اسلامی وجود دارد. یعنی تمهیداتی اندیشیده شده که حرکت مداوم جمع شدن و کنار هم بودن و وحدت در جریان باشد. از اقامه پنج بار نماز جماعت  در روز که افراد یک محله و یک منطقه را در کنار هم قرار می دهد. یک بار در هفته در نمازجمعه که تأکید شده باشکوه و منتظم باشد و تا دو فرسخی همه در آن شرکت کنند. نمازجمعه هم به دنبال آن است که آدم های یک شهر یعنی دایره ای وسیع تر از یک محله یا منطقه را در کنار هم قرار دهد و احتشام آن ها را به خود و دیگران نشان دهد. سفارش شده است که نماز جمعه باید دو خطبه داشته باشد. خطبه اول مختص عبادیات و اخلاقیات یاشد و خطبه دیگر به سیاسیات و مطالب روز پرداخته شود. اما در دایره وسیع تر حج را می بینیم که این بار این گردهمایی باز بزرگ تر از محله و شهر است. در این گردهمایی مسلمانان در هر نقطه ای از این عالم که زندگی می کنند از سیاه و سفید و عرب و عجم کنار هم جمع می شوند از همه اقوام و حول کلمه لا اله الا الله حج می گذارند.

نکته همین جاست که با وجود این تمهیدات چرا آن امت واحده پدید نمی آید و الگوی وحدت عینی و عملی نمی شود؟

 به خاطر این که ما نه در سطح داخلی و نه در بین الملل از این ظرفیت ها نتوانسته ایم به درستی استفاده کنیم. به هر حال فراموش نکنیم دشمنان دین حق هم بیکار نمی نشینند و از همه ابزارهایشان برای بی اثر کردن این تمهیدات استفاده می کنند. شما نگاه کنید. پیامبر وقتی حج می گذارند در عرفات و منا خطبه می خوانند، خطبه به مفهوم حقیقی کلمه، پیامبر به هنگام بازگشت از حج در غدیر خم دوباره خطبه می خوانند که بسیار کاربردی و روشنگرانه است اما شما نگاه کنید آیا امروز حجی که مسلمانان به جا می آورند استفاده از همه ظرفیت های حج برای کنار هم قرار گرفتن مسلمانان و زمینه چینی برای پدید آمدن امت واحده است؟

پایان پیام /